روزنامه آفتاب یزد
1399/12/24
توسعه صنعت دخانیات در کشور
آفتاب یزد در گفتگو با چند جامعه شناس و آسیب شناس به بررسی این موضوع پرداخته است.
آنان معتقدند برخی اوقات سود مهم‌تر از سلامت است!
آفتاب یزد_ یگانه شوق‌الشعرا: در حال حاضر آثار زیانبار مصرف دخانیات بر هیچ فرد و گروهی پوشیده نیست، هرچند که در ابتدا شرکت‌های بزرگ تولید دخانیات در جهان نه تنها مصرف سیگار را برای سلامتی مضر نمی‌دانستند بلکه در تبلیغات خود ادعایی خلاف این را عنوان می‌کردند. گسترش
مصرف دخانیات جدای از آثار مضر بر سلامتی فرد مصرف کننده، دارای تبعاتی بسیار منفی برای جوامع نیز می‌باشد. از سوی دیگر این روزها رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت از گسترش این صنعت در کشور ما صحبت کرده است و به نظر می‌رسد آمارها با واقعیت موجود جامعه با یکدیگر متفاوت هستند. ما درباره دلایل گسترش تولید و مصرف اقلام دخانی و همچنین تبعات اجتماعی این پدیده با جامعه شناسان و آسیب شناسان
گفتگو کردیم.
> فعالین حوزه دخانیات به دنبال توسعه این صنعت
رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات وزارت بهداشت با اشاره به قوانین بر زمین مانده کنترل دخانیات در کشور، گفت: «اگر اعلام می‌کنند امسال قاچاق محصولات دخانی کاهش یافته است بهتر است تا تحلیل خود از این موضوع را هم اعلام کنند؛ در طرح مطالعه استپس سال ۱۴۰۰ وزارت بهداشت، اطلاعات به روزتری از مصرف دخانیات به دست می‌آوریم تا ببینیم آماری که وزارت صمت در مورد مصرف و قاچاق دخانیات اعلام می‌کند از کجا آمده است.» مهندس بهزاد ولی‌زاده در گفت‌وگو با ایسنا، با اشاره به اینکه ارائه آمار برای قاچاق سیگار بر مبنای اراده‌ای است که برای برخورد با آن در سازمان‌های ذی‌ربط وجود دارد، گفت: «هر زمان که این اراده قوی شود میزان کشفیات بالا رفته و بر اساس میزان کشفیات با فرمول‌هایی که دارند آمار قاچاق سیگار و محصولات دخانی را اعلام می‌کنند؛ بنابراین آماری که منتشر میشود با واقعیت موجود احتمالا متفاوت است. ما در وزارت بهداشت در مورد میزان مصرف دخانیات با وزارت صمت اختلاف نظر داریم. بخشی از آمار قاچاق بر اساس مصرف و تولید سالانه اعلام میشود که بسته به میزان مصرفی که اعلام می‌کنند میزان قاچاق هم متقاوت میشود. البته از همه کسانی که در برخورد با پدیده قاچاق حمایت می‌کنند، تشکر می‌کنیم. فراموش نمی‌کنیم که زحمات زیادی برای اجرای کد رهگیری محصولات دخانی صورت گرفت که به کنترل و جلوگیری از قاچاق کمک می‌کند و انگیزه افراد برای قاچاق را کاهش می‌دهد زیرا هر محصول قاچاقی در کشور رصد میشود.» وی با تاکید بر اهمیت استانداردسازی بسته‌بندی محصولات دخانی، اظهار کرد: «آنچه که در سالیان گذشته به تصویب رسید این بود که بسته‌بندی محصولات دخانی را اصلاح کنیم. این موضوع کمک فراوانی برای برخورد با کالای قاچاق می‌کند، زیرا زمانی که بسته‌بندی استاندارد میشود و کد رهگیری روی آن درج میشود دیگر به هیچ عنوان نمی‌توان در چاپ آن تغییری ایجاد کرد. البته متاسفانه هنوز امر ساده‌سازی جلد محصولات دخانی اجرایی نشده است در حالی که در کنار اجرای کد رهگیری می‌تواند کمک شایانی به جلوگیری از قاچاق کند.» وی با اشاره