روزنامه ابتکار
1399/12/27
روابط آمریکا و ترکیه به کدام سو خواهد رفت؟ مسیر پرسنگلاخ روابط آنکارا – ریاض
در حالی مقام‌های سعودی و ترک به تازگی برای بهبود روابط تیره ابراز تمایل کرده اند و امیدها نزد آنها زنده شده که به نظر می رسد، یک اتفاق کافی است، همه تلاش‌ها پنبه شود و نشان دهد که اظهارنظرهای رسمی در این مواقع در حد شعار یا تعارف سیاسی و در بهترین حالت خوش‌بینی‌های توهم آمیز است.به گزارش ایرنا، با وجود ارسال برخی پالس‌ها از سوی مقام‌های سعودی و ترکیه ای مبنی بر آمادگی برای رفع اختلافات بروز برخی وقایع مهم که به نظر می رسد با اراده هر کدام از طرف ها در راستای جهت‌گیری سیاست های منطقه ای آنها رخ می دهد نه تنها به بهبود مناسبات ریاض - آنکارا کمک نکرده بلکه در جبهه مقابل سبب تشدید تنش و ژرف شدن اختلافات میان آنها شده است، به طوری که برغم رد و بدل شدن پیام های مثبت در هفته های گذشته میان ریاض و آنکارا، خبر شرکت عربستان در یک رزمایش نظامی با یونان، همه خوش‌بینی‌های قبلی را منتفی کرد.
پیشینه تنش‌ها
منشا تنش و تیرگی روابط دو کشور به انقلاب های عربی سال ۲۰۱۱ در کشورهای همپیمان عربستان بر می گردد، جایی که ترکیه با حمایت از بخشی از انقلابیون که به «اخوان المسلمین» نزدیک بودند و دیدگاه این گروه را نمایندگی می کردند، آتش اختلافات را با سعودی‌ها روشن کرد.
فعال شدن اخوانی‌ها در انقلاب های مصر، لیبی و تونس، کشورهایی که به طور سنتی همپیمان و خط قرمز عربستان بودند و از سوی دیگر ادعای بزرگی و رهبری ترکیه در منطقه با حمایت از اخوانی‌ها خشم شدید سعودی ها را برانگیخت و از این به بعد رفاقت دو طرف جای خود را به رقابت و در نهایت دشمنی داد.
واقعه کودتای ۲۰۱۳ در مصر و سقوط «محمد مرسی» اخوانی بار دیگر به آتش اختلافات دمید و خشم شدید آنکارا را برانگیخت، زیرا با روی کار آمدن دولت «عبدالفتاح السیسی» که مورد حمایت سعودی‌ها بود، ترکیه نه تنها یک متحد اخوانی را از دست داد بلکه از سوی دیگر مصر و عربستان را در جبهه مقابل خود دید.
با وجود حمایت سرسخت ترکیه از اخوان المسلمین، عربستان این گروه را تشکیلات تروریستی اعلام و فعالیت های آن را ممنوع کرد. عربستان حتی برای کوتاه کردن دست رقیب ترک و سنگین کردن کفه ترازو به سود خود دست به تشکیل ائتلافی عربی با همراهی امارات متحده عربی، بحرین و حتی مصر برای مقابله با ترکیه زد.
از نگاه ترکیه عامل سقوط محمد مرسی متحد نزدیک آنکارا، سعودی‌ها بودند و برای همین بود که «رجب طیب اردوغان» در سخنانی در همان زمان، بلوک عربستان و امارات متحده عربی را صحنه گردان کودتای مصر معرفی کرد. اما ماجرای اتهام زنی ها در قاهره باقی نماند و رئیس جمهوری ترکیه حتی در جریان کودتای نظامی ۲۰۱۶ در کشورش پای عربستان را هم به میان کشید و ریاض را به حمایت از کودتاچی ها متهم کرد.
تیرگی روابط آنکارا و ریاض از پنجم ژوئن سال ۲۰۱۷ با شکل‌گیری بحران «شورای همکاری خلیج فارس» و قطع روابط دیپلماتیک چهار کشور مصر، عربستان، امارات و بحرین با قطر تشدید و وارد مرحله جدیدی از تنش‌ها میان ترکیه و عربستان شد.
ترکیه به دنبال اقدام چهار کشور عربی در محاصره قطر، رسما حمایت خود را از دوحه به عنوان هپیمان منطقه‌ای اعلام کرد که این مساله بر پیچیدگی اختلافات و دشمنی سعودی ها و ترکیه بیش از پیش افزود.
