روزنامه آفتاب یزد
1399/12/13
بن سلمان بدون مشورت با آمریکا مرتکب قتل خاشقجی شده است!؟
این روزها و سه سال بعدِ قتل فجیع جمال خاشقجی، تیم بایدن با فشار بر بن سلمان در تلاش هستند تا راهی برای بازگرداندن بن نایف به قدرت پیدا کنند. از همان ابتدا نیز مشخص بود بایدن قصد ندارد بیشتر از این به این ولیعهد جوان میدان دهد گو این که حتی اگر ترامپ نیز بر سر کار بود چنین می‌شد واگرنه قتل مهره‌ی نزدیک به حاکمیت عربستان و از دردانه‌های زمان عبدالله بن عبدالعزیز، کسی که محرم راز ترکی فیصل - رابط عربستان و سرویس‌های جاسوسی اسرائیلی - بود بدون مشورت و حداقل اطلاع ایالات متحده‌ی آمریکا غیر ممکن به نظر می‌رسد یا لااقل باورناکردنی!آفتاب یزد - رضا بردستانی: متولد مدینه، محل قتل؛ کنسولگری عربستان سعودی در استانبول ترکیه، نام کامل او؛ «جمال احمد حمزه خاشقجی» معروف به «جمال خاشقجی»، در هنگام مرگ ۵۹سال سن داشت و از معروف‌ترین مخالفان خاندان سلمان - سلمان بن عبدالعزیز آل سعود و محمدبن سلمان - به شمار می‌آمد. شغل اصلی او روزنامه نگاری و از جمله‌ی روزنامه نگارانی بود که در واشنگتن پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی در ۲ اکتبر ۲۰۱۸، دهم مهرماه ۹۷ به کنسولگری عربستان در استانبول مراجعه کرد و ناپدید شد. شواهد نشان می‌دهد او در کنسولگری عربستان در ترکیه به قتل رسیده و جسدش تکه‌تکه شده و از آنجا خارج شده‌است. پس از گذشت حدود یک سال از حادثه، در روز چهارشنبه ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹، سوم مهرماه ۹۸ محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی در مصاحبه با رادیو سراسری آمریکا - پی‌بی‌اس - با قبول کردن مسئولیت قتل خاشقجی گفت که این قتل توسط مجموعه زیر نظر وی انجام گرفته و تمامی مسئولیت این کار را می‌پذیرد اما در عین حال ادعا کرده که قتل وی با اطلاع قبلی او انجام نشده‌است.
> پسران خاشقجی، قاتلان او را بخشیدند
حدود یک سال و نیم پس از قتل فجیع جمال خاشقجی پسران او اعلام کردند که از سر تقصیر قاتلان او می‌گذرند و آن‌ها را می‌بخشند. دادستان کل عربستان سعودی پس از رسیدگی به پرونده قتل جمال خاشقجی اعلام کرد پنج متهم این پرونده محکوم به اعدام و سه نفر در مجموع به ۲۵ سال زندان محکوم شده‌اند. اما صلاح خاشقجی در پیامی توئیتری اعلام کرد که پسران او به مناسبت عید فطر قاتلان پدرشان را می‌بخشند. به گزارش خبرگزاری فرانسه، در پیامی نوشت: «در این شب مقدس ماه مبارک رمضان، ما پسران شهید جمال خاشقجی اعلام می‌کنیم که قاتلان او را عفو کرده و می‌بخشیم.» بنابر این گزارش اگرچه دستگاه قضائی عربستان در مورد پیامد بخشش قاتلان خاشقجی اظهارنظری نکرد اما تحلیلگران سعودی معتقد بودند به این ترتیب اعدام آن‌ها منتفی است و دادگاه احتمالا در مورد تعیین مجازات از جنبه عمومی جرم تصمیم‌گیری خواهد کرد.
