روزنامه وطن امروز
1399/12/03
شاخه‌نبات رضاخانی!
مصطفی پورکیانی: «ثبت با سند برابر نیست» از اسناد منتشر‌نشده مربوط به املاک رضا پهلوی رونمایی می‌کند؛ املاکی که در بسیاری از اتفاقات تاریخی عصر حاضر نقشی تعیین‌کننده داشته است. مجموعه مستند «ثبت با سند برابر نیست» به کارگردانی مهدی شامحمدی و تهیه‌کنندگی وحید کاظمی در ۸ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای برای نخستین‌بار روی آنتن تلویزیون می‌رود. تهیه‌کننده «ثبت با سند برابر نیست» درباره ایده ساخت این مجموعه مستند ۸ قسمتی به «وطن امروز» گفت: ۴ سال پیش مجموعه‌ای را مربوط به دوره رضاخانی کار کردیم. یک گروه تحقیقاتی نزدیک به ۲ سال، تمام اسناد مربوط به دوران پهلوی اول را مورد بررسی قرار دادند که در نتیجه، نکات تأمل‌برانگیزی توجه ما را جلب کرد. مجموعه مستند «ثبت با سند برابر نیست»، بیرون آمده از نتایج همان تحقیق و پژوهش است. وحید کاظمی در ادامه گفت: اساسا ساختار کلی در مستندهای تاریخی و آرشیوی، جنبه کارگردانی آن نیست، بلکه بخش پژوهش و تحقیقات کار از اهمیت بسیار فوق‌العاده‌ای برخوردار است. تیم پژوهشی این مستند سعی کردند همه اسناد موجود در این دوره که به موضوع ما مرتبط است را بررسی کنند؛ از رفتن به کتابخانه ملی گرفته تا مجموعه اسناد سازمان جغرافیایی نیرو‌های مسلح و هر مجموعه‌ای که سندی از این داستان در اختیار ما قرار می‌داد. حتی خود من به جزیره موریس و هند سفر کردم تا نکته‌ای در این باره از قلم نیفتد. کاظمی با معرفی خط سیر مستند «ثبت با سند برابر نیست» بیان کرد: چند نکته در دوران پهلوی اول وجود دارد که تاکنون در رسانه‌ها کمتر بیان شده یا به هر دلیلی به عنوان بخشی از تاریخ بازگو نشده است و مردم از آن اطلاع زیادی ندارند. یکی از این نکات، املاکی است که به نام رضا پهلوی ثبت شده است. در دفتری به نام «املاک اختصاصی»، اموال و املاکی ثبت شده است که نشان می‌دهد چه املاک و دارایی‌هایی در تصرف رضاخان بوده است. این دفتر اکنون در موسسه مطالعات تاریخ معاصر نگهداری میشود؛ در آن بیش از ۴۴ هزار سند ثبتی مربوط به رضا پهلوی ذکر شده است که بعدا به قیمت یک شاخه نبات به پسر او یعنی محمدرضا پهلوی منتقل شده است. این مستندساز با اشاره به پیوند پیچیده املاک رضاخانی با اتفاقات سیاسی دوران پهلوی اول، گفت: نکته قابل توجهی که در این اسناد وجود دارد، این است که وقتی از سند ثبتی حرف می‌زنیم، منظورمان سند آپارتمان نیست، بلکه سند شهر و قریه (روستا) است. برای مثال نوشته شده است قریه «عالیه کلا» یا «ولیکدان» متعلق به رضا پهلوی است یا سند کل منطقه یوسف‌آباد تهران یا کل شهرستان قائمشهر که نامش را شاهی گذاشته بود به نام رضا پهلوی خورده است. وی افزود: موضوع قابل توجه، ارتباط بین این اسناد با برخی اتفاقات مهم کشور است. برای مثال، در حین احداث راه‌آهن در کشور می‌بینیم که تمام املاک و زمین‌های مرغوبی که در محدوده ریل قطار بوده است به نام رضاشاه شده است. مثلا خرده مالکان این مناطق را تحت فشار قرار می‌دادند تا زمین‌ها را با قیمت ناچیز تقدیم رضا پهلوی کنند. این ماجرا مربوط به قبل از کودتا یا شاه شدن رضاخان است. این رویه سال‌ها ادامه داشت. تقریبا کل مازندران، گیلان، گرگان، شمال خراسان، بخش بزرگی از تهران و رودهن تا دماوند و ساوجبلاغ بخشی از املاک ثبت شده رضاخان است. کاظمی یادآور شد: با توجه به همین سوژه و ابعاد مختلف آن که مرتبط با اتفاقات مهم تاریخ ایران است، تصمیم گرفتیم مجموعه مستندی را تولید کنیم که نتیجه آن مجموعه ۸ قسمتی «ثبت با سند برابر نیست» به کارگردانی مهدی شامحمدی شده است. در حقیقت، در این مجموعه، ارتباط بین اتفاقات و رخدادهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی کشور با این املاک، مبتنی بر اسناد به تصویر کشیده شده است. به عبارت دیگر، املاک رضاخان بستری شده است تا اتفاقات آن عصر را بهتر بفهمیم و تحلیل کنیم. وی با معرفی سوژه قسمت‌های مختلف این مجموعه مستند گفت: در قسمت اول، بیوگرافی دقیقی از شکل‌گیری شخصیت رضا پهلوی ارائه شده است. برای مثال به عبدالحسین فرمانفرمائیان که به نوعی الگوی سیاسی رضاخان است، می‌پردازیم و شکل‌گیری شخصیت سیاسی و اقتصادی رضا پهلوی را نشان می‌دهیم. فرمانفرمائیان