پدیده‌ای نوظهور به‌نام خاموشی‌های زمستانی

گروه اقتصادی-شهرام صدوقی: خاموشی‌های برنامه‌ریزی شده برای برخی شهرهای بزرگ کشور رخداد نامبارکی هست که متاسفانه از امسال مردم را درگیر خود کرده است و آن‌طورکه از اظهار نظر مسئولان مربوطه به گوش می‌خورد این قطعی‌های برنامه‌ریزی شده گسترده‌تر خواهد شد. افت تولید برق در نیروگاه‌ها، افزایش مصرف خانگی برق، کوتاهی دولت در افزایش ظرفیت تولید و راه اندازی نیروگاههای جدید به عنوان دلایل اصلی منفی بودن تراز انرژی الکتریکی در این‌روزها مطرح هستند.بر اساس این گزارش تاکنون اوج مصرف برق کشور مربوط به فصل زمستان بوده و حتی تا همین امسال صادرات برق ایران به کشورهای همسایه در فصل پاییز و زمستان هم انجام میشده است.اما متاسفانه حتی با اعلام هشدارهای مسسئولین بنابه دلایل ذکر شده در سال جاری دخل و خرج برق کشور میزان درنیامد و خاموشی‌های زمستانی هم نصیب مردم کشورمان شد.البته مسئولین هم توصیه‌هایی را در خصوص صرفه جویی بیشتر انرژی در خانه و ادارات دارند که از آن قسم میتوان به توصیه دکتر کلانتری،  رئیس  سازمان محیط زیست بر لخت نشدن مردم در خانه‌هایشان و یا توصیه به کاهش ده درصدی مصرف گاز در خانه‌ها توسط سخنگوی صنعت برق و همینطور توصیه وزیر نیرو بر کاهش 10 درصدی مصرف خانگی برق برای پیشگیری از خاموشی‌های گسترده در کشور اشاره کرد.روزگذشته هم در پی وقوع خاموشی‌های برنامه ریزی شده در پایتخت،  شرکت توانیر در اطلاعیه ای اعلام کرده به دلیل افزایش مصرف برق و گاز در بخش خانگی و تجاری و محدودیت سوخت تحویلی به تعدادی از نیروگاه‌ها، خاموشی‌های پراکنده در برخی مناطق اعمال شده است و از این رو از هموطنان همیشه همراه خواهشمندیم با کاهش حداقل1 تا 2 درجه از دمای منازل و محل کار و مدیریت مصرف گاز و برق،  امکان استمرار تأمین انرژی را برای همه هموطنان فراهم آورند.  وزیر نیرو روزگذشته با اشاره به خاموشی‌های پایتخت و چند شهر دیگراظهار کرد: این خاموشی‌ها عمدتا بحث سوخت‌رسانی به نیروگاه‌ها است؛ در تلاش هستیم تا این مشکل حل شود جلسات منظمی بین همکاران وزارت نفت و نیرو برگزار شده است و برای حل این مشکل امیدواریم به لحاظ همکاری بین دستگاه‌های مذکور و همکاری مردم این مشکل توسعه پیدا نکند.او با دفاع از عملکرد وزارتخانه متبوع خود در عبور از پیک مصرف تابستانه برق در سال گذشته و با ذکر اینکه دو سال متوالی است که اوج بار نسبت به سال قبل تنها یک درجه بوده است و این به معنای نه تنها توقف بلکه کندی طرح‌های نیروگاهی نیست.آنچه نصب شده و تا پایان دولت نصب خواهد شد بالغ بر ۲۰ هزار مگاوات ظرفیت در طول هشت سال است که متوسط ۲۵۰۰ مگاوات نسبت به متوسط سال‌های قبل از آن در ادوار ۳۰ ساله که زیر ۲۰۰۰ مگاوات است افزایش قابل ملاحظه‌ای دارد.وزیر نیرو با بیان این‌که در شرایط فعلی روزانه ۱۰۰۰ میلیون مترمکعب گاز مصرف می‌شود که ۶۰۰ میلیون مترمکعب مربوط به بخش خانگی است، تصریح کرد: از اول آذرماه تا ۱۰ دی‌ماه ظرف ۴۰ روز نسبت به سال ۱۳۹۸ گاز خانگی در استان تهران ۱۵ درصد افزایش مصرف داشته که تنها دو درصد به خاطر انشعابات جدید بوده است؛ این افزایش مصرف بسیار بالا است و الان در شرایط کنونی باید برای این مساله راه چاره‌ای در نظر گرفته شود.