تنش و اختلافات سیاسی دو کشور اما بر سر پرونده قتل فجیع «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد سیاست‌های آل سعود در ساختمان کنسولگری عربستان در استانبول که در سال ۲۰۱۸ رخ داد، به اوج رسید؛ به ویژه اینکه آنکارا همزمان با درز اطلاعات موثق درباره معرفی قاتلان، خواستار مجازات عاملان این قتل شده بود.
اما این همه داستان اختلافات ریاض و آنکارا نیست، تا جایی که در آرشیو رسانه ها می توان یافت، دامنه این اختلافات حتی از عرض مدیترانه هم عبور کرد و به لیبی رسید، به طوری که بحران داخلی لیبی که پای قدرت های منطقه ای و بین المللی را به این کشور باز کرده بود، به سبد اختلافات ترکیه و عربستان اضافه شد، در جایی که آنکارا با اعزام نیرو و تجهیزات نظامی از دولت «فایز السراج» حمایت کرد در جبهه مقابل عربستان به همراه بلوک عربی متحد خود از جمله امارات، مصر و بحرین به بهانه سرکوبی اخوان المسلمین وارد حمایت از «خلیفه حفتر» شدند.
اگرچه از سه ماه پیش پس از یک دهه تنش میان دو کشور و درپی تماس تلفنی اردوغان با «سلمان عبدالعزیز» در اول آذر ماه گذشته زمزمه‌های بهبود روابط ریاض – آنکارا در فضا و محافل سیاسی و رسانه ای منطقه و بین الملل شنیده شده است ولی با این وجود تاکنون خبری مبنی بر رفع عملی تنش میان آنکارا – ریاض دیده نشده است که این نشان می دهد تنش همچنان در مناسبات دو کشور برطرف نشده و هربار بروز یک رویداد سبب شده تا این روند به سرانجام نرسد.
رزمایش نظامی عربستان و یونان
تازه ترین اتفاق که به شکاف‌ها و تنش میان ترکیه و عربستان بیش از پیش دامن زده مشارکت عربستان در رزمایش نظامی با یونان در آب‌های مدیترانه است، یونان و ترکیه اگرچه هر دو عضو ناتو به شمار می روند اما از سال ها و دهه‌ها پیش به شدت با یکدیگر در تنش و درگیری به سر می برند.
یونان و ترکیه دو کشور همسایه از سال‌های دور اختلاف‌های کهنه‌‌ای باهم دارند که در سال‌های اخیر تنش در روابط آنها به شدت افزایش‌یافته است. اگرچه اختلافات آتن و آنکارا به دوران حاکمیت عثمانی‌ها بر یونان برمی‌گردد ولی روابط دو کشور در چند سال اخیر با وجود کوشش های دو طرف برای رفع تنش و عادی شدن روابط دوجانبه با اختلافات بیشتری مواجه شده است.
اگرچه اختلافات بر سر قبرس همچنان میان دو کشور ادامه دارد در این میان به تازگی حضور کشتی‌های اکتشافی نفت و گاز ترکیه در آب‌های مدیترانه و نزدیک سواحل قبرس و آن طرف پناهنده شدن هشت نظامی ترکیه در آتن نیز که به ادعای آنکارا در کودتای سال ۲۰۱۶ علیه اردوغان دست داشته‌اند بر شدت تنش ها و اختلافات میان دو کشور افزود.
در این اوضاع و احوال بحرانی، عربستان با اعزام چند فروند جنگنده برای شرکت در رزمایش یونان که به زعم ترکیه «دشمن شماره یک» است بر تیرگی روابط ریاض – آنکارا افزوده، اقدامی که مقام های ترکیه را خشمگین کرده است.
آنگونه که عربستان اعلام کرده است، این کشور شش جنگنده F-۱۵C نیروی هوایی خود را روز یکشنبه این هفته برای مشارکت در رزمایش نظامی «چشم شاهین ۱» که قرار است همین ماه انجام شود به پایگاه هوایی «سودا» در جزیره «کرت» یونان اعزام کرده است.
«واس» خبرگزاری رسمی عربستان در این باره نوشته که جنگنده های عربستان و یونان پروازها و تمرین های مشترک خود را در آسمان مدیترانه اجرا خواهند کرد.
پیش بینی آینده روابط ریاض - آنکارا
این اقدام و روند حوادث سال های گذشته که بیشتر از ایدئولوزی متضاد دو کشور نشات گرفته است، نشان داد که با وجود خوش بینی مقام های ترک به عادی سازی روابط و رفع تنش با عربستان، به نظر نمی رسد به سادگی کلید قفل تنش‌های دو کشور باز شود.
