درحالیکه از ابتدای دولت بایدن گمانهزنیهایی درباره احتمال رفع تحریمها و بازگشت آمریکا بهبرجام در رسانهها منتشر و تحلیلهای گوناگونی در محافل رسانهای جهان مطرح شده، دولت جدید واشنگتن اما در عمل هنوز گامی ملموس برای پیوستن به توافق هستهای و رفع تحریمهای ضدایرانی برنداشته است.

به گزارش ایرنا، گرچه رسانههای غربی در روزهای اخیر به نقل از منابع «آگاه» اخباری از تصمیمهای احتمالی دولت بایدن در مورد بازگشت به برجام و لغو تحریمها منتشر کرده بودند، مصاحبه رئیسجمهوری جدید آمریکا با شبکه سی بی اس و مخالفت وی با غنیسازی ایران از یک سو و خروج جنبش انصارالله یمن از فهرست گروههای تروریستی وزارت امور خارجه آن کشور از سوی دیگر فضای مبهم روابط آتی ایران و آمریکا را اندکی روشن کرد.

نیاز به مذاکرات فنی

تارنمای پولیتیکو بهتازگی در مقالهای به گامهای احتمالی آمریکا برای بازگشت به برجام و یا تسهیل مذاکرات آتی دو کشور پرداخت و نوشت: در حالی که تهران و واشنگتن قصد ندارند اولین طرفی باشند که به پایبندی کامل به توافق هستهای بازگردند، جو بایدن باید راهی ماهرانه و دشوار بیابد که هر دو طرف را به بازگشت به تعهداتشان در آن واحد سوق دهد. این رویکرد ممکن است خوشایندترین گزینه باشد، اما مستلزم مذاکرات فنی قابل توجه بین دو طرف است.نویسنده پولیتیکو افزود: بایدن باید باب مذاکرات مستقیم را بگشاید. اولین گام وی باید به قدری کافی باشد تا اعتقاد به منطق اولیه «برد - برد» توافق را احیا کند و منطق معتبری پیش روی مقامهای ایرانی برای تعامل با آمریکا قرار دهد؛ اما اگر بایدن در این مسیر گام نهد، مقامهای آمریکا، اروپا و ایران این مسئله را بررسی میکنند که اقدام نخست منطقی چه میتواند باشد.دولت آمریکا میتواند معافیتهای موقتی را که به ایران امکان فروش نفت در عین برقرار بودن تحریمهای آمریکا را میدهد، مهیا کند یا از درخواست وام ایران از صندوق بینالمللی پول حمایت کرده و یا آنکه دسترسی ایران به ذخایر ارزی موجودش را تسهیل کند.

تأیید وام ٥ میلیاردی

تارنمای شبکه خبری بلومبرگ نیز در حالی که خبر داده بود که دولت بایدن در راستای احیای برجام مشغول بررسی راههایی برای کاهش فشار مالی بر ایران بدون برداشتن تحریمهاست، به نقل از منابع آگاه خبر داد که صدور معافیتهای تحریمها در مورد فروش نفت ایران در بازار بینالمللی فعلاً مورد بررسی جدی دولت بایدن قرار ندارد.بلومبرگ به نقل از چهار فرد مطلع از این موضوع نوشت: برخی از گزینههایی که مقامهای آمریکا در حال بحث بر سر آنها هستند عبارت است از حمایت از تائید درخواست وام ۵ میلیارد دلاری ایران از صندوق بینالمللی پول برای مقابله با کرونا و کاهش تحریمهایی که مانع ارائه کمکهای بینالمللی برای مقابله با کرونا در ایران شده است.به گفته این منابع، بایدن همچنین ممکن است فرمانی اجرایی امضا کند که طبق آن تصمیم دونالد ترامپ رئیسجمهوری سابق آمریکا برای خروج از برجام لغو شود.

بررسی ایده های بازگشت به برجام

رویترز نیز چند روز پیش به نقل از منابع آگاه نوشت که دولت آمریکا در حال بررسی ایدههای گوناگون برای بازگشت به توافق هستهای برجام است و گرچه بایدن هنوز در مورد سیاست خود تصمیم نگرفته و موضع اعلام شده وی همچنان بر این امر استوار است که ایران پیش از هر چیز به تعهدات کامل خود بازگردد، با این حال آمریکا طیف وسیعی از ایدهها را در مورد چگونگی بازگشت به توافق هستهای ایران مورد ارزیابی قرار میدهد، از جمله گزینهای که هر دو طرف قدمهای کوچکی را در کوتاه مدت برای بازگشت به تعهدات بردارند.به نوشته رویتزز، موضوع بازگشت آمریکا به توافق هستهای یکی از چالشهای بزرگ سیاست خارجی دولت جو بایدن به شمار میآید. هدف از اجرای سیاست احیای گامبهگام توافق هستهای خنثی کردن پیامدهای سیاست دونالد ترامپ مبنی بر خروج آمریکا از این توافق اعلام شده است.

