روزنامه وطن امروز
1399/10/14
سینمای ایران سینمای انقلاب
گروه فرهنگ و هنر: پخش قسمت تازه برنامه اینترنتی «هم‌رفیق» و طرح موضوعاتی در ارتباط با رشد سینمای ایران در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از سوی میهمان این برنامه، موضوعی بود که باعث شد یک بار دیگر مساله نسبت سینما با انقلاب اسلامی مورد توجه رسانه‌ها قرار گیرد. فاطمه معتمدآریا که از جمله بازیگران باسابقه سینمای بعد از انقلاب است، در سخنانی در این برنامه با اشاره به تاثیری که پیروزی انقلاب اسلامی و فضای ایجاد‌شده بعد از آن بر رشد و اعتلای سینمای ایران داشت، گفت: «به سینمای ایران بعد از انقلاب اجازه رشد داده شد. انصافا در دهه‌های 60 و 70 سینمای ایران مثل بمب در جهان منفجر شد». او البته در ادامه خطاب به سید‌شهاب حسینی، مجری این برنامه که خود در زمره مهم‌ترین بازیگران سینمای بعد انقلاب است نیز گفت: «وقتی شما در جشنواره کن جایزه بازیگری را می‌گیرید، یک سابقه سه‌دهه‌ای پیش از این جایزه قرار دارد». معتمدآریا در شرایطی به مساله رشد سینمای ایران در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی اذعان کرد که این گزاره صرفا از جانب او در این سال‌ها مطرح نشده است. چهره‌های سینمایی متعددی در این سال‌ها به رشد سینمای ایران در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی اذعان داشته‌اند. برای مثال همین چند وقت پیش بود که علیرضا زرین‌دست که از جمله نامدارترین فیلمبرداران سینمای ایران است، در سخنانی با اشاره به توجه ویژه به عوامل پشت دوربین در سینمای بعد از انقلاب اسلامی گفته بود: «فیلمبردارها، فیلمنامه‌نویس‌ها و کارگردان‌ها در سینمای بعد از انقلاب، ارزش‌های ویژه‌ای پیدا کردند و مردم و ساختار مدیریت به آنها بیشتر توجه کردند. به طور کلی کسانی که در دهه 60 مسؤولیتی داشتند برای آدم‌های پشت دوربین ارزش زیادی قائل بودند. در سینمای قبل از انقلاب رقابت با سینمای غرب کار بسیار سخت و نفسگیری بود. اگر فیلم باارزشی هم وجود داشت با هزینه‌های دولتی ساخته شده بود و بخش خصوصی قادر به تولید چنین فیلم‌هایی نبود». نمی‌توان منکر این شد که ریشه‌های شکل‌گیری سینما در ایران به سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی بازمی‌گردد اما واقعیت این است که سینمای ایران در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی تبدیل به سینما شد. جالب اینکه هر بار صحبت از تاثیر انقلاب اسلامی بر رشد سینمای ایران میشود، جریان ضدانقلاب و برخی طرفداران سینمای روشنفکری در سینمای ایران از این می‌گویند که سینمای ایران قبل از انقلاب نیز افتخاراتی داشته است. اما مساله اینجاست که آیا واقعا موقعیت سینما در جهان، موقعیت سینمای ایران در میان مخاطبان و همچنین وضعیت حرفه‌ای و تکنیکی سینمای ایران در سال‌های قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با هم قابل مقایسه است؟ گذشته از هنرمندانی که علاوه بر سال‌های قبل از انقلاب در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی نیز در سینمای ایران فعالیت می‌کردند، سینمای بعد از انقلاب شاهد ظهور و بروز نسل‌های مختلفی از فیلمسازان بوده است. ابراهیم حاتمی‌کیا، مجید مجیدی، سید‌رضا میرکریمی و رسول ملاقلی‌پور شماری از فیلمسازان نسل اول بعد از انقلاب هستند که سازندگان تعدادی از مهم‌ترین آثار سینمای ایران در این سال‌ها بودند. ۲ نسل دیگر از فیلمسازان سینمای ایران نیز بعد از ورود این چهره‌ها وارد جریان فیلمسازی شدند که بخش مهمی از پیشرفت‌ها و موفقیت‌های سینمای ما نیز مدیون حضور آنها بود. این تنها بخشی از موفقیت سینمای ایران از بعد فنی است. این را باید به مساله مهم برگزاری منظم جشنواره‌های حرفه‌ای فیلم در حوزه فیلم‌های داستانی، مستند، کوتاه و انواع جشنواره‌های موضوعی فیلم نیز اضافه کرد. برپایی منظم و سالانه جشنواره‌های فیلم فجر، سینماحقیقت و جشنواره فیلم کوتاه تهران که همگی به شکل جشنواره‌هایی بین‌المللی برگزار می‌شوند، تنها بخشی از این اتفاق بزرگ در سینمای ایران است؛ جشنواره‌هایی که بسیاری از کشورهای منطقه ما حسرت برگزاری یک نمونه از آنها را دارند. با روندی که بعد از انقلاب شروع شد، به سینما اهمیت داده شد و نسل جدیدی وارد سینما شدند، آموزشگاه‌های سینمایی شکل گرفتند و مراکز سینمایی مختلفی در کشور به وجود آمد که به شکل حرفه‌ای به حوزه تولید و توزیع محصولات سینمایی ورود کردند و به قول رضا میرکریمی در گفت‌وگویش با «تابناک»: «سینمای ایران یک حیات جدید پیدا کرد و در دنیا نیز شناخته شد». این را البته باید به مساله مهم گسترش زیرساخت‌های سینمایی در سال‌های بعد از انقلاب اسلامی نیز افزود. دیگر بر هیچ‌کس پوشیده نیست که در این سال‌ها چه تعداد سالن سینمایی در ایران ساخته شد و البته چه قابلیت‌هایی از منظر فنی و کیفی به سالن‌های سینما و اساسا فرآیند فیلمسازی در ایران اضافه شد. آمارهای فروش چندین میلیاردی سینمای ایران در هر سال خود گواهی بر این موضوع است، البته که هنوز سینما برای برقراری ارتباط گسترده با مخاطبان تا نقطه ایده‌آل فاصله دارد اما بدون شک رشد چشمگیری در این سال‌ها داشته که همه آن را باید مرهون فضای ایجاد شده در سینمای بعد از انقلاب دانست. اگر در سینمای قبل از انقلاب، تعداد انگشت‌شماری فیلم‌های قابل دفاع و خارج از جریان سینمای فیلمفارسی ساخته می‌شد، در سینمای بعد از انقلاب شاهد تنوعی از ژانرها و موضوعات مختلف هستیم؛ از درام‌های اجتماعی که به موضوعات و معضلات مختلف اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی ورود می‌کنند تا فیلم‌های سیاسی، تریلرهای پلیسی، فیلم‌های کمدی و حتی سینمای تاریخی که همه مرهون شرایطی است که انقلاب اسلامی برای سینما و سینماگران ایرانی پدید آورد. از عباس کیارستمی و داریوش مهرجویی و اصغر فرهادی با آن نگاه خاص هنری خود تا ابراهیم حاتمی‌کیا، رسول ملاقلی‌پور، ابوالقاسم طالبی که فیلمسازان همسو با انقلاب اسلامی هستند، همه در این سال‌ها فرصت فیلمسازی داشتند و اتفاقا از سمت جشنواره فیلم فجر به عنوان ویترین اصلی سینمای ایران، جایزه گرفتند و تشویق شدند. هر چند فاطمه معتمدآریا که بتازگی با طرح مساله تاثیر انقلاب بر رشد سینمای ایران به نوعی به این مساله اذعان کرده، مدتی قبل در جریان تقدیر از او در جشنواره فیلم فجر گفته بود 40 سال برای من مانع‌تراشی کردید و به نوعی به سینمای بعد از انقلاب تاخته بود اما به نظر می‌رسد خود او نیز حالا با تجدیدنظر در دیدگاه سابقش، این حقیقت را پذیرفته که سینمای ایران بیش از همه مدیون انقلاب اسلامی و موقعیتی است که به واسطه انقلاب در اختیار آن قرار گرفته است.