تامین برق استخراج کنندگان بیت کوین 
حتی در شرایط خاموشی‌ها
همانطورکه وزیر نیرو نیز به آن اشاره کرده است تراز مصرف برق در کشور کنترل شده بوده و تا امسال حتی مشکلات اوج مصرف این انرژی پاک در ایام تابستان تا حدودی برطرف شده بوده، اما موضوعی که از ماههای اخیر کشور را درگیر خود کرده مصرف شدید برق از سوی استخراج کنندگان مجاز و غیر مجاز ارزهای دیجیتال یا معروفترین آن (بیت کوین )هست .اگرچه به گفته دست اندرکاران تامین برق عرضه برق تمامی مشترکان استخراج رمز ارز با میانگین قیمت برق صادراتی محاسبه و اعمال می‌شود اما آیا صحیح نیست که در این ایام که مردم کشور با مشکلات خاموشی‌های ناشی از کمبود تولید برق مواجهند عرضه برق به این گروه از مصرف کنندگان قطع شود؟مصطفی رجبی مشهدی - معاون برنامه ریزی و امور اقتصادی توانیر و سخنگوی صنعت برق با اشاره به تصویب هیئت وزیران در سال ۱۳۹۸ برای استخراج بیت کوین و سایر رمزارزها گفته است تأمین برق مراکز استخراج رمزارزها با تعرفه برق صادراتی (بدون یارانه) انجام می‌شود و این امر به یکی از دو طریق دریافت انشعاب برق از شبکه سراسری یا احداث نیروگاه جدید توسط متقاضی میسر است.به گفته وی تاکنون ۲۴ مرکز استخراج رمز ارز با ظرفیت بیش از ۳۱۰ مگاوات نسبت به اخذ انشعاب برق مجاز از وزارت نیرو اقدام نموده اند که حدود ۷۰ درصد از آنها در حال حاضر فعال هستند. مراکز استخراج رمزارز مستقر در منطقه ویژه اقتصادی رفسنجان استان کرمان با ظرفیت ۱۴۰ مگاوات، منطقه آزاد ماکو استان آذربایجان غربی با ظرفیت ۳۰ مگاوات و منطقه ویژه اقتصادی پیام استان البرز با ظرفیت حدود ۵ مگاوات در زمره بزرگترین مراکز قانونی استخراج رمز ارز در کشور هستند.


او همچنین در این خصوص گفته در حال حاضر ظرفیت قانونی فعال در حوزه استخراج رمزارز حدود ۳۱۰ مگاوات است. علاوه بر این مقدار تاکنون بیش از ۱۶۳۸ مرکز استخراج (با ظرفیت حدودی ۲۶۰ مگاوات) که به صورت غیرقانونی فعالیت می کرده اند کشف و فعالیت آن‌ها متوقف شده است. لذا می توان گفت که ظرفیت مراکز استخراج رمزارز کشور که در نیمه اول سال جاری مشغول فعالیت بوده اند حدوداً برابر با ۵۷۰ مگاوات بوده است.اخیراً در فضای مجازی و خبرگزاری‌های داخلی اطلاعاتی مبنی بر تخمین سهم ۸ درصدی ایران از کل فعالیت‌های استخراج رمزارز در دنیا منتشر شده است که مبتنی بر گزارش سایت BitOoda ارائه شده در تاریخ ۱۵جولای ۲۰۲۰ (۲۵ تیرماه ۱۳۹۹) است. در آن تاریخ میزان توان برق اختصاص داده شده به استخراج رمزارز در جهان حدود ۶۸۰۰ مگاوات بوده است. 