> اعلام جرم دادستان استانبول علیه ۲۰ مظنون سعودی قتل خاشقجی
فروردین ۹۹ دادستانی استانبول علیه دو مشاور سابق ولیعهد عربستان و ۱۸ نفر دیگر به اتهام مشارکت در قتل جمال خاشقجی اعلام جرم کرد. از نظر دربار پادشاهی عربستان سعودی قتل فجیع جمال خاشقجی در کنسولگری این کشور در استانبول یک اقدام برنامه‌ریزی شده نبوده و توسط عده‌ای «خودسر» انجام شده است. دادستان کل استانبول اما این روایت را باور ندارد و بر همین اساس کیفرخواست ۲۰ شهروند سعودی که متهم به صدور فرمان و مشارکت در این قتل شده‌اند را منتشر کرد. خبرگزاری آلمان به نقل از بیانیه دفتر دادستانی استانبول گزارش داد که دو متهم اصلی این پرونده مشاوران سابق ولیعهد عربستان، محمد بن سلمان هستند. بنابر این گزارش احمد عسیری، معاون سابق رئیس سازمان اطلاعات عربستان و سعود القحطانی، مشاور سابق ولیعهد عربستان متهم شدند که دستور قتل جمال خاشقجی را صادر و ۱۸ مظنون پرونده، فرمان را اجرا کردند. دادستان استانبول برای هر بیست متهم این پرونده حکم جلب صادر کرد و در اختیار پلیس بین‌المللی (اینترپل) قرار داد. در همان زمان و به گزارش خبرگزاری فرانسه، اگنس کالامار، بازرس و گزارشگر ویژه سازمان ملل برای تحقیق در باره قتل خاشقجی در چند پیام توئیتری به تبرئه شدن سه متهم اصلی پرونده واکنش نشان داده می‌نویسد: همه متهمان اقرار کردند که دستورات مقامات مافوق را اجرا کرده‌اند و سعود قحطانی در حالی تبرئه شده که دادستان قبلا او را عامل اصلی اجرای قتل خوانده است.
> «جمال خاشقجی» و گرفتاری زنجیره‌ای بن سلمان
این روزها بازهم خبرها با تیتر و عنوان جمال خاشقجی دست به دست میشود. خبرگزاری ایرنا در گزارشی با عنوان: ««جمال خاشقجی» و گرفتاری زنجیره‌ای بن سلمان» می‌نویسد: «کابوس قتل «جمال خاشقجی» روزنامه نگار مخالف سعودی در استانبول ترکیه همچنان همراه «محمد بن سلمان» خواهد بود و حالا که گزارش نهادهای اطلاعاتی آمریکا منتشر شده است ولیعهد سعودی این روزها بیشتر از هر زمانی در گرفتاری و مخمصه دست و پا می‌زند. »
آن طور که ایرنا می‌نویسد: «بر خلاف ترامپ که اصول اخلاقی و انسانی را زیر پا گذاشت و چشم و دل بر جنایت قتل خاشقجی بست، دولت جدید آمریکا همان گونه که پیشتر وعده داده بود اطلاعات دست داشتن و ارتباط مستقیم ولیعهد سعودی با قتل خاشقجی را منتشر کرد. دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا گزارش غیرمحرمانه‌ای را از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار منتقد خاندان عربستانی منتشر کرد که در آن محمد بن سلمان ولیعهد سعودی، آمر این قتل فجیع معرفی شده است. در گزارش دفتر مدیر اطلاعات ملی آمریکا تصریح شده که «ما ارزیابی می‌کنیم که محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی، عملیاتی را در استانبول ترکیه برای دستگیری یا کشتن جمال خاشقجی روزنامه نگار عربستانی تایید کرده است.» این گزارش تاکید دارد که از سال ۲۰۱۷، ولیعهد (عربستان) کاملا بر سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی پادشاهی (سعودی) تسلط دارد و بسیار بعید به نظر می‌رسد که مقامات سعودی بدون مجوز ولیعهد، عملیاتی از این دست را انجام داده باشند. در مقابل وزارت امور خارجه عربستان در بیانیه‌ای به این گزارش واکنش نشان داد و آن را غیر قابل قبول دانست. کنگره آمریکا در سال ۲۰۱۹ قانونی را تصویب کرد که «دونالد ترامپ» رئیس جمهوری پیشین آمریکا را موظف به ارائه چنین گزارش طبقه‌بندی نشده‌ای کرد، اما ترامپ این درخواست را نادیده گرفت. به دنبال همین گزارش، «آنتونی بلینکن» وزیر خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که علیه ۷۶ تبعه سعودی که شامل تعدادی از مقام‌های ریاض، خانواده‌های آن‌ها و برخی از اعضای گارد سلطنتی سعودی است، محدودیت‌هایی برای صدور روادید در نظر گرفته است اما بن سلمان به رغم صدور دستور قتل خاشقجی تحریم و یا محدود نمی‌شود. پیش از انتشار این گزارش، «جو بایدن» در تماس با شاه عربستان به وی گفته بود که ایالات متحده مسئولان نقض حقوق بشر در عربستان را مجازات خواهد کرد و ایالات متحده تغییرات عمده‌ای در روابط دو جانبه با ریاض اعمال خواهد کرد. بایدن در دوران تبلیغات انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا نیز گفته بود که خاشقجی به دستور ولیعهد سعودی کشته شده و باید با عربستان مانند خودشان رفتار شود. در آخرین تحول ندپرایس سخنگوی وزارت خارجه آمریکا از عربستان خواست باند مخوف قتل به رهبری محمد بن سلمان ولیعهد سعودی که واشنگتن به دلیل قتل جمال خاشقجی این تیم را تحریم کرده است منحل کند.
