حسین درودیان

کارشناس اقتصادی

بی شک آنچه اقتصاد ایران را آزار می دهد، رشد سرسام آور تورم است و سال ۹۹ سومین سالی است که اقتصاد ایران تورم بالایی را تجربه میکند. گرچه در سال ۷۴ شاهد تورم ۴۹ درصدی بودیم، اما به لحاظ تداوم وضعیت، میتوان سه سال اخیر را سختترین و شدیدترین دوره تورمی در اقتصاد ایران دانست. رشد تورم پیامدهایی بدنبال دارد که ناشی از راهکارهایی برای کنترل تورم است که یکی از آنها افزایش نرخ بهره بانکی و موضوعی طبیعی در جهان است. به طور کلی این یک راه حل کلاسیک در جهان است که برای غلبه بر تورم به کار برده میشود. اما افزایش نرخ بهره در اقتصاد، کارکرد ضد رونق دارد. افزایش نرخ سود سپرده بانکی بر خلاف تقاضای کل و نرخ سرمایه گذاری عمل میکند. البته اثر ضد رونق همیشه هم بد نیست؛ گاهی اقتصاد رونق بالایی پیدا میکند و خرید مردم و سرمایه گذاری افزایش پیدا میکند در حالی که اقتصاد گنجایش آن را ندارد، اینجاست که افزایش نرخ بهره میتواند مانند یک سرعت گیر مناسب عمل کند که اثر خوبی دارد. این تجویز برای شرایطی است که رونق اقتصاد از ظرفیت آن بیشتر باشد، اما در اقتصاد ایران که مسئله رونق، سرمایه گذاری و تقاضای بیش از اندازه مطرح نیست، نمیتوان آن را راهکاری برای کاهش مشکلات اقتصادی در نظر گرفت. با این حال مدتی است که موضوع صفر شدن بهره بانکی مطرح می شود در حالی که تبعات آن در اقتصاد ایران با جهان متفاوت است. بانک مرکزی امروز با چاپ پول و بالا بردن پایه پولی میتواند نرخ بهره را صفر کند اما این کار موجب افزایش انفجاری تورم خواهد شد. اکنون سوال اینجاست که بالا بردن نرخ بهره و کنترل حجم نقدینگی نمیتواند نرخ ارز را کنترل کند. پاسخ این است که در کوتاه مدت ممکن نیست، در واقع این موضوع طولانی مدت و مربوط به یک دوره ۲۰ تا ۳۰ ساله است. یکی از راهکارهایی که برای مدیریت تورم صورت می گیرد، هدف گذاری تورمی است که بتازگی از بانک مرکزی ۲۲ درصد اعلام شد که یک اشتباه بزرگ بود. از آنجا که تورم در اقتصاد ایران تابع نرخ ارز بوده و نرخ ارز شاخصی نیست که در کنترل بانک مرکزی باشد، امکان مهار آن هم ممکن نیست، به معنای دیگر بانک مرکزی ادعایی را مطرح کرد که ابزار تحقق آن را نداشت. افزایش نرخ ارز به دلیل تحریمها و افت درآمد نفتی است و ارتباطی با رشد نقدینگی سال ۹۷ و ۹۸ ندارد یعنی اگر تحریمها وجود نداشت نرخ ارز افزایش پیدا نمیکرد. درواقع میانگین رشد نقدینگی در ایران ۲۷ درصد و متوسط تورم ۱۹ تا ۲۰ درصد است و عامل ایجاد تورم ۴۰ درصدی، تحریم است. در مقابل شاهد این هستیم که عده ای اعداد بزرگتری برای تورم را پیش بینی می کنند که زمزمههای افزایش تورم تا ۵۰ درصد را نیز شاهد بودیم. اما نرخ تورم در سال آینده ۵۰ درصد نخواهد شد، چرا که قیمت ارز به دلیل شرایط اقتصادی کوتاه مدت مهار میشود.