با توجه به ظرفیت کل ۵۷۰ مگاواتی شناسایی شده جهت استخراج رمزارز در کشور، سهم ایران از این فعالیت در جهان به حدود ۸ درصد می رسد. مشهدی در تحلیل اطلاعات ذکر شده گفته که مقیاس فعالیت مربوط به استخراج رمزارز در ایران در پیک بار کشور در سال جاری حدوداً برابر با ۵۸۲۵۵ مگاوات (۱۰۲ برابر ظرفیت ماینینگ کشور در زمان مشابه)، پیک بار استان تهران حدوداً برابر با ۷۰۰۰ مگاوات مگاوات (۱۲ برابر ظرفیت ماینینگ کشور در زمان مشابه) و  ظرفیت نیروگاه سیکل ترکیبی کرمان به عنوان یک مثال حدوداً برابر با ۱۵۵۰ مگاوات (۲.۷ برابر ظرفیت ماینینگ کشور در زمان مشابه) است.استخراج غیرمجاز (غیرقانونی) رمز ارز به معنای استفاده از برق با تعرفه‌ای به غیر از تعرفه رمز ارز (مانند تعرفه خانگی، کشاورزی، صنعتی و ...) است. وزارت نیرو ضمن حمایت از فعالیت استخراج قانونی رمز ارز، با آن دسته از افراد که به صورت غیرقانونی اقدام به استخراج رمزارزها می‌نمایند به شدت برخورد می‌کند. در این راستا، در صورت کشف فعالیت غیرقانونی استخراج رمز ارزها، جریان برق مشترک مربوطه قطع و علاوه بر معرفی افراد خاطی به مراجع قضایی، هزینه برق مصرفی با تعرفه رمز ارز و خسارات وارده به شبکه برق نیز از متخلفان دریافت می‌شود. شایان ذکر است تاکنون ۱۶۳۸ مرکز غیرمجاز با ظرفیت حدود ۲۶۰ مگاوات شناسایی شده‌اند. جالب اینجاست که وزیر نیرو درباره استفاده چینی‌ها از رمزارزها و صحبت‌هایی که در مورد علت خاموشی‌ها در این راستا مطرح می‌شود، تاکید کرد: هر کسی که مجوز دارد طبق مجوز می‌تواند نسبت به استخراج رمزارزها اقدام کند و هر کسی که مجوز ندارد، چه خارجی و چه داخلی مطابق قانون با آن برخورد خواهد شد.
همزمانی افزایش مصرف برق و گاز 
سرمای زیاد زمستانی که همچنان ادامه دارد سبب افزایش همزمان گاز و برق در برخی استنهای کشورمان شده است . افزایش مصرف گاز سبب شده است تا تامین سوخت گاز نیروگاه‌ها با مشکل مواجه شود و به همین دلیل هم توان تولید برق با کاهش مواجه شده است. افزایش همزمان مصرف برق هم در این وضعیت طبق گفته کارشناسان انرژی قوز بالای قوز برای شبکه برق و گاز کشور شده است. به اعتقاد این کارشناسان اصولا در فصل تابستان که میزان مصرف برق در استان مازنداران و البرز و اصفان و آذربایجانهای غربی و شرقی افزایش می یابد،  میزان مصرف گاز پایین است و به همین دلیل هم تامین سوخت نیروگاه‌های گازسوز راحت انجام می شود تا بتوانند با ظرفیت بالا به تولید برق بپردازند ولی در فصل زمستان مصرف گاز به خاطر سرما چند برابر دیگر فصول سال می شود و به همین خاطر هم تامین سوخت نیروگاه‌ها به مشکل برمی خورد و تولید برق هم کاهش می یابد و در این میان اگر افزایش مصرف برق هم رقم بخورد،  وضعیت بغرنج می شود و راهکار حل این مشکل خاموشی و یا صرفه جویی در مصرف برق است.بطور مثالبخش زیادی از برق مازند از نیروگاه‌های کوچک مقیاسی تامین می شود که در سال‌های اخیر در مناطق مختلف استان راه اندازی شده است. این نیروگاه‌ها عمدتا گازسوز هستند و سوخت جایگزینی ندارند. برخی از این نیروگاه‌ها طی هفته‌های گذشته به خاطر کاهش فشار گاز و اولویت پیدا کردن تامین گاز مشترکان خانگی در حالت خاموشی قرار گرفته اند و یا با کمترین ظرفیت در حال کار هستند. گذشته از این طی سال‌های گذشته بخش زیادی از سوخت نیروگاه‌های کشور مانند نیروگاه شهید سلیمی نکاء برای رعایت استانداردهای زیست محیطی تبدیل به گاز شده است و در فصول سرد سال افزایش مصرف گاز سبب نارسایی سوخت به این نیروگاه‌ها و در نهایت کاهش تولید برق می شود. در حالی که پیک مصرف برق مازندران در فصل زمستان ۸۰۰ مگاوات بر ساعت است اما مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق مازندران می گوید که میزان مصرف استان در روزهای گذشته تا ۹۰۰ مگاوات نیز رسیده است.