> وحشت بن سلمان
انتشار گزارش اخیر با وجود تلاش‌های آشکار و پنهان مقام‌های سعودی برای جلوگیری از فاش شدن آن به گرفتاری‌های بیشتر و وحشت بن سلمان افزوده و اتهامی که ولیعهد سعودی گمان می‌برد از آن قسر در رفته بار دیگر به جریان افتاده و ماجرا زنده شده است. در همین پیوند پایگاه خبری «میدل ایست نیوز» نیز نوشت که محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان، در بحبوحه جنجال قتل «جمال خاشقجی» یک بار گفته بود که فقط ترامپ می‌تواند مرا از این مخمصه نجات دهد. حالا که ترامپ کنار رفته و دولت جو بایدن به صراحت اعلام کرده که دیگر با ولیعهد ارتباط نخواهد داشت و تنها کانال ارتباطی‌اش با پادشاه خواهد بود و همچنین گزارش رسمی سازمان سیا مبنی بر این که بن سلمان دستور قتل خاشقجی را صادر کرده، به نظر می‌رسد آن گرفتاری و مخمصه‌ای که محمد بن سلمان فکر می‌کرد از آن نجات یافته دوباره زنده شده است.
روشن است که روابط عربستان و آمریکا دیگر همانند ماه عسل دوران ترامپ نخواهد بود. از همان روزی که جو بایدن در تبیین سیاست خارجی ۱۰۰ روزه خود گفته بود که جزء اولویت‌های سیاست خارجی‌اش پایان دادن به جنگ یمن است و از کنگره نیز خواست تا صادرات سلاح به عربستان را متوقف کند، روشن بود که کاخ سفید عربستان را دیگر یار غار همیشگی نمی‌داند. بسیاری از کارشناسان بر این باورند که دوران فاصله گرفتن ایالات متحده از عربستان سعودی و راندنش به فهرست کشورهای عادیِ دارای رابطه با واشنگتن، نه کشور متحد راهبردی که باید برای حفظش هزینه داد، آغاز شده است. این دوران از زمانی آغاز شد که ایالات متحده در تولید نفت به سطحی رسید که از یک سو بخش عمده‌ای از واردات نفت را دیگر خود تامین می‌کرد و از سوی دیگر منابع جایگزینی را به جای نفت عربستان برگزید. تولیدکنندگانی مانند عراق، مکزیک و کانادا این روزها بیش از عربستان سعودی به ایالات متحده نفت صادر می‌کنند به طوری که واردات نفت آمریکا از عربستان در ماه ژانویه گذشته به صفر رسید.
> حالا چه خواهد شد؟
بسیاری احتمال می‌دهند که عربستان سعودی، دوری آمریکا از خود را با نزدیکی به چین به عنوان یک شریک اقتصادی بالقوه و همچنین اسرائیل به عنوان شریک امنیتی - سیاسی (هر چند غیرقابل اعتماد) جبران کند. البته عربستان می‌داند نزدیکی به اسرائیل هزینه‌های بسیاری دارد، ولی چه بسا ممکن است در محاسبات خود به این نتیجه برسد که برای حفظ بقا ناگزیر باشد این هزینه را ولو سنگین بپردازد. شاید این مسئله خود هدفی ثانویه برای ایالات متحده نیز باشد که همواره از برقراری روابط کشورهای جهان با اسرائیل حمایت کرده است. همچنین قابل پیش‌بینی است عربستان با خفت بیشتری مجبور شود به جنگ یمن پایان دهد. البته احتمالا امتیازاتی که عربستان خواهد داد فهرستی طولانی را شامل خواهد شد.
