روزنامه وطن امروز
1399/11/01
شاخص بنفش بورس
گروه اقتصادی: موج جدید ریزش شاخص بازار سرمایه شروع شده و همین موضوع باعث تجمع سهامداران متضرر در برابر سازمان بورس و اوراق بهادار تهران شده است. اصلی‌ترین دلیل نقد سهامداران وعده‌هایی است که دولتی‌ها در زمان صعودی بودن شاخص کل به آنها داده بودند. آنها معتقدند دولت از سرمایه آنها سوءاستفاده کرده و آن را صرف هزینه‌های جاری و کسری بودجه خود کرده است؛ موضوعی که نشان می‌دهد اساسا سرمایه‌گذاران در این بازار از ریسک‌های آن خبر نداشته‌اند. نباید فراموش کنیم دولتمردان و در رأس آنها رئیس‌جمهور پیش از این مردم را تشویق به سرمایه‌گذاری در بازار سرمایه کرده بودند. به گزارش «وطن امروز»، موج جدید ریزش شاخص کل بورس از روز یکشنبه 23 آذر شروع شده و در این مدت شاخص کل با 376 هزار و 827 واحد کاهش از رقم یک میلیون و 527 هزار و 451 واحد به رقم یک میلیون و 150 هزار و 624 واحد رسیده است. تحلیلگران اصلی‌ترین دلیل ریزش اخیر را سیگنال حسن روحانی مبنی بر کاهش قیمت ارز و اختلافات رخ داده در قیمت‌گذاری دستوری فولاد می‌دانند. طی روزهای اخیر و با کاهش قیمت ارز در بازار آزاد، رئیس دولت هم بارها از سقوط ناگهانی نرخ ارز در ماه‌های آتی خبر داده است. همین اظهارات زمینه را برای تشدید روند نزولی بازار سرمایه فراهم کرد. کارشناسان همچنین مساله قیمت‌گذاری دستوری فولاد در هفته‌های اخیر را یکی دیگر از عوامل نزولی شدن شاخص بورس عنوان می‌کنند. * تذکر رئیس مجلس مجموعه اتفاقات اخیر باعث واکنش رئیس مجلس شورای اسلامی شد. محمدباقر قالیباف دیروز گفت: بازار سرمایه سقوط شدیدی را تجربه کرده و حتی صندوق پالایشی که شدیدا توسط دولت تبلیغ می‌شد تا ۴۴ درصد زیان را به خریدارانش تحمیل کرده است و صندوق دارا یکم نیز در حالی که ۳۵ درصد کمتر از ارزش واقعی‌اش معامله میشود، حتی هزینه - فرصت پول خریدارانش را هم پوشش نداده است. این وضعیت بازار سرمایه را هرگز قابل قبول نمی‌دانیم و دولت باید جدا در این باره پاسخگو باشد. رئیس مجلس در پایان اضافه کرد: نمی‌شود پشت تریبون‌های رسمی از مردم دعوت کرد همه چیز را به بورس بسپارند و بعد با سوءمدیریت در این بازار به اعتماد مردم ضربه بزنند و سرمایه آنها را کم‌‌ارزش کنند. مجلس نمی‌تواند نسبت به اینگونه ضرر و زیان گسترده مردم در بورس بی‌تفاوت باشد، بر همین اساس وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس به کمیسیون اقتصادی احضار شده‌اند و در صورتی که سوءمدیریت آنها برای نمایندگان احراز شود، مجلس با آنها قاطعانه برخورد خواهد کرد، دولت باید هر چه سریع‌تر سرمایه اجتماعی و اعتماد مردم به بازار سرمایه را احیا کند. * احضار دژپسند و قالیباف‌اصل به کمیسیون اقتصادی طی روزهای گذشته اعضای کمیسیون اقتصادی مجلس از احضار وزیر اقتصاد و رئیس سازمان بورس به کمیسیون اقتصادی مجلس خبر داده بودند. بر همین اساس روز گذشته جلسه کمیسیون اقتصادی با حضور فرهاد دژپسند و حسن قالیباف‌اصل و البته با حضور محمدباقر قالیباف برگزار شد. رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه شخصاً وضعیت بورس را به صورت مداوم دنبال می‌کنم، ادامه داد: همواره در خدمت