روزنامه اعتماد
1399/12/25
زورآزمايي نامزدان احتمالي رياست جمهوري
محمد رهبرينزديك به 3 ماه تا برگزاري انتخابات رياست‌جمهوري مانده است و كانديداهاي انتخاباتي رفته‌رفته اعلام كانديداتوري مي‌كنند و فضاي سياسي شفاف‌تر از گذشته مي‌شود. نيروهاي سياسي، فعالان رسانه‌اي و فعالان مدني نيز درخصوص انتخابات و كانديداهاي آن حالا بيش از پيش اظهارنظر مي‌كنند. در اين ميان، شبكه‌هاي اجتماعي مجازي بستر مناسبي براي تحليل مواضع كانديداهاي احتمالي انتخابات و بازخوردها به آن است. بسياري از كاربران اين شبكه‌ها موافقت يا مخالفت خود را نسبت به هر يك از كانديداهاي احتمالي ابراز مي‌كنند و كانال‌ها و صفحات خبري نيز بيش از گذشته راجع به كانديداهاي انتخابات اخبار مثبت يا منفي منتشر مي‌كنند.
در اين ميان اگرچه بررسي كيفي تحركات انتخاباتي كانديداها تاحدودي ناممكن يا نيازمند بررسي‌هاي جزيي‌نگر و واكاوي عميق‌تر است اما احتمالا بتوان براساس كميت كنش‌هاي انتخاباتي اين كانديداها در شبكه‌هاي اجتماعي به تصويري به نسبت روشن درباره حال و روز هر يك از آنان دست يافت، چراكه هر‌قدر ميزان محتواي منتشر شده راجع به هر يك از كانديداهاي احتمالي در اين مقطع بيشتر باشد، مي‌تواند به اين معنا باشد كه كاربران شبكه‌هاي اجتماعي او را كانديداي مهم و جدي تلقي مي‌كنند و به همين دليل بيشتر راجع به او مي‌نويسند؛ حتي اگر با او مخالف باشند. از سوي ديگر برخي كانديداهاي انتخاباتي از هم‌اكنون در شبكه‌هاي اجتماعي تبليغات انتخاباتي‌شان را آغاز كرده‌اند و حتي با حمايت مادي و معنوي از برخي اكانت‌ها يا كانال‌ها، از آنها مي‌خواهند كه راجع به آنها محتواي تبليغاتي منتشر كنند.
به همين جهت تحليل ميزان محتواي منتشر شده راجع به هر يك از كانديداهاي انتخاباتي طي ماه‌هاي اخير مي‌تواند به ما اطلاعاتي در مورد ميزان هزينه‌هاي آن فرد در شبكه‌هاي اجتماعي بدهد يا به ما نشان بدهد كه آن كانديدا تا چه حد از ديد كاربران شبكه‌هاي اجتماعي، يك كانديداي جدي و درخور توجه است. براي
به دست آوردن اين اطلاعات، داده‌هاي منتشر شده راجع به كانديداهاي احتمالي، در 3 شبكه اجتماعي توييتر، اينستاگرام و تلگرام، طي 4 ماه اخير با روش داده‌كاوي جمع‌آوري شده است و نتايج آن را به تفكيك هر شبكه اجتماعي در ادامه مي‌خوانيد.
وضعيت كانديداهاي احتمالي در توييتر
بسياري از خبرنگاران، فعالان رسانه‌اي و فعالان سياسي در توييتر عضو هستند و مواضع، ديدگاه‌ها و نظرهاي‌شان را در اين شبكه اجتماعي بيان مي‌كنند. به دليل ماهيت توييتر، اين شبكه اجتماعي براي بسياري از سياستمداران و كانديداهاي بالقوه انتخاباتي مهم است. يافته‌هاي به دست آمده از اين شبكه اجتماعي نشان مي‌دهد كه در ميان ساير گزينه‌هاي مطرح تا اوايل بهمن ماه محمدجواد ظريف بيشتر مورد توجه كاربران توييتر بوده است كه البته علت آن، نه مسائل انتخاباتي كه مباحث و مسائل سياست خارجه بوده است. اما از اوايل بهمن ماه و به دنبال خبر محكوميت مهدي جهانگيري و همچنين سفر قاليباف به مسكو، ناگهان اخبار مرتبط به اسحاق جهانگيري و محمدباقر قاليباف، دو كانديداي احتمالي ديگر انتخابات پيش‌رو افزايش پيدا كرد و از سوي ديگر مطالب راجع به ظريف روندي نزولي طي كرد. اما از اسفند ماه، ميزان محتواي منتشر شده راجع به كانديداهاي احتمالي شرايط متفاوتي پيدا كرده است؛ به نحوي كه تا نيمه اسفند، ميزان محتواي توليد شده راجع به سعيد محمد بيش از ساير گزينه‌هاي احتمالي كانديداتوري در