> بن سلمان بدون مشورت با آمریکا مرتکب قتل خاشقجی شده است!؟
خاشقجی، روزنامه نگار منتقد و مخالف خاندان سلمان، یک سال پیش از قتل، از عربستان خارج میشود - تبعید خودخواسته! - او زمانی سردبیر یکی از روزنامه‌های اصلاح‌طلب عربستان به نام الوطن بود و از او به عنوان روزنامه‌نگار نزدیک به محافل قدرت در ریاض و مشاور دولت عربستان یاد می‌شد اما با قدرت‌گیری محمد بن سلمان، ستاره اقبال او افول کرد و سرانجام حتی ماندن در کشور را دشوار یافت. در اوایل زندگی حرفه‌ایش، به عنوان خبرنگار چندین روزنامه مشغول به کار بود. علاوه بر کار رسانه‌ای، از سال ۲۰۰۴، مشاور رسانه‌ای شاهزاده ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در لندن و واشینگتن بود. او با شاهزاده ولید بن طلال، میلیاردر سعودی، هم روابطی داشت. این شاهزاده قرار بود شبکه‌ای ماهواره‌ای به نام العرب راه‌اندازی کند. خاشقجی به سمت مدیر کل این شبکه منصوب شد اما کار این شبکه مدت زیادی طول نکشید. در واقع، شبکه العرب، فقط یک روز پخش شد.
خاشقجی را می‌توان یکی از نیروهای دوران ملک عبدالله بن عبدالعزیز دانست. او در آن دوره، در رسانه‌های عربستان حضور فعالی داشت؛ یادداشت‌های او به‌طور مکرر در روزنامه سعودی الحیات منتشر می‌شد. اما در دوره ملک سلمان و پسرش محمد ماجرا متفاوت شد. شاهزاده محمد بن سلمان، با استفاده از موقعیت پدرش، به سرعت مدارج ترقی را طی کرد. او ابتدا دو ولیعهد را کنار گذاشت و بسیاری از شاهزادگان و روزنامه‌نگاران منتقد را از سر راه خود برداشت. خاشقجی از دسامبر ۲۰۱۶، به تدریج از حکومت عربستان فاصله گرفت. او ابتدا در اندیشکده‌ای در واشینگتن از صعود دونالد ترامپ و سیاست او در خاورمیانه انتقاد کرد. در آن زمان، به دلیل اینکه او یک فرد نزدیک به حکومت شناخته می‌شد، یک مقام رسمی سعودی مجبور شد اظهارات انتقادآمیز خاشقجی را یک نظر شخصی بداند. این مقام به خبرگزاری رسمی عربستان گفته بود که انتقادات خاشقجی از ترامپ، منعکس‌کننده دیدگاه دولت عربستان نیست. در آن زمان، سعودی‌ها بسیار مراقب بودند که کسی از چهره‌های نزدیک به حکومت، از ترامپ انتقاد نکند. چرا که ترامپ به تازگی انتخاب شده بود و سیاست او در قبال خاورمیانه در حال شکل‌گیری بود. به همین دلیل، انتقادات خاشقجی با واکنش سریع دولت عربستان مواجه شد و دولت او را از نوشتن و حضور در رسانه‌ها ممنوع کرد. پس از شروع بازداشت شاهزادگان سعودی توسط بن سلمان، این روزنامه‌نگار برای مدتی سکوت اختیار کرد و فعالیت‌های رسانه‌ایش را محدود کرد اما سرانجام به‌طور داوطلبانه به تبعید خودخواسته در واشینگتن تن داد. پس از استقرار در واشینگتن، یادداشت‌های انتقادی متعددی علیه ولیعهد عربستان و سیاست‌های داخلی و خارجی او، به‌خصوص جنگ یمن نوشت. یادداشت‌های او در رسانه‌های مشهوری همچون اشپیگل و فایننشال تایمز منتشر می‌شد. او حتی در روزنامه واشینگتن پست مطلب می‌نوشت. خاشقجی طی یادداشتی در مجله آلمانی اشپیگل، از تمرکز قدرت و سرکوب منتقدان توسط بن سلمان انتقاد کرده بود. او همچنین از مخالفان روابط اسرائیل و
عربستان سعودی بود.