یکی از بزرگ‌ترین ملاک‌های ایران بوده و چون رضا پهلوی نگهبان او بوده است، خوب فهمیده بود که برای موفقیت در سیاست باید قدرت اقتصادی داشت و صاحب املاک بود. رضاخان شاگرد خلف این پیر سیاست است و با الگو گرفتن از او شروع به جمع‌آوری املاک می‌کند تا اینکه تبدیل به بزرگ‌ترین زمین‌خوار کشور در دوره خود میشود. تهیه‌کننده مجموعه مستند «ثبت با سند برابر نیست» افزود: در قسمت‌های بعدی به موضوعاتی مانند تغییر شکل ظاهری جامعه از جمله لباس و کلاه تا معماری شهرها و... می‌پردازیم. رضا پهلوی در این دوره بسیار تلاش می‌کند تا شکل ظاهری جامعه را به گونه‌ای تغییر دهد که همه بگویند این شکل متاثر از او است و ایران جدید را بنا نهاده است. وی درباره لزوم ساخت چنین مجموعه‌ای عنوان کرد: امروز، عده‌ای از طرفداران رضاخان می‌گویند او مستبد بود اما مستبد مفید بود و جامعه آن دوران نیاز به چنین فرد مستبدی داشت تا کشور پیشرفت کند و ایران به سوی تجدد گام بردارد. در این مجموعه نشان می‌دهیم که استبداد به هیچ‌وجه سودمند نیست و استبداد، استبداد است. در حقیقت مستبد مفید بی‌معنی است. کاظمی درباره محتوای تصویری این مستند توضیح داد: در این مجموعه بازسازی نداریم و تصاویر آرشیوی به همراه نریشن و مصاحبه با پژوهشگران تاریخ را داریم. علاوه بر این، سراغ نوادگان کسانی رفتیم که در دوران تظلم‌خواهی توانسته بودند املاک خود را پس بگیرند. باید بدانید که در دوران پهلوی دوم، عده‌ای از رضاخان شکایت کردند و گفتند او زمین‌های ما را به زور گرفته است. دادگستری وقت بخش کوچکی از این زمین‌ها را به آنان برگرداند؛ بنا به تصویب قانون واگذاری املاک در مجلس شورای ملی قرار بر این بود تا املاک به صاحبان اصلی آن بازگردد اما بخش بزرگی در تملک بنیاد پهلوی باقی ماند. * به تاریخ وفادار ماندیم همچنین مهدی شامحمدی، کارگردان مستند 8 قسمتی «ثبت با سند برابر نیست» با ذکر این نکته که علاقه اولم موضوع تاریخ معاصر است، گفت: تا به حال در کارنامه کاری‌ام کارهای زیادی با موضوعات تاریخی ساخته‌ام؛ از دوره قاجار گرفته تا دوره پهلوی دوم و دهه 60 و وقتی این پیشنهاد به من شد، استقبال کردم. 60 درصد این کار به صورت آرشیوی تهیه شده و مابقی کار در مصاحبه با مورخان و کارشناسان این حوزه مانند مجید تفرشی، احمد نعمتی، امید اخوی و دیگر صاحب‌نظران این حوزه کار شده است. یکسری تصاویر هوایی هم مربوط به زادگاه رضاخان و مناطقی که به زور به املاک خودش اضافه کرده و بعدها به فرزندانش به ارث رسیده، در این مستند به تصویر کشیده شده است. شامحمدی با گلایه از عدم سیاست‌گذاری‌های درست مسؤولان و بی‌سلیقگی‌های آنها در تولید و پخش مستندهای سیاسی و تاریخی، گفت: همین کم‌کاری‌ها باعث شده تا شبکه‌های معاند نظام با استفاده از تصاویر و فیلم‌های آرشیوی کمتر دیده شده، گوی سبقت را از تلویزیون ما بگیرند و اهداف خودشان را آنچنان که می‌خواهند در ذهن مردم ما جایگزین کنند. وی افزود: من سعی کردم به این موضوع با نگاه خاکستری نگاه کنم نه سیاه و سفید و تا جایی که بتوانم به تاریخ وفادار بمانم. دغدغه اصلی من در ساخت این مستند این بود که آن تفکری که در حال حاضر در جامعه ما در ذهن برخی جوانان ما نفوذ کرده و مدام از خدمات رضاخانی تعریف می‌کنند را با رعایت انصاف در ذهن‌شان به عدالت بکشانم و اصلاح کنم. شامحمدی در پایان گفت: در صورتی که به نقل از سازمان سینمایی در سال‌های 97 و 98 بیش از 78 درصد جوایز بین‌المللی سینمای ایران مربوط به سینمای مستند ما بوده اما متاسفانه مدیران حال حاضر تلویزیون اهمیتی به ساخت مستندهای درخور و شایسته نمی‌دهند و این خیلی دردناک است که کمترین بودجه‌ها به ساخت این آثار اختصاص می‌یابد. بر اساس این گزارش شبکه مستند به بهانه صدسالگی کودتای رضاخان در سوم اسفند ۱۲۹۹، مجموعه مستند «ثبت با سند برابر نیست» را برای نخستین‌بار روی آنتن تلویزیون می‌برد. این مجموعه مستند به کارگردانی مهدی شامحمدی و تهیه‌کنندگی وحید کاظمی در ۸ قسمت ۵۰ دقیقه‌ای پخش خواهد شد. مستند «ثبت با سند برابر نیست» از شنبه ۲ اسفندماه هر شب ساعت ۱۹ جز جمعه‌ها از شبکه مستند پخش میشود و نگاهی متفاوت به دوران حکومت رضا پهلوی در کشور دارد.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