فرامرز سپری علت افزایش مصرف برق توسط مشترکان را استفاده همزمان وسایل‌گاز سوز و وسایل برقی ذکرکرد و گفت: پیک مصرف برق در زمستان امسال ۱۵ درصد نسبت به سال قبل افزایش داشته است.همچنین حمید علاقمندان، مدیر عامل شرکت توزیع برق استان اصفهان در این خصوص گفته است گاز و برق کاملا به یکدیگر وابسته هستند و به دلیل سرمای هوا، اولویت گازرسانی به بخش خانگی است، به همین دلیل با توجه به افزایش مصرف گاز، سوخت کمتری تحویل نیروگاه‌های ما که غالبا گازی هستند، داده می شود، بنابراین نمی توانیم برق کامل و کافی تولید کنیم. در حال حاضر همانند تابستان مصرف برق استان در اوج خود قرار نگرفته است، اما به دلیل اینکه گاز کمتری تحویل نیروگاه‌ها می‌شود، در تولید برق دچار مشکل هستیم.وی با بیان اینکه اکنون مصرف برق استان به واسطه سرما و کاهش دمای هوا حدود ۶ درصد نسبت به هفته قبل افزایش یافته است، از مشترکین برق خواست در طول شبانه روز و در هر ساعتی به میزان ۵ تا ۱۰ درصد در مصرف برق صرفه جویی کنند تا بدون مشکل از زمستان امسال عبور کنیم.  در تابستان خواستار صرفه جویی در مصرف برق در ساعات اوج مصرف بودیم، اما اکنون تفاوتی ندارد و مردم می توانند در طول شبانه روز در مصرف برق صرفه جویی کنند.همچنین مدیرعامل شرکت برق حرارتی در خصوص برنامه ریزی‌ها برای سرمایه گذاری در تولید برق کشور با اشاره به اینکه 658 میلیارد تومان اوراق سلف موازی این شرکت در بورس انرژی عرضه اولیه خواهد شد، گفت: از بهمن‌ماه سال گذشته تاکنون 660 مگاوات اوراق گواهی ظرفیت در بازار بورس عرضه کرده‌ایم.»محسن طرزطلب» طی گفت و گویی با اشاره به اینکه امسال دو هزار و 500 مگاوات نیروگاه حرارتی وارد مدار خواهد شد، گفت: تاکنون حدود یک هزار و 264 مگاوات از این رقم محقق شده است و بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته تا پایان سال بخش بخار نیروگاه‌های سیکل ترکیبی شیروان، کاسپین، هریس، سبلان، جهرم و بخش گاز نیروگاه هنگام نیز افتتاح خواهند شد.
وی با تاکید بر اینکه در سه ماهه نخست سال آینده حدود یک هزار مگاوات نیروگاه جدید به بهره‌‍‌برداری خواهد رسید، ادامه داد: بخش گاز نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی آریان و زرند و بخش بخار نیروگاه چابهار از جمله واحدهای است که برای دوره اوج بار سال 1400 وارد مدار می‌شوند.مدیرعامل شرکت تولید نیروی برق حرارتی تاکید کرد: تا پیک تابستان سال آینده هفت واحد بخار نیروگاه‌های سیکل‌ترکیبی به ظرفیت یک هزار و 134 مگاوات به بهره‌برداری خواهند رسید که با افتتاح این واحدها سالانه یک میلیارد و 800 میلیون مترمکعب در مصرف سوخت صرفه‌جویی خواهد شد.وی با اشاره به اینکه راندمان نیروگاه‌های حرارتی در نیمه نخست امسال به 38.7 درصد رسیده است، گفت: از ابتدای سال تا نیمه آذرماه میزان تولید نیروگاه‌های حرارتی کشور به 234 میلیارد کیلووات ساعت رسیده و از نیمه شهریورماه تاکنون بالغ بر 38 هزار مگاوات تعمیرات دوره‌ای و اساسی نیروگاه‌های حرارتی انجام شده است.