پیام تسلیت پادشاه عربستان به خانواده هاشمی

آرمان: سردی این روزهای روابط ایران و عربستان نه تنها در منطقه که در سراسر جهان مورد توجه است. اگرچه روابط دو کشور همواره فراز و نشیب داشته اما درست از زمانی که ملک سلمان به پادشاهی رسید در سراشیبی قرار گرفته است. حضور عادل الجبیر سفیر سابق سعودی ها در واشنگتن به عنوان وزیر خارجه عربستان به بی‌اعتمادی طرفین بیش از پیش دامن زد. اما این نخستین چالش نیست. پیشینه تیرگی روابط دو کشور به میانه دهه ۶۰ برمی‌گردد. اقدامی که روابط دو کشور را به تاریکی محض فرو برد. اما فصل جدید سیاست در ایران که تاریکی‌های بسیاری را به روشنی تبدیل کرد، حضور آیت‌ا... هاشمی در مقام ریاست جمهوری ایران بود. از آیت‌ا... هاشمی به عنوان آغازگر روابط جدید ایران و عربستان یاد می‌شود. ایشان درباره آن زمان می‌گفت:«در اجلاس سران در پاکستان، قرارمان این شد که ایشان به اتاق ما بیاید. چون هر کدام از ما اتاقی داشتیم، در سنگال من رفته بودم و در اینجا بنا بود که او بیاید. من در مجلس نشسته بودم که دیدم یک دفعه آمدند و گفتند: امیر منتظر شماست. آقای ولایتی گفتند: قرارمان این بود که ایشان بیاید، الان چه کار کنیم؟ گفتم: برویم، ما نباید تکبر کنیم و اصل بر حرف زدن است. بلند شدیم و به طرف اتاق‌شان رفتیم، یکدفعه دیدیم که ملک عبدا... و همراهانش از اتاق به بیرون برای استقبال ما آمدند و گفتند: آماده‌ایم که به اتاق شما برویم. اصلا یک‌دفعه زیرورو شدند. یعنی همان حالت تواضعی که نشان دادیم، ایشان را به آنجا آورد.» آیت‌ا... هاشمی سفرهای متعددی به عربستان انجام داد و جایگاه خاصی نزد مقامات عربستانی پیدا کرده بود. این جایگاه به حدی بود که بعد از اتمام دوره ریاست‌جمهوری هاشمی و در ۲۰ خرداد ۱۳۸۷، از وی که سمت نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری و رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام را بر عهده داشت، به عنوان مهمان ویژه کنفرانس بین‌المللی گفت وگوی اسلامی دعوت به عمل آمد تا در این کنفرانس شرکت کند. در این سفر ۱۰ روزه به هاشمی اجازه داده شد از منطقه فدک بازدید نماید. اردات سعودی ها به آیت‌ا... هاشمی به اینجا ختم نشد، هنوز از یادها نرفته است زمانی که سفیر عربستان در دیدار با ایشان بر پیشانی آیت‌ا...هاشمی بوسه زد. بهترین درود و احترام از سوی سعودی‌ها حالا حدود سه دهه بعد و در میانه دهه ۹۰ بازهم دوکشور روابط تیره و تار را تجربه می‌کنند. آنچه از آن به عنوان فاجعه منا یاد می‌شود و دست‌کم حدود ۲ هزار نفر بر اثر ازدحام جمعیت کشته شدند درحالی که بیش از ۴۰۰ زائران ایرانی در این میان حضور داشتند و البته اعدام شیخ نمر روحانی شیعه در عربستان و به دنبال آن حمله برخی افراد به سفارت و کنسولگری سعودی ها در ایران، قطع روابط دیپلماتیک دو طرف را در پی داشت. در روزگاری که برخی تحلیلگران بین المللی از وجود نوعی جنگ سرد میان ایران و عربستان سخن می‌گویند، اما یک نام می‌تواند همه تحلیل‌ها را تحت الشعاع قرار دهد؛ آیت‌ا... هاشمی که درگذشتی ناباورانه داشت و بسیاری را در سراسر جهان متاثر کرد. اما درست در سردترین روزهای روابط ایران‌ وعربستان بسیاری منتظر بودند تا موضع سعودی‌ها را در قبال درگذشت آیت‌ا... هاشمی ببیند. پیامی که صادر شد به خوبی نشان از جایگاه ایشان در میان سعودی‌ها دارد. پادشاه عربستان، ولیعهد و جانشین ولیعهد ارتحال آیت ا... هاشمی رفسنجانی را به خانواده ایشان تسلیت گفتند. به عبارتی باید گفت تمام رئوس قدرت در عربستان برای تسلیت درگذشت آیت‌ا...هاشمی به صف شدند. در گزارش رسمي وزارت خارجه عربستان سعودی آمده كه اين وزارتخانه«بهترین درود و احترام را به نمایندگی دائم جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری های اسلامی تقدیم كرده و افتخار دارد که این پيام را همراه کند با پيام‌های تسلیت از سوی ملک سلمان پادشاه عربستان و نیز شاهزاده امیر محمدبن نایف ولیعهد و جانشین رئیس هیات وزیران و وزیر کشور و نیز از سوی شاهزاده امیرمحمد بن سلمان نایب دوم هیات وزیران و وزیر دفاع ، به خاندان آقای اکبر هاشمی رفسنجانی». انتخاب نوشت؛‌ وزارت خارجه سعودی همچنين گفته كه«از این فرصت استفاده می‌کند و بهترین آرزوها را برای خانواده آیت ا... هاشمي دارد.» در گزارش رسمی وزارت خارجه آمده است که این پیام در تاریخ ۲۳ دی ماه صادر شده است. متن پیام بدین شرح است:« از درگذشت پدر شما آقای اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام در ایران مطلع شدیم و از همین‌رو مراتب همدردی و مراتب تعزیت خودمان را به شما اعلام داشته و برای آن مرحوم رحمت و برای شما صبر جمیل و آرامش تمنا داریم.» شاید این‌بار نام آیت‌ا... هاشمی به عنوان مردی از جنس اعتدال بتواند راه‌حل چالش دو کشور شود. در همین زمینه غلامعلی رجایی مشاور آیت‌ا... هاشمی گفت:« بهبود روابط با عربستان که موضوع بسیار مهمی برای ما و منطقه بود، یکی از آرزوهای ایشان بود که این سطح دوباره به وضع مطلوب دوره ریاست جمهوری ایشان برگردد که متأسفانه همکاری نشد. ما اگر استراتژی آقای هاشمی را در این زمینه دنبال می‌کردیم، اکنون وضع ما و منطقه این نبود. به نظر من یکی از اشتباهات متوجه احمدی‌نژاد، این است که با وجود رفتارهایی که نشان می‌داد در دوره ایشان روابط به پایین‌ترین سطح رسیده بود، اگر ما توانسته بودیم روابط را آن طوری که هاشمی طراحی کرده بود که در دل حاکمیت عربستان حرفش برو داشت دنبال می‌کردیم به‌احتمال ‌زیاد در این طرح لااقل شاهد این رفتار عربستان در سوریه، عراق و یمن و جاهای دیگر نبودیم و شاید داعش در این اندازه‌ها وارد عمل نمی‌شد و مسائل منطقه و حتی بین‌الملل سمت‌وسوی دیگری پیدا می‌کرد.» تحلیلگران بین الملل معتقدند اگر روابط ایران و عربستان به حالت عادی برگردد بسیاری از بی ثباتی‌ها در منطقه کمتر شده و فضا برای نفوذ قدرت های فرامنطقه‌ای کاهش می‌یابد.