پس از خروج از عربستان خاشقجی تبدیل به مغز متفکر اپوزیسیون شد و بن سلمان را به برهم زدن توازن و شیخیت جامعه سنتی عربستان متهم کرد. خاشقجی در یکی از مقاله‌های خود در القدس العربی، محمد بن سلمان را با قذافی و صدام مقایسه کرد و با برشمردن اقدامات بن سلمان، مدعی شد او شیزوفرنی دارد و به همین دلیل معتقد بود جاه طلبی و تندروی‌های بن سلمان باعث خواهد شد عربستانی که آل سعود طی یک قرن آن را تبدیل به قدرت مهم منطقه کرده از هم می‌پاشد.
از دیگر اطلاعاتی که از خاشقجی داریم این که عموی وی بنام عدنان خاشقجی متعاقب ماجرای مک‌فارلین در ایران مشهور شد. عدنان در مصاحبه‌ای با مجله نیویورک در سال ۱۹۸۹ ادعا کرده بود که پدربزرگ وی یهودی بوده‌است.
> منتقد بن سلمان با منتقد ترامپ؟!
آن طور که از لا به لای اخبار و فعالیت‌های دوران روزنامه نگاری خاشقجی معلوم است به ویژه سال ۲۰۱۶ یعنی همزمان با روی کار آمدن ترامپ در آمریکا، بخشی از فعالیت‌های جمال خاشقجی - به تعبیر غربی ها؛ روزنامه نگار ناراضی سعودی! - معطوف به انتقاد از سیاست‌های خاورمیانه‌ای ترامپ میشود. این روزنامه نگار سرشناس همچنین از منتقدان روابط اسرائیل و عربستان نیز به شمار می‌آید و از آن جایی که او به دستگاه قدرت در عربستان نزدیک بوده می‌توان گفت که از بسیاری اخبار پشت پرده از جمله عادی‌سازی روابط اسرائیل و اعراب به سردمداری عربستان باخیر بوده و همین باخبر بودن نیز در نهایت بلای جان او میشود.
نزدیکی بیش از حد خاشقجی به ترکی الفیصل، سفیر سابق عربستان در لندن و واشنگتن که رفت و آمدی آزادانه به اسرائیل نیز داشت و حتی متهم به همکاری با سرویس‌های جاسوسی اسرائیل، آمریکا و انگلستان نیز بود این گمانه را در ذهن روشن می‌سازد که خاشقجی قربانی دانسته‌هایی شده است که می‌توانسته یک جریان طراحی شده را به طور کلی به حاشیه بکشاند و اما انتخاب استانبول برای سلاخی جمال خاشقجی را اگر اتفاقی ندانیم می‌تواند به برنامه‌های بلند مدت سرویس‌های امنیتی عبری - عربی مربوط باشد زیرا ترکیه در پازل ژئوپلیتیکی خاورمیانه به عنوان یک آلترناتیو در برابر ریاض، بهانه‌ی خوبی است تا طراحی این قتل در خاک ترکیه را باورپذیر‌تر کند.
منتقد بن سلمان یا ترامپ؛ در هر صورت جزایی جز مرگ نصیبش نمی‌شود اما آن چه در این روزها مشهود است خبرسازی آمریکایی‌ها با اسم رمز خاشقجی برای از میدان به در کردن بن سلمان است زیرا تمامی شواهد نشان می‌دهد اگرچه بایدن با سلمان بن عبدالعزیز آل سعود هیچ مشکلی ندارد اما تلاش برای بازگرداندن بن نایف به اریکه‌ی قدرت می‌تواند بخشی از پروژه بازی با پرونده‌ی خاشقجی باشد واگرنه کیست که نداند دستور قتل جمال خاشقجی را چه کسی و در هماهنگی کامل با کدام کشور صادر کرده است!؟
سایر اخبار این روزنامه
برجام قابل مذاکره مجدد نیست
انتهای ابتذال
در خصوص وضعیت حاکم بر صدور استانداردهای زیست‌محیطی مدعی شد:
در جستجوی حمید مولانا
غربت تئاتر در «تئاتر شهر»
بن سلمان بدون مشورت با آمریکا مرتکب قتل خاشقجی شده است!؟
اگر مردم بیایند، شانسی برای اصولگراها نمی‌بینم
مسئولیت متقابل شهروندان و حکومت در انتخابات ۱۴۰۰
انتقال کرونا از طریق سطوح ضعیف است اما...
گردشگری در سالی که گذشت
داستان برجام؛ انتهای تعامل
مسئولان حواس شان به زندگی مردم باشد
ساماندهی معیشت مرزنشینان