به باور بسیاری از تحلیلگران سیاسی منطقه، اختلافات و تنش های میان آنکارا و ریاض ناشی از تعارض و تضاد منافع و رقابت شدید دو طرف آن قدر گسترده است که به این زودی نباید به ترمیم روابط میان آنها امیدوار بود.
هنوز موانع اجتناب ناپذیری وجود دارد که ترکیه و عربستان برای آشتی و عادی سازی روابط خود با آن دست به گریبانند. در میان آنها تنش های فراوان اردوغان و «محمد بن سلمان» ولیعهد همه کاره سعودی ها از جمله موانع اصلی در برقراری روابط نزدیک ترکیه و عربستان به شمار می رود تا جایی که حتی رسانه های ترکیه بن سلمان را عامل اصلی تنش و موضع گیری ریاض مقابل آنکارا معرفی می کنند.
ولیعهد سعودی پیشتر و در سخنانی ضد ترکیه ای، از این کشور به عنوان عضوی از «مثلث شر» یاد کرده بود، موضعی که خشم مقام های ترکیه را به دنبال داشت.
به باور بسیاری و با توجه به صبغه و دیدگاه محمد بن سلمان، اگر وی پس از مرگ پدر بر تخت پادشاهی سعودی بنشیند به احتمال بسیار پادشاه جدید که ناخرسندی حتی دشمنی خود را به ترکیه نشان داده است هیچ تمایلی به بهبود و تنش زدایی از روابط با ترکیه نشان نخواهد داد در این صورت چشم اندازی فراروی آشتی دو کشور وجود نخواهد داشت.
نکته دوم اینکه، تغییر سیاست‌ها و تشکیل جبهه و صف بندی‌های جدید صرفا با هدف تامین منافع یک طرفه و نه جمعی در منطقه، به اشتباهات راهبردی و خطای در تصمیم گیری‌ها منجر خواهد شد؛ چنانچه تنها یک هفته از تلاش های آنکارا نگذشته بود که خبر این رزمایش‌ها نشان داد که ترکیه احتمالا راه را اشتباه انتخاب کرده است.
آنکارا نیز بدون شک باید تشخیص می داد که پالس های مثبت سعودی‌ها به تغییر رویکرد تند دولت جدید آمریکا بر خلاف ترامپ مربوط میشود و نشانه صادقانه ای از اصلاح سیاست‌ها و تغییر رویه‌های گذشته دولت‌های عرب منطقه نیست.
در مجموع باید اذعان کرد که اختلاف های عربستان و ترکیه در پرونده‌های مختلف که بیش از یک دهه از عمر آنها می گذرد و حتی در برهه ای نزدیک بود دو طرف علیه هم شمشیر بکشند و وارد کارزار نظامی شوند، به سادگی قابل حل و فصل نیست و نیازمند آن است که هر یک از طرفین برای راضی کردن طرف دیگر رویکردهای جدیدی در پیش بگیرد، اما در مقابل روند تحولات تاکنون نشان داده که مسیر بهبود روابط دو کشور بسیار پرسنگلاخ است و در کوتاه مدت معجزه می تواند همه موانع سد راه عادی شدن روابط دو کشور را برطرف کند.
سایر اخبار این روزنامه
محمد یوسفی آرامش
بورس و اقتصاد در چشم انداز 1400
روابط آمریکا و ترکیه به کدام سو خواهد رفت؟
مسیر پرسنگلاخ روابط آنکارا – ریاض
چرا جشن چهارشنبه آخر سال به یک شب خطرناک تبدیل شد؟
از رسم‌های کهن تا تیغ دو لبه چهارشنبه‌سوری امروزی
وزیر بهداشت:
برخی فکر می‌کنند واکسن را حراج کردند و ما نمی‌خریم
حکم اکبر طبری تایید شد
31 سال حبس قطعی
«ابتکار» عوامل موثر بر شاخص بورس ۱۴۰۰ را بررسی کرد
اوج گیری در روزهای پایانی
قالیباف:
کرامت مردم در توزیع کالا حفظ نمی شود
پاسخ محسن رضایی به روحانی بروید در صف مرغ بمانید
حمله مجدد انصارالله به پایگاه هوایی ملک خالد در عربستان
یک منبع امنیتی در گفت‌وگو با شبکه «پرس تی‌وی» مطرح کرد
رد ادعای آمریکا درباره در جریان بودن دیپلماسی غیرمستقیم میان تهران و واشنگتن
تئاتر در سال 1399 چه فرازها و فرودهایی داشت؟
سال سخت نمایش