انتخابات رياست‌جمهوري بوده است. پس از سعيد محمد، بيش از همه راجع به سعيد جليلي، سيدابراهيم رييسي و محمدباقر قاليباف توييت شده است. افزايش ناگهاني توييت‌ها راجع به سعيد محمد و سعيد جليلي (آن‌هم در مقايسه با سيدابراهيم رييسي، محمدباقر قاليباف و محمدجواد ظريف كه فارغ از بحث انتخابات، به دليل جايگاه و سمت‌هاي‌شان در نظام سياسي كشور قاعدتا بايد بيشتر مورد توجه افكار عمومي بوده و سوژه اخبار باشند) نشان مي‌دهد نه تنها كاربران توييتر آنها را جدي‌تر گرفته‌اند، بلكه احتمالا از اين بستر براي تبليغ درخصوص آنها نيز استفاده مي‌شود و برخي از گروه‌ها براي جلب توجه بيشتر راجع به اين دو نفر هزينه‌هايي مي‌كنند و اين در حالي است كه ديگر گزينه‌هاي بررسي شده، از جمله حسين دهقان كه از مدت‌ها پيش اعلام كانديداتوري كرده بود، چندان مورد توجه كاربران توييتر قرار نگرفته‌اند.
وضعيت كانديداهاي احتمالي در تلگرام
در تلگرام كانال‌هاي خبري بسيار زيادي وجود دارد كه روزانه اخبار مربوط به ايران را منتشر مي‌كنند. به همين جهت، به طور طبيعي اخبار مربوط به مسوولان بيش از ساير چهره‌هاي سياسي تكرار مي‌شود. همين روند را مي‌توان در يافته‌هاي به دست آمده از كانديداهاي احتمالي در نمودار زير ديد. اخبار مربوط به محمدباقر قاليباف، محمدجواد ظريف، سيدابراهيم رييسي و اسحاق جهانگيري بيش از ديگر چهره‌هايي كه از آنان به عنوان كانديداهاي احتمالي انتخابات پيش‌رو مي‌شنويم، تكرار شده است. اما در اين نمودار، نام دو چهره ديگر نيز جلب‌توجه مي‌كنند. يكي حسين دهقان است كه نامش پس از اين 4 نفر، بيش از همه تكرار شده است و به نظر مي‌رسد در اخبار كانال‌هاي تلگرامي مورد توجه قرار گرفته است. سعيد محمد نيز چهره ديگري است كه وضعيت و ميزان توجه كانال‌هاي تلگرامي به او در ميان اسامي بررسي شده جاي توجه دارد. در اسفند ماه كه تعدد اخبار مربوط به اكثر مسوولان فروكش كرده است، شاهد تكرار نام سعيد محمد و رشد ميزان اخبار درباره اين كانديداي احتمالي در كانال‌هاي تلگرامي هستيم، به نحوي كه حتي بيش از اسحاق جهانگيري، محمدباقر قاليباف و محمدجواد ظريف، نام سعيد محمد به كار رفته است. اينكه مطالب منتشر شده در كانال‌هاي تلگرامي راجع به حسين دهقان و سعيد محمد -به عنوان دو كانديداي احتمالي با پيشينه نظامي- تا چه ميزان خودجوش بوده، موضوعي است كه تحقيق جداگانه‌اي را مي‌طلبد.
وضعيت كانديداهاي احتمالي در اينستاگرام
شبكه اجتماعي اينستاگرام احتمالا ديرتر از تلگرام و توييتر سياسي خواهد شد، چراكه در اين شبكه اجتماعي مطالب روزمره، سرگرمي و فرهنگي و اجتماعي مخاطب بيشتري دارد. از سوي ديگر به نظر مي‌رسد تاكنون كساني كه احتمالا قصد شركت در انتخابات رياست‌جمهوري را دارند، در اين شبكه اجتماعي سرمايه‌گذاري نكرده‌اند. همان‌گونه كه در نمودار زير مي‌بينيد، طي 4 ماه اخير نام محمدجواد ظريف بيش از ساير گزينه‌هاي بررسي شده در اينستاگرام به كار رفته است؛ هرچند از اواسط آذر ماه تعدد پست‌هاي حاوي نام او نيز روندي نزولي را طي كرده است. به جز ظريف، نام‌هاي سيدابراهيم رييسي، اسحاق جهانگيري، سعيد محمد و محمدباقر قاليباف نيز جزو نام‌هاي پرتكرار در اينستاگرام است. در تحليل اينستاگرام اين نكته را بايد مدنظر داشت كه استوري‌ها، كامنت‌ها، صفحات خصوصي و... در اين تحليل حضور ندارند و به طور كلي به علت دشواري استخراج داده از اينستاگرام، نمي‌توان اين نتايج را به تمام صفحات اينستاگرامي تعميم داد.