مجدد به اختلاف نظری که در مورد آمار قاچاق میان وزارت بهداشت و وزارت صمت وجود دارد، تصریح کرد: «اگر اعلام می‌کنند امسال قاچاق محصولات دخانی کاهش یافته است بهتر است تا تحلیل خود از این موضوع را هم اعلام کنند. ما فکر می‌کنیم اجرای کد رهگیری محصولات دخانی تاثیر بسزایی در کاهش قاچاق داشته است. البته انتظار ما این است که میزان قاچاق سیگار به کمتر از ۳ میلیارد نخ در سال برسد. چرا برندی که سالیان سال در کشور مصرف میشود و تقاضا برای آن وجود دارد نباید از کانال رسمی وارد شود و می‌خواهند اجازه تولید آن را داشته باشند؟ دلیل آن روشن است، عوارضی که بر واردات وضع میشود همیشه بیش از عوارض و تعرفه تولید
در داخل است و صنایع دخانی به دنبال سود بیشتر و هزینه کمتر هستند تا در کشور زمین و کارگر مجانی داشته و با تحریک مسئولین مجوز تولید محصولات دخانی را اخذ کنند.» ولی‌زاده ادامه داد: «با استفاده از چالش اقتصادی موجود در کشور افرادی که در حوزه دخانیات فعال هستند بیشتر به دنبال توسعه این صنعت هستند و این در حالی است که تمام منابع جهانی متفق‌القول هستند که صنعت دخانیات ناپایدار است و باعث افزایش میزان مرگ و میر و کاهش بهره‌وری میشود. سرمایه‌گذاری بر صنعت دخانیات باعث آسیب رساندن به زیرساخت‌های اقتصادی کشورها میشود. گسترش کشت توتون با هدف گسترش صنایع دخانی سبب میشود تا در زمین‌هایی که می‌توانست زیر کشت محصولات استراتژیک برود، توتون بکاریم. مگر چند نفر مصرف‌کننده دخانیات
در کشور داریم؟ حتی با فرض ظرفیت حداکثری بیش از ۱۰ میلیون مصرف‌کننده دخانیات نداریم، حال این عدد را با جمعیت حدود ۸۵ میلیونی کشور که از کالاهای استراتژیک کشاورزی استفاده می‌کنند مقایسه کنید، ۷۵ میلیون نفر باید تاوان مصرف دخانیات آن ۱۰ میلیون نفر را بدهند. تمام این شرایط و حمایت از محصولات دخانی در حالی رخ می‌دهد که کشور ما عضو کنوانسیون کنترل دخانیات است. صنعت و اقتصاد دنیا در حال متحول شدن است بعد ما افتخار می‌کنیم که در حال توسعه صنعت دخانیات در کشورمان هستیم تا هم از واردات بی‌نیاز شویم و هم اقدام به صادرات این کالای آسیب‌رسان کنیم. صنایع دخانی با اقداماتی مانند تغییر کاربری زمین‌های کشت کالای کشاورزی به کشت توتون برای عدم افزایش قیمت محصولات دخانی به دنبال واردات توتون خارجی، به فکر پایین نگه داشتن قیمت محصولات دخانی هستند. این صنایع با هدف حفظ بازار مصرف از هر طریقی سعی می‌کنند مالیات کمتری برای کالاهای دخانی پرداخت شود در حالی که در دنیا ثابت شده است یکی از ابزار مهم کنترل‌کننده مصرف دخانیات و کاهش تقاضا، افزایش مالیات است.» رئیس دبیرخانه ستاد کشوری کنترل دخانیات کشور، با اشاره به اینکه بزرگنمایی آمار قاچاق دخانیات در تمام صنایع دخانی کشورهای مختلف از جمله ایران وجود دارد، اظهار کرد: «این عدد را بیشتر اعلام می‌کنند زیرا اگر قاچاق را بیش از حد مجاز اعلام کنند سیاست‌گذاران برای تصمیم‌گیری در حوزه کنترل دخانیات به شکلی عمل می‌کنند که مالیات دخانیات را افزایش ندهند که مبادا قاچاق آن افزایش یابد. این یک بازی است، سازمان‌های نظارتی باید به موضوع ورود کنند. در طرح مطالعه استپس سال ۱۴۰۰ وزارت بهداشت اطلاعات به روزتری از مصرف