وزیر امور اقتصادی و دارایی بوده‌ایم تا هر مشکلی که در حوزه بورس وجود دارد، حل‌و‌فصل شود. قالیباف با اشاره به برگزاری نشست‌های مکرر در حوزه بورس یادآور شد: هر چه وزارت اقتصاد درباره این بازار از مجلس درخواست کرد، آن را انجام دادیم. حتی لایحه دوفوریتی افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل صرف سهام با سلب حق‌تقدم از زمان اعلام وصول تا تصویب و ابلاغ آن حدود 25 روز طول کشید، یعنی از شورای عالی اقتصادی نیز زودتر مسیر طی شد. * هر اختیاری که خواستند داده شد قالیباف در ادامه با بیان اینکه 40 روز پیش به وزیر اقتصاد گفتم بازار سرمایه دچار سوءمدیریت است و باید اصلاح شود اما این بازار همچنان دچار همان آسیب است، به اختیارات واگذار شده به شورای عالی بورس اشاره و تصریح کرد: هر اختیاری که خواستند، داده شد؛ از اعمال مدیریت و نظارت تا اختیار درباره سهام‌های حقوقی. وی با بیان اینکه در حال حاضر وزیر اقتصاد هر ابزاری را که برای مدیریت و اداره بازار بورس نیاز داشته باشد در اختیار دارد، ادامه داد: شرایط کنونی بورس نشان‌دهنده نارسایی مدیریتی در این حوزه و سوءمدیریت است. قالیباف تاکید کرد: دولت، ستاد اقتصادی دولت، وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل بورس در برابر بازار سرمایه مسؤول هستند. رئیس مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه بر اساس مصوبات شورای عالی بورس، اختیارات بسیاری برای اداره این بازار داده شده، به آنچه از خردادماه تا مردادماه سال جاری اتفاق افتاد، اشاره و بیان کرد: شاخص بورس که از 2 میلیون واحد عبور کرده بود، حالا به یک میلیون رسیده است؛ نوسان یک میلیونی شاخص بورس نشان‌دهنده ضعف در مدیریت بازار سرمایه است. وی با بیان اینکه چطور ممکن است وقتی قیمت ارز بالا می‌رود، بازار سرمایه دچار آسیب شود و وقتی قیمت ارز کاهش می‌یابد هم این آسیب وجود داشته باشد، اضافه کرد: تحلیل درباره سهام فروخته شده توسط شرکت‌های حقوقی و زمان عرضه این سهام بیانگر وجود ایراد و اشکال در این حوزه است که باید برطرف شود. رئیس نهاد قانون‌گذاری کشورمان با بیان اینکه دولت و رئیس‌جمهور رسماً از مردم دعوت کرده و اطمینان دادند در بورس سرمایه‌گذاری کنید و گفتند دولت در کنار مردم است، تصریح کرد: مردم باید در شرایط کنونی احساس کنند ما هستیم. منظور این نیست که منطق اقتصادی بورس را عوض کنیم اما فراز و نشیب یک میلیون واحدی قابل قبول نیست، فراز و نشیب معنی‌داری که در آن عده خاص یا برخی شرکت‌های حقوقی از آن منفعت بردند، اصلا قابل قبول نیست. وی با بیان اینکه باید آرامش را به بازار بورس بازگردانیم، گفت: نمی‌توان بورس را با بگیر و ببند سامان داد و مشکلات را حل کرد اما از آنجا که به مسؤولان بورسی اختیار بسیاری داده شده، عدم برخورد با متخلفان حقیقی و حقوقی قابل پذیرش نیست. * دستور روحانی به شورای عالی بورس برای صیانت از حقوق مردم همچنین در یکصد‌ونود و هفتمین جلسه ستاد هماهنگی اقتصادی دولت که روز گذشته به ریاست حجت‌الاسلام حسن روحانی رئیس‌جمهور برگزار شد، وزیر امور اقتصادی و دارایی گزارشی از تحولات بازار سرمایه ارائه کرد که مورد بحث و بررسی قرار گرفت. رئیس‌جمهور