يافته‌ها چه مي‌گويند؟ يك چهره جديد در فضاي انتخاباتي ايران معرفي شده است
تحليل «روند» درخصوص تعداد مطالب منتشر شده در شبكه‌هاي اجتماعي راجع به كانديداهاي احتمالي شركت در انتخابات با استفاده از ابزارهاي داده‌كاوي، فهم بهتري از رفتار انتخاباتي هر يك از اين افراد به دست مي‌دهد. يافته‌هاي به دست آمده از شبكه توييتر، تلگرام و اينستاگرام نشان مي‌دهد كه بسياري از اين گزينه‌هاي احتمالي در موضوع انتخابات فعال نيستند يا اگر فعال هستند، از سمت كاربران شبكه‌هاي اجتماعي چندان جدي گرفته نشده‌اند.
به طور طبيعي، محتوا و اخبار راجع به مسوولاني كه احتمال كانديداتوري‌شان در انتخابات پيش‌رو مطرح است، بيش از ساير چهره‌هاي سياسي است و بيشترين محتوا درباره آنان منتشر شده است و به همين دليل مطالب مربوط به محمدجواد ظريف، محمدباقر قاليباف، سيدابراهيم رييسي و اسحاق جهانگيري بيش از ساير گزينه‌هاي مورد بررسي بوده است. اما در ميان افراد مورد بررسي، نام سعيد محمد طي يك ماه اخير برجسته‌تر از بسياري از اين مسوولان بوده است. سعيد محمد يكي از آخرين كساني است كه اعلام كرده قصد دارد در انتخابات رياست‌جمهوري شركت كند. با اين حال نام او از مدت‌ها پيش بر سر زبان‌ها افتاده بود و در شبكه‌هاي اجتماعي مطالب متعددي در رابطه با او، آن‌هم به عنوان كانديداي احتمالي انتخابات پيش‌رو منتشر مي‌شد؛ مطالبي كه بخش قابل‌توجهي از آن داراي محتواي تبليغاتي و انتخاباتي بوده است. براساس داده‌هاي به دست آمده، سعيد محمد از اواسط آذر ماه فعاليت‌هاي تبليغاتي-انتخاباتي خود را در 2 شبكه، توييتر و تلگرام افزايش داده و از آن تاريخ به بعد، علي‌رغم افت مقطعي حجم اين فعاليت‌ها در دي‌ماه، روند محتواي منتشر شده راجع به او صعودي بوده است. اين سير صعودي تا آنجا پيش رفته كه مطالب مربوط به او در توييتر بيش از ساير مسوولان و در تلگرام نيز بيش از مسوولاني نظير محمدباقر قاليباف و محمدجواد ظريف بوده است.
افزايش مطالب منتشر شده راجع به سعيد محمد جهت معرفي اين چهره كمتر شناخته شده به افكار عمومي درحالي از آذر ماه آغاز شد كه در آن زمان هنوز 6 ماه تا انتخابات باقي بود و در حالي كه جامعه چندان او را نمي‌شناخت، شاهد روند افزايشي مطالب راجع به او بوديم. اين امر از يك‌سو شائبه هزينه‌هاي بالاي تبليغاتي او را تقويت مي‌كند و از سوي ديگر نشان مي‌دهد كه تا به امروز بيش از برخي از گزينه‌هاي ديگر جدي گرفته شده است؛ چراكه افراد ديگري، نظير حسين دهقان هم در خصوص انتخابات فعال هستند اما اين ميزان از توليد محتوا درخصوص آنها رخ نداده است. به هر حال آنچه از يافته‌هاي بالا قابل درك است، آن است كه سعيد محمد حداقل از 6 ماه پيش از انتخابات رياست‌جمهوري در ايران، فعاليت‌هاي خود را جهت معرفي خود به جامعه در شبكه‌هاي اجتماعي آغاز كرده است و در اين خصوص از برخي صفحات و شبكه‌هاي اجتماعي نيز بهره برده و اين در حالي است كه بسياري از گزينه‌ها و كانديداهاي احتمالي انتخابات پيش‌رو يا هنوز اقدامي براي استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي نكرده‌اند يا هنوز مورد توجه كاربران اين شبكه‌ها قرار نگرفته‌اند.
پژوهشگر شبكه‌هاي اجتماعي مجازي
سایر اخبار این روزنامه