دخانیات به دست می‌آوریم تا ببینیم آماری که وزارت صمت در مورد مصرف و قاچاق دخانیات اعلام می‌کند از کجا آمده است.» وی با تاکید بر اینکه صدای مسئولان سلامت در حوزه دخانیات به خوبی شنیده نمی‌شود، گفت: «افزایش مالیات بر دخانیات باعث کاهش مصرف آن میشود؛ مصرفی که می‌تواند بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان هزینه مستقیم و غیرمستقیم بر دوش دولت تحمیل کند. بیش از ۳۰ هزار میلیارد تومان این هزینه به بخش سلامت و ۷۰ هزار میلیارد تومان نیز به دنبال ناتوانی از کار، کاهش بهره‌وری و... به سایر بخش‌های کشور تحمیل میشود. تنباکوی معسل و اضافه کردن عطر و طعم به توتون به مصداق تبلیغ دخانیات شناخته شده زیرا باعث جذابیت محصول و گمراهی مصرف‌کننده میشود. با وجود عطر و طعم ممکن است مصرف‌کننده دخانیات متوجه میزان ضرری که به بدنش وارد میشود نباشد. پس از ممنوعیت اضافه کردن عطر و طعم به محصولات دخانی، وزارت صمت فرصت داشت تا در برنامه چند ساله میزان عطر و طعم را کاهش دهد و از سال ۹۳ تاکنون استفاده از عطر و طعم را حذف کند؛ در حالی که هم این ممنوعیت را اعمال نکرده‌اند هم مجوز تولید اینگونه تولیدات را داده‌اند. اکنون هم اگر اعتراضی وجود داشته باشد متوجه وزارت صمت است که می‌توانست ظرف حدودا ۷ سال این تولیدات را به حداقل برساند اما چنین نکرد و در چنین شرایطی تولید‌کنندگان از وزارت بهداشت توقع دارند در زمینه تولید توتون و تنباکوی معسل کوتاه بیاید. الان نام کشور ما در سازمان جهانی بهداشت به عنوان کشوری که مصرف و تولید توتون معسل را ممنوع کرده ثبت شده است اما هنوز هم تولید و هم مصرف آن را شاهد هستیم.» وی با اشاره به اجرای کد رهگیری محصولات دخانی از شهریور ماه سال ۹۹، تصریح کرد: «میزان موفقیت این طرح در گرو موفقیت ما در ساماندهی عرضه محصولات است. تعداد مراکزی که اقدام به فروش محصولات دخانی می‌کنند بسیار بیش از تعدادی است که مجوز فروش گرفته‌اند. حدود ۶۰ هزار واحد صنفی پروانه فروش محصول دخانی دارند و کد رهگیری هوشمند باید متصل به آن پروانه فروش باشد تا محصول دخانی قابل رصد باشد اما هنوز زنجیره توزیع به شکل کامل اجرایی نشده زیرا واحدهای صنفی فاقد مجوز و پروانه فروش هم وجود دارند که اقدام به فروش محصول دخانی می‌کنند و چون پروانه ندارند محصول در آنجا قابل رهگیری نیست. فعلا با اجرای کد رهگیری فقط می‌توانیم ببینیم محصول از توزیع‌کننده عمده به کجا رفته است، اخیرا بخشنامه‌ای به وزارت صمت فرستادیم مبنی بر اینکه توزیع‌کننده عمده محصولات را در اختیار مرکز فروش فاقد پروانه نگذارد که با اجرایی شدن این امر می‌توان گفت که کد رهگیری کامل اجرا میشود.» وی با اشاره به اینکه هنوز مبلغی از مالیات بر دخانیات در سال ۹۹ به حساب وزارت بهداشت واریز نشده است، گفت: «سال گذشته هم نزدیک به ۲هزار میلیارد تومان درآمد مالیاتی از دخانیات داشتیم در حالی که حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان چرخه مالی دخانیات بوده است. البته چندان امیدوار نیستم که درآمد از محل مالیات بر دخانیات سال ۹۹ اگر به وزارتخانه بیاید صرفا برای کنترل دخانیات هزینه شود زیرا این درآمد نشان‌دار نیست. ما اکنون عضو