پس از این گزارش تاکید کرد: شورای عالی بورس باید برای حفظ تعادل در بازار سرمایه و شفافیت و صیانت از حقوق سرمایه‌گذاران، تصمیمات لازم را اتخاذ و اجرایی کند. * روایت آغاز ریزش بازار سرمایه که در ماه‌های ابتدایی سال با رشد چشمگیر و خیره‌کننده خود، هر روز رکوردهای جدیدی در میزان بازدهی و رشد شاخص ثبت می‌کرد، اکنون در سراشیبی قرار گرفته و دیگر خبری از آن رشدهای رؤیایی و سودهای نجومی نیست. شاخصی که ابتدای سال جاری قله 2100 هزار واحدی را فتح کرده بود، ناگهان ریزش خود را بیستم مردادماه شروع کرد. در ابتدای ریزش، سهامداران و فعالان بازار اعتقاد داشتند این یک اصلاح ساده است و شاخص کل بزودی به مدار صعودی خود بازمی‌گردد. ادامه‌دار شدن ریزش بورس، آنچنان موجب کاهش اعتماد عمومی مردم به بازار و بروز ترس در سهامداران شد که برخی مسؤولان دولتی، برای بازگرداندن اعتماد سهامداران و جلوگیری از خروج سرمایه‌های‌شان از بازار، دست به دامان تحلیل تکنیکال شدند و بازار را در جهت مثبت تحلیل می‌کردند. به عنوان مثال، رئیس دفتر رئیس‌جمهور در سخنانی اعلام کرد کف شاخص 1600 هزار واحد است و دوباره در مسیر طبیعی خود بالا می‌رود اما این شاخص بدون توجه به سخنان محمود واعظی، کف حمایتی 1600 هزار واحدی را هم شکست و در دره 1200 هزار واحدی قرار گرفت. دلایل شروع ریزش را می‌توان اختلاف بین وزرای نفت و اقتصاد بر سر عرضه دارا دوم، فروش سنگین سهام عدالت، اختلال در هسته معاملات که موجب سفارش‌گذاری کارگزاری‌ها در دامنه منفی برای فروش قطعی سهام عدالت و منفی شدن کلیت بازار شد، کاهش نسبت سرمایه‌گذاری در صندوق‌های با درآمد ثابت توسط سازمان بورس، عدم حمایت حقوقی‌ها و صعود بیش از حد آن در یک سال قبل دانست. * حمایت‌های خاله خرسی کارشناسان بازار سرمایه مهم‌ترین علت ریزش شدید و شارپ بازار را رشد شدید آن در ماه‌های ابتدایی سال جاری می‌دانند. دولت می‌توانست با افزایش عرضه شرکت‌های دولتی، افزایش سهام شناوری شرکت‌ها و الزام شرکت‌ها برای داشتن بازارگردان، روند رشد را معقول و آرام‌تر کند تا اصلاح پس از آن نیز اصلاحی کم‌شتاب‌تر باشد و ضررهای زیادی را بر سهامداران تحمیل نکند. * روزهای سبز و سرمستی رشد زمستان سال گذشته بود که شیب صعودی بازار سرمایه، تند شد. همان هنگام شاپور محمدی، رئیس وقت سازمان بورس و اوراق بهادار با هدف کاستن از شتاب رشد بورس و جلوگیری از تشدید حباب در بازار، در مصوبه‌ای دامنه نوسان قیمت در بازار را از 5 به 2 درصد کاهش داد. این اقدام اما با واکنش منفی بازار سرمایه و البته مسؤولان دولت مواجه شد. یک ماه پس از این تصمیم فرهاد دژپسند، وزیر امور اقتصادی و دارایی طی حکمی، محمدی را برکنار و حسن قالیباف‌اصل را به ریاست سازمان بورس و اوراق بهادار منصوب کرد. این جابه‌جایی در رأس مدیریت سازمان بورس از اشتیاق دولت به ادامه روند پیشین بازار سرمایه حکایت داشت. * بیمه‌گری بورس توسط دولت تشویق دولت به سرمایه‌گذاری مردم در بورس و ارسال سیگنال‌های حمایت از بازار را می‌توان به وضوح در سخنان مسؤولان دولتی دید؛ اقدامی که مورد مخالفت اقتصاددانان قرار گرفت و 25 اقتصاددان با نوشتن نامه‌ای، درباره تبعات حمایت دولت و بیمه‌گری