روزنامه وطن امروز
1399/12/02
امنیت جهانی و کنترل تسلیحات پس از استارت جدید
رضا عدالتی‌پور*: توافق روسیه و آمریکا بر سر تمدید پیمان استارت جدید برای یک دوره 5 ساله، اگر چه از نابودی آخرین معاهده کنترل تسلیحاتی باقی‌مانده بین روسیه و آمریکا جلوگیری کرد اما منجر به از بین رفتن نگرانی‌ها و هشدارهای قبلی پیرامون مسائل امنیت جهانی نشده است. واقعیت امر در عرصه امنیت بین‌الملل و معاهدات مربوط به کنترل تسلیحات، این است که با وجود نهادهای متعدد بین‌المللی، صلح جهانی در وضعیت باثباتی نیست. در عرصه کنترل تسلیحات حداقل می‌توان به 3 روند عمده اشاره داشت که چالش‌هایی را برای سیر آتی کنترل تسلیحات در جهان پدید خواهد آورد. این روندها شامل رقابت منافع بین قدرت‌های بزرگ بویژه قدرت‌های هسته‌ای، ازکار افتادگی توافقات موجود کنترل تسلیحاتی و فناوری‌های نوین است. در بحث رقابت قدرت‌های بزرگ باید گفت اگر کنترل تسلیحات محصولی از محیط ژئوپلیتیک و روابط قدرت‌های بزرگ باشد، رقابت کنونی بین چین، روسیه و ایالات متحده وضعیت مطلوبی برای کنترل تسلیحات بر اساس مفهوم‌سازی سنتی ثبات استراتژیک نیست. واقعیت این است که ایالات متحده و متحدان اروپایی آن اکنون با ۲ قدرت بزرگ نظامی روبه‌رو هستند که از قضا در دوران ریاست‌جمهوری بایدن روابط حسنه‌ای با اروپا و آمریکا نخواهند داشت. به عبارت دیگر رفتار آمریکا در سال‌های اخیر سبب شده با ایجاد یک فضای خالی از اعتماد، روسیه و چین بیش از باور به امکان پدید آمدن شرایط همکاری با آمریکا، به دنبال دستیابی به دستاوردهای استراتژیک باشند. سرانجام، این رقابت ممکن است به نتیجه برسد، یا از طریق یک بحران خطرناک مانند بحران موشکی کوبا یا یک مسابقه تسلیحاتی ناپایدار از نظر اقتصادی، واشنگتن، مسکو و پکن را وادار به جست‌وجوی یک تنش‌زدایی جدید کند- که می‌تواند شامل اقدام در مسیر کنترل تسلیحات باشد- اما در حال حاضر، رقابت ژئوپلیتیک، یک چالش قابل توجه برای آینده کنترل تسلیحات است. در این بین اختلاف نظر طرفین بر سر تنظیم معاهدات و موضوع معاهدات نیز، این وضعیت را تشدید کرده است. در شرایطی که اولویت آمریکا در قبال روسیه و چین، کاهش زرادخانه‌های استراتژیک است، روسیه و چین خواهان مذاکره بر سر سیستم دفاع موشکی آمریکا هستند. در بحث از کار افتادگی توافقات موجود در عرصه کنترل تسلیحات نظیر پیمان INF و معاهده مربوط به «آسمان‌های باز» که از سوی دونالد ترامپ رئیس‌جمهور سابق آمریکا نقض شد، می‌توان گفت این وضعیت نه تنها باعث کاهش اعتماد بین کشورها شده بلکه باعث تشدید تنش‌های ژئوپلیتیک شده است و عملکرد کنترل تسلیحات را نیز تضعیف کرده است. سومین موضوع اما مساله ظهور فناوری‌های نوین در عرصه نظامی و تاثیر آن بر کنترل تسلیحات است. واقعیت امر این است که هر ۳ کشور چین، روسیه و ایالات متحده به طور بالقوه در حال تولید موشک‌های سریع مافوق صوت یا به اصطلاح «هایپرسونیک» هستند که می‌توانند کلاهک‌های معمولی و هسته‌ای را حمل کنند. این سلاح‌ها می‌توانند از دفاع موشکی فرار و زمان تصمیم‌گیری را کوتاه کنند. در کنار این مورد، سایر فناوری‌ها مانند سایبر و هوش مصنوعی مجموعه‌ای کاملا جدید از چالش‌ها را به نمایش می‌گذارند. پیش‌بینی تأثیر بسیاری از این فناوری‌ها بر ثبات استراتژیک بسیار دشوار است. از این رو می‌توان گفت مساله تمدید استارت جدید در بهترین حالت، آغاز یک فرآیند خواهد بود. اما با توجه به وضعیت حاکم بر نظام بین‌الملل، به نظر می‌رسد دستیابی به توافقات تازه در عرصه کنترل تسلیحات در بین قدرت‌های جهانی و منطقه‌ای دست‌کم در آینده نزدیک بسیار بعید خواهد بود و اساسا تصمیم‌گیران و مقامات کشورها شرایط موجود را برای ورود به این قبیل معاهدات نه‌تنها مطلوب نمی‌دانند که در صورتی که عزم قدرت‌های جهانی برای حفظ و بازگشت به معاهدات کنترل تسلیحاتی نسبت به قبل تغییر نکند، هر آینه امکان خروج هر یک از کشورهای جهان از معاهدات خلع سلاح و کنترل تسلیحاتی وجود دارد. * کارشناس ارشد دیپلماسی کنترل تسلیحات
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) جنگ رسانه‌ای در فضای موشکی (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