دو معاهده بزرگ بین‌المللی هستیم که حتی حق عضویت آن را هم به دلیل واریز نشدن سهم ما از مالیات بر دخانیات نداده‌ایم. پیش از شیوع کرونا بر اساس آماری که داشتیم ۲۰ هزار واحد عرضه‌کننده قلیان در کشور داشتیم که پس از وضع پروتکل‌ها و محدودیت صنوف بسیار کاهش یافت و به حدود ۲۰۰۰ واحد رسید اما با کاهش محدودیت‌ها مجددا عرضه قلیان با درب بسته یا کرکره پایین مغازه‌ها به شکل غیرمجاز مجددا قوت گرفت و به حدود ۵۰۰۰ واحد رسید. از طرفی آمار گزارشات مردمی ما از تخلف قهوه‌خانه‌ها ۴ برابر افزایش یافته است.» وی با استناد به اطلاعات منتشر شده از سوی سازمان جهانی بهداشت، ادامه داد: «مصرف دخانیات به عنوان یک عامل خطر برای هرگونه عفونت دستگاه تنفسی تحتانی به شمار می‌رود و ویروسی که بیماری کووید ۱۹ را ایجاد می‌کند نیز در درجه اول سیستم تنفسی را تحت تاثیر قرار می‌دهد و باعث بروز آسیب خفیف تا شدید تنفسی میشود، از این رو مصرف‌کنندگان دخانیات در معرض خطر شدید عوارض ناشی از ابتلا به ویروس کرونا هستند. از سوی دیگر با توجه به اینکه مصرف قلیان، به طور معمول فعالیتی است که
در گروه‌ها و محیط‌های عمومی انجام میشود، خطر انتقال بیماری‌ها را افزایش داده و موجب تشدید خطر انتقال ویروس کرونا در محیط‌های اجتماعی میشود. عبور دود قلیان از مسیر مشترکی که در ساختار قلیان وجود دارد شامل قسمت دهانی، شلنگ و جام، به ویژه در اجتماعات و محیط‌های عمومی موجب بقای میکروارگانیسم‌های منتقله از افراد مصرف‌کننده در این قطعات میشود. بر اساس اعلام مرکزتحقیقات بیماری‌های غیر واگیر افراد مصرف‌کننده محصولات دخانی که به بیماری کرونا مبتلا شدند ۴ برابر بیش از سایر مبتلایان نیازمند استفاده از دستگاه ونتیلاتور بوده‌اند.»
> تاثیر شرایط موجود بر توسعه دامنه متقاضیان
جعفر بای جامعه شناس در این خصوص به آفتاب یزد گفت: «در مورد دخانیات علی رغم اینکه موسسات فراوانی برای مبارزه با مصرف در کشور فعالیت دارند، اما مع‌الاسف این فعالیت‌ها هیچ تاثیر عملیاتی در میزان مصرف دخانیات در کشور ما نداشته بلکه مصرف دخانیات در جامعه ما بیشتر هم شده است. یکی از علل مهم بالا رفتن میزان مصرف، سهل‌الوصول بودن دخانیات است؛ بدون هیچ گونه زحمتی دخانیات در کمتر از چند دقیقه در کشور ما قابل تهیه است. همچنین تنوع و کثرت دخانیات در جامعه ما بسیار زیاد است. دیگر اینکه ما شاهد یک نوع تبلیغات غیرمستقیم مصرف هم در بخش رسانه‌ها هستیم. هنرپیشه‌ها و آرتیست‌های ما در فیلم‌ها به راحتی از این دخانیات مصرف می‌کنند و نشان دادن این صحنه‌های استفاده از دخانیات به روشی برای جذب مخاطب تبدیل شده است. متاسفانه آزادی فروش مواد مخدر برای تمام گروه‌های سنی منجر به این شده است که ما در سنوات اخیر چند گروه جدید مصرف‌کننده را داشته باشیم که بر میزان مصرف کننده‌های قبلی افزوده شده‌اند. مانند نوجوانانی که می‌پندارند با مصرف سیگار تشخص پیدا می‌کنند و می‌خواهند بزرگ شدن خود را با مصرف دخانیات نشان دهند و در جمع خودشان استفاده از دخانیات پذیرفته و به امری عادی تبدیل شده است. افراد به دنبال بهانه برای استفاده از دخانیات هستند و غم و ناراحتی در افزایش میزان مصرف تاثیرگذار است. متاسفانه شادی و نشاط در