کلان بازار سرمایه هشدارهای لازم را دادند؛ هشداری که از سوی دولت نادیده گرفته شد و در نهایت پیش‌بینی اقتصاددانان درباره ریزش بازار محقق شد. با گذشت 53 سال از تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران، تا ابتدای سال 99 تنها 12 میلیون کد بورسی صادر شده بود که به نسبت جمعیت 82 میلیونی ایران، کمتر از 15 درصد مردم دارای کد معاملاتی بورسی بودند اما از اول سال جاری به مدد تبلیغ دولت اقبال مردم به سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار بیشتر شد، به گونه‌ای که کل کدهای بورسی تاکنون به رقم 20 میلیون و 500 هزار کد رسیده است. بر اساس آمار شرکت سپرده‌گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه دریافت شده، در 6 ماه نخست امسال 8 میلیون و 835 هزار کد معاملاتی بورسی جدید از سوی شرکت سپرده‌گذاری مرکزی صادر شده است. تبعات این حمایت‌ها حالا یقه خود دولت را گرفته و آن را مجبور کرده است با اقداماتی جلوی ریزش بازار سرمایه و متضرر شدن مردم را بگیرد. دولت هر چه بیشتر در این راه تلاش می‌کند، به موفقیت‌های کمتری دست می‌یابد. * مردم همه چیز را به بورس بسپارند! دولتی‌ها در تمام روزهای سرمستی بازار سرمایه اقدام به دعوت مردم به سهامداری کردند. شاید نقطه اوج امیدبخشی مسؤولان را بتوان در سخنان روحانی دید. رئیس دولت پنجشنبه 16 مردادماه سال جاری در آیین بهره‌برداری از طرح‌های ملی وزارت نفت گفت: «آنهایی که کارمند هستند و حقوق ثابت دارند، وقتی بازنشسته می‌شوند، این حقوق ثابت و کمتر میشود و باید چیزی در کنار آن باشد که در دوران بازنشستگی آن را جبران کنند و آن هم صندوق‌هایی است که امروز فعال است و ان‌شاءالله با شرایطی که بورس ما فراهم می‌کند، این صندوق‌ها می‌تواند فعال‌تر شود». حسن روحانی همچنین اظهار داشت: «با شرایطی که بورس دارد صندوق‌های ما می‌تواند فعال‌تر بشود. بخش دولتی بتدریج بعد از سرمایه‌گذاری و به ثمر رساندن باید کم‌کم کنار بروند و صاحب سهام باشند و این برای آینده فعالیت آنها ثمربخش‌تر است». وی افزود: «با شرایطی که بورس نشان می‌دهد اوضاع بهتر خواهد شد؛ مردم باید همه چیز را به بورس بسپارند». نکته جالب اینکه روحانی این اظهارات را دقیقا ۳ روز پیش از آغاز سقوط آزاد بورس بیان کرد! حسن روحانی همچنین در واکنش به صحبت‌های منتقدان درباره بالا رفتن شاخص بورس گفته بود: شما اگر ناراحت هستید راه‌حلش این است در گوش‌تان پنبه بگذارید و این حرف‌های خوب را نشنوید. وی ادامه داد: بورس ما خوب شده عصبانی می‌شوند و می‌گویند در همه دنیا بورس برهم ریخته، چرا بورس ایران خوب است؟ این به خاطر تلاش همه شرکت‌ها، فعالان اقتصادی و خوشبختانه عرضه کردن سهام شرکت‌هایی است که شرکت‌های بزرگ هستند. *** [قالیباف اصل استعفا کرد، نکرد، خواهد کرد...] یکی از اتفاقات عجیب روز گذشته، انتشار خبر استعفای حسن قالیباف‌اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار توسط رسانه‌ها بود که ساعاتی بعد توسط خودش تکذیب شد. جالب اینجا بود که این رسانه‌ها نامه استعفای او را هم منتشر کردند اما قالیباف‌اصل در واکنش به این موضوع به خبرگزاری صداوسیما گفت: شاید مرا برکنار کنند اما