اشتباه در صبر بیش از اندازه

لس آنجلس تایمز اخیر در مقاله ای نوشت جو بایدن می تواند بر بازگشت ایران به پایبندی کامل به برجام اصرار کند، اما صرفا صبر کردن برای این اتفاق، پیش از این که به ایران، متحدان اروپایی، چین، و روسیه نشان دهد در نجات برجام جدی است، اشتباه خواهد بود.لس آنجلس تایمز نوشت بایدن باید به رابرت مالی، نماینده ویژه او در امور ایران، اختیار گشایش یک کانال ارتباطی با تهران را بدهد. ایالات متحده باید پیشنهاد محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران، مبنی بر برداشتن گام هایی هماهنگ برای بازگشت کامل آمریکا و ایران به برجام را به طور جدی در نظر گیرد.

بازگشتی سخت

روزنامه نیویورک تایمز نیز در گزارشی نوشت بازگشت دوباره آمریکا به برجام عملا سخت تر از آن چیزی است که بایدن در شعارهای انتخاباتی اش از آن حرف زده بود. ترامپ با خارج ساختن آمریکا از برجام و وضع تحریم علیه ایران کاری کرد که وضعیت را برای سیاستمداران در ایران و امریکا دشوار ساخته است.بر اساس گزارش نیویورک تایمز، ایران خواستار پرداخت بهای خروج واشنگتن از برجام توسط دولت بعد از ترامپ و لغو تحریمها شده است. ایران برای چانهزنی اهرمهایی در اختیار دارد. زمانی که ترامپ به قدرت رسید ایران در حدود ۱۰۲ کیلوگرم اورانیوم غنی شده در اختیار داشت که طبق مفاد برجام محدود شده بود. پس از خروج امریکا از برجام سطح اورانیوم غنیشده ایران به بیش از سطح ذکر شده در برجام افزایش یافت.

تنش زدایی در روابط

از سویی، همزمان با تصمیم وزیر امور خارجه آمریکا برای خارج ساختن جنبش انصارالله یمن از فهرست گروههای تروریستی این وزارتخانه، تحلیلگران با ادعای حمایت ایران از جنبش انصارالله، این اقدام را گامی در راه کاهش تنشهای تهران و واشنگتن دانستند.جرالد فیرشتاین سفیر سابق آمریکا در یمن و معاون ارشد رئیس موسسه خاورمیانه در گفتوگو با نیوزویک ابراز عقیده کرد که با برداشتن یک اختلاف اساسی بین ایران و عربستان از روی میز، دوستان و شرکای آمریکا در منطقه حرکات مثبت واشنگتن نسبت به تهران را برای منافع امنیتیشان دارای تهدید کمتری تلقی میکنند.وی افزود: فراتر از بحث مذاکره بین ایران و آمریکا، ابتکار عمل موفقیتآمیز برای حل بحران یمن میتواند فرصت تعامل مستقیم برای کشورهای منطقه به ویژه عربستان، امارات متحده عربی و ایران جهت پرداختن به موضوعات امنیت منطقهای را فراهم میکند. فارغ از آنکه گامهای آمریکا بلند باشد یا کوتاه، اقدامهای اعتماد ساز آن ناچیز باشد یا قابل توجه، به دنبال جلب رضایت متحدان منطقهاش بوده یا حق غنیسازی ایران را زیر سؤال ببرد، آنچه در شرایط کنونی تعیینکننده سیر آتی تحولات مرتبط با برجام است، نه چانهزنیهای دولت بایدن بلکه مهلت مجلس شورای اسلامی است که مدت زیادی به پایان آن نمانده و طبق آنچه مقامات جمهوری اسلامی ایران تاکید کرده اند، «پنجره کنونی به سرعت در حال بسته شدن است.»بعد از پیروزی بایدن در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، نمایندگان مجلس شورای اسلامی با هدف فشار بر طرف غربی برای انجام تعهدات برجامی، وارد گود شدند و ۱۲ آذرماه طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» را با ۲۳۲ رأی موافق به تصویب رساندند.