جامعه ما بسیار کم است و مردم در طول روز با مسائل عذاب‌آور زیادی مواجه می‌شوند که این‌ها خود بهانه‌ای برای روی آوردن و استفاده گسترده دخانیات است. همچنین جامعه زنان هم درگیر استفاده از دخانیات شده‌اند. در حال حاضر متاسفانه حتی دانش‌آموزان هم به مصرف دخانیات روی آورده‌اند. فروش دخانیات جزو لاینفکی از مغازه‌های مختلف مثل دکه‌ها، سوپرمارکت‌ها و امثال این‌ها شده است. در جامعه ما مصرف مواد مخدر بسیار زیاد است. در حوزه آسیب شناسی خلاء بسیار عظیم یک مرکز واحد آمار و اطلاعات آسیب‌های اجتماعی که بتواند محکم عمل کند، احساس میشود. به دلیل فقدان این مرکز آمارها مختلف هستند. گسترش عرضه و فروش دخانیات منجر شده است دخانیات به روستاها و مناطق دوردست کشید. سود فروش دخانیات بسیار زیاد است و باندهای مخوف قاچاق سیگار وجود دارد که به ثروت‌های نجومی دست پیدا کرده‌اند و این کار به تجارت سودآوری تبدیل شده است. متاسفانه فروش دخانیات از ضدهنجار به هنجار تبدیل شده است و این افراد میان دیگران مقبولیت هم دارند و حتی از پول خود به صورت خیریه استفاده می‌کنند. بسیاری از فروشندگان، خود مصرف‌کننده نیستند و برای سودآوری بالا به این
کار روی آورده‌اند.»
> سودآوری مهم‌تر از سلامت مردم
همچنین مصطفی اقلیما آسیب شناس در این خصوص به آفتاب یزد گفت: «در همه جای دنیا دخانیات برای دستگاه‌های دولتی سودآور است و در تمام دنیا فروش دخانیات مخصوصا در جهان سوم گسترش دارد. در ایران هم دخانیات در اختیار بخش دولتی است. دخانیات بسیار آسیب‌زا است و قاچاقچیان دخانیات درصد کمی دارند. این روزها به صورت گسترده در کشور ما انواع دخانیات ایرانی و خارجی وجود دارد و روز به روز هم در حال گسترش یافتن است. همه افراد نسبت به آسیب دخانیات برای جامعه آگاه‌اند اما این روزها سودآوری بالای آن بیشتر از ضررهای مصرف برای افراد اهمیت دارد. مصرف سیگار و دخانیات یک نوع عادت است، هرچقدر هم قیمت آن بالا برود بازهم مردم به دنبال آن هستند. عمده واردات دخانیات در ایران به صورت قانونی و در دسترس واردکنندگان بزرگ است. سودآوری بالای آن باعث عدم برخورد جدی با واردکنندگان شده است. باید علل و عواملی که باعث میشود افراد یک جامعه به سمت مصرف دخانیات بروند بررسی شود. در برخی از کشورها مصرف دخانیات بسیار اندک است چون مشکلات و فشار روحی مردم کمتر است. هرچقدر فشارها زیاد باشد افراد برای آرام کردن خود، بیشتر به سمت این نوع آرامبخش‌ها می‌روند. ما متاسفانه در جامعه درد مردم را دوا نمی‌کنیم و بیشتر به دنبال تجویز مسکن و آرامبخش هستیم. تا مشکلات مردم حل نشود این دست از مشکلات قابل حل نیستند. در جوامع گوناگون به هر میزانی که مشکلات مردم کم شده است استفاده از مواد مخدر هم کاهش پیدا کرده است.»
سایر اخبار این روزنامه
کیفیت‌سنجی اشتباه یا اسیر در سیاست «حبس آمارها»!؟
فروش دعوت نامه کلاب هاوس؛ ۵۰۰ هزار تومان!
توسعه صنعت دخانیات در کشور
ژاپن بازهم میانجی میشود؟
برف آمد تلفات دادیم
گفته بودیم چنین خواهد شد
غنی‌سازی اورانیوم را به ۶۰ درصد برسانیم
شعار مقاومت در تهران فرزندآوری در کانادا!
چند پرده از دلایل گرانی گوشت قرمز
خطوط مرزی ناموس ملی
صدسال به این چند سال
ایران من