استعفا نکرد‌ه‌ام. رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار تهران افزود: اطلاع ندارم چه کسی این خبر را و با چه هدفی منتشر کرده است. موضوع زمانی عجیب شد که مدیر روابط عمومی سازمان بورس گفت: رئیس استعفا کرده است! سیاوش وکیلی افزود: خبر استعفای حسن قالیباف‌اصل از پست ریاست سازمان بورس درست است و در تارنمای رسمی سازمان بورس منتشر شده است. پس از تایید و تکذیب‌های پی‌در‌پی درباره استعفای رئیس سازمان بورس، در نهایت پایگاه اطلاع‌رسانی وزارت اقتصاد رسما استعفای وی را تایید کرد و از بررسی این موضوع در جلسه آتی شورای عالی بورس خبر داد. در همین راستا مرکز روابط عمومی و اطلاع‌رسانی وزارت امور اقتصادی و دارایی طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: استعفای حسن قالیباف‌اصل، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار در جلسات آتی شورای عالی بورس و اوراق بهادار بررسی و تصمیم‌گیری خواهد شد. بر اساس قانون بازار اوراق بهادار، در صورت استعفای هر یک از اعضای هیأت‌مدیره، جانشین وی برای مدت باقیمانده، ظرف 15 روز حسب مورد به ترتیب مقرر در ماده 6 قانون، توسط شورای عالی بورس و اوراق بهادار به عنوان بالاترین رکن بازار اوراق بهادار تعیین میشود. ****** کارشناس اقتصاد در گفت‌و‌گو با «وطن امروز»: وزیر اقتصاد مقصر وضعیت فعلی بازار سرمایه است چند ماه پس از آغاز روند صعود پرشتاب شاخص بورس، 25 نفر از صاحب‌نظران اقتصادی کشور طی نامه‌ای خطاب به دولت، نسبت به تبعات تداوم این روند برای اقتصاد کشور هشدار دادند. کارشناسان در نامه خود، اظهارات مسؤولان مختلف کشور در حمایت از روند صعودی بازار سرمایه را خطرناک خوانده و اعلام کردند: اگر مجموعه بدنه سیاست‌گذاری به طور پیاپی این پیام را مخابره کند که بورس به شکل استثنایی و ویژه مشمول حمایت و پشتیبانی آن است، عملا این تصور به وجود خواهد آمد که حاکمیت نقشه «بیمه‌گر کلان» بورس را به عهده گرفته و اجازه سقوط آن را با به کارگیری انواع ابزارها نخواهد داد. متأسفانه بویژه بعد از اصلاح چند هفته‌ای بورس از اواخر اردیبهشت، از سوی مسؤولان مختلف و حتی افراد مرتبط با سطح عالی حاکمیت، چنین پیامی مکررا به کنشگران بازار مخابره شده است. هم باور عمومی به چنین پیامی بشدت خطرناک است و هم در صورت سقوط بورس استفاده از ابزارهای پولی و بانکی برای جلوگیری از آن. کارشناسان همچنین در بخش پایانی این نامه پیشنهاداتی برای کنترل این وضع ارائه کردند. محمد صادق‌الحسینی، کارشناس مسائل اقتصادی و یکی از امضاکنندگان این نامه در گفت‌و‌گو با «وطن امروز»، وزیر اقتصاد را متهم ردیف اول وضعیت کنونی بورس می‌داند. صادق‌الحسینی در تشریح مسیر رسیدن بازار سرمایه به شرایط فعلی گفت: آنچه در بورس تهران و فرابورس ایران اتفاق افتاد این بود که به دلایل مختلف این بازار از ابتدای سال رشد حباب‌گونه‌ای را آغاز کرد. این رشد حباب‌گونه البته با حمایت‌های وزیر اقتصاد و اقداماتی که ایشان رقم زد، بشدت سریع‌تر شد و حباب این بازارها بشدت بزرگ‌تر شد. کارشناس اقتصاد با معرفی وزیر اقتصاد به عنوان مقصر اصلی این وضعیت اعلام کرد: اگر بخواهیم بگوییم یک نفر در این ریزش بازار مقصر است، همان کسی است که رشد هیجانی بی‌مبنا را رقم زد. در نامه‌ای که بنده به همراه 24 نفر دیگر از صاحب‌نظران اقتصاد تیر‌ماه سال جاری به دولت نوشتیم، به همین موضوع اشاره کردیم که دمیدن در حباب بازار دارایی‌ها سبب ریزش این بازارها در آینده‌ای نزدیک خواهد شد که هزینه‌های گزافی را به مردم و اقتصاد کشور تحمیل خواهد کرد. با این حال آقای دژپسند متاسفانه مثل دفعات قبل و موضوعات دیگر، توجهی به این هشدارها نکرد. ایشان برای تشدید رشد شاخص، حتی با افزایش نرخ بهره مخالفت می‌کرد. وی افزود: هر رشد ناگهانی، ریزش ناگهانی هم در پی دارد. شاخص بورس طی ماه‌های اخیر در مسیر بازگشت به قیمت‌های تعادلی قرار گرفت. البته یک بخش دیگر رشد ناگهانی شاخص بورس، تلقی مردم از رشد ادامه‌دار نرخ ارز بود. در واقع اوایل سال جاری مردم تصور می‌کردند آینده خیلی بدتر خواهد بود و نرخ ارز می‌تواند خیلی بالاتر برود. الان که مردم می‌بینند انتظار رشد نرخ ارز از بین رفته و نرخ ارز ممکن است خیلی پایین‌تر از این هم بیاید، طبیعی است بازار بشدت در حال سقوط باشد. صادق‌الحسینی با انتقاد از درخواست دژپسند برای کاهش نرخ بهره برای رشد بورس گفت: اخیرا وزیر اقتصاد پیشنهاد داده دولت برای کنترل ریزش بورس، نرخ بهره بانکی را کاهش دهد. این نشان می‌دهد ایشان یا ابتدائیات علم اقتصاد را نمی‌داند یا می‌داند ولی برایش مهم نیست که سال آینده چه بلایی بر سر اقتصاد کشور می‌آید؛ یعنی یا جاهل است یا خائن. شما می‌دانید این یعنی چه. این یعنی تورم‌های بسیار بالا. بعد توصیه می‌کنید و به بانک مرکزی فشار می‌آورید که نرخ بهره را پایین بیاورید؟ مگر قرار نبود بانک مرکزی مستقل باشد که بتواند سیاست پولی مستقل اعمال کند. خب! این چه جور بانک مرکزی مستقلی است؟ اگر بانک مرکزی زیر بار این حرف برود، نشان می‌دهد آینده کشور برای بانک مرکزی هم اهمیت ندارد و خودش را بی‌آبرو می‌کند. در واقع شواهد نشان می‌دهد وزیر اقتصاد در بالا بردن شاخص بورس نقش داشته است. کارشناس اقتصادی در تشریح علت ریزش اخیر بازار سرمایه گفت: ریزش روزهای اخیر بازار سرمایه هم به دلیل انتظار مردم از کاهش نرخ ارز است. البته ممکن است دولت به دلایل پوپولیستی بخواهد برای سال آینده نرخ ارز را پایین بیاورد و نرخ ارز را به کمتر از 20 هزار تومان بیاورد. این اقدام برای اقتصاد مخرب خواهد بود و باعث میشود صادرات کشور از بین برود، واردات رونق بگیرد، اشتغال در کشور از بین برود، اقتصاد کشور دچار بیماری هلندی شود و... . وی در پاسخ به این سوال که آیا تحولات بورس، برنامه دولت بوده است، گفت: خیر! اگر واقعا تحولات بورس برنامه‌ریزی شده بود، دولت باید از قبل برای بهره‌برداری حداکثری از این شرایط آماده می‌شد تا دارایی‌های خود را به فروش برساند. این در حالی است که دولت تاکنون حداکثر 70-80 هزار میلیارد تومان از دارایی‌های خود را در این بازار به فروش رسانده است. این رقم در مقایسه با ارزش 4000 هزار میلیارد تومانی بازار سرمایه واقعا ناچیز است. البته ای کاش دولت می‌توانست لااقل از رونق بورس استفاده کرده و دارایی‌های خود را به فروش می‌رساند، در این شرایط می‌توانست از بروز تورم ناشی از کسری بودجه جلوگیری کند.
