روزنامه خراسان

پشیمانی، مایه شرمندگی یا تجربه‌ای سازنده؟

«از دی که گذشت هیچ از او یاد مکن»؛ این مصرع از رباعی خیام به‌ روشنی حاوی پیامی مهم است؛ از گذشته‌ای که حتی دیروز باشد بگذریم و زندگی در زمان حال را غنیمت شماریم و از آن بهره‌وری مفیدی داشته باشیم، زیرا که تنها حقیقت ملموس و محسوس زمان «حال» است و گذشته و آینده خارج از دسترس انسان‎‌هاست و امکان تغییر آن وجود ندارد. خوب می‌دانیم غرق‌شدن در گذشته و حسرتش را خوردن، چیزی جز بر باد ‌رفتن حال و از دست‌دادن امروزمان نیست. پس در هر سنی که هستیم باید روزهای بی‌نظیر را تجربه کنیم و هر ثانیه از عمر خود را زیبا بدانیم که اگر این گونه باشیم، نشان از بلدبودن زندگی در هر شرایطی است. همه می‌دانیم که فرصت‌ها رفتنی و حسرت‌ها ماندنی است و این ماییم که باید به افکارمان ،اجازه گرفتنِ سعادت و خوشبختی امروز را ندهیم. بعضی افراد به گذشته‌شان دل بستند و همیشه آرزو و هوس گذشته را در سر دارند و با خود می‌گویند اگر چنین بودیم و چنان می‌کردیم، سرنوشت بهتری داشتیم. برای نوشتن پرونده امروز زندگی‌سلام و در آخرین روزهای سال 99، به سطح شهر رفتم و از مردم پرسیدم: «تصور کنید یک کارت داشتید و با آن فقط و فقط می‌توانستید یک بار به گذشته برگردید و یک اتفاق در زندگی‌تان را طور دیگری رقم بزنید، این کارت را برای چه‌چیزی استفاده و مسیر چه اتفاقی را عوض می‌کردید؟» پاسخ‌ها به این سوال متفاوت و جذاب بود که در ادامه خواهید خواند. در پایان هم یادداشت یک روان‌شناس را درباره پاسخ‌های مردم و اصول پشیمانی سازنده خواهید خواند.
 
حتما می‌رفتم رشته داروسازی سیمین محرابی که از دبیران بازنشسته آموزش‌وپرورش ناحیه 2 مشهد است، سوال ما را این طور پاسخ می‌دهد: «من در رشته داروسازی کرج قبول شدم ولی به‌خاطر دوری از محل زندگی‌مان، والدینم رضایت ندادند و گفتند در همین رشته تربیت‌معلم تحصیلاتت را ادامه بده. اما بعدا پی بردم که رشته داروسازی برای آینده خودم و فرزندانم خیلی بهتر بود و کلی حسرتش را  خوردم.»   بیشتر به پدر مرحومم خدمت می‌کردم مصطفی حسین‌زاده، 47 ساله و یکی از کسبه‌های بازار مشهد است. او سوال ما را این طور جواب می‌دهد: « در صورت برگشت به گذشته، تصمیم می‌گرفتم تمام تلاشم را صرف خدمت بیشتر به پدر مرحومم کنم. احساس می‌کنم این کار را خیلی کم انجام دادم. خوب بود که ایشان حضور می‌داشت، کنارش بودم و چند لحظه‌ از آرامشی را که الان دارم به او منتقل و تزریق می‌کردم.»   روی ملک  سرمایه گذاری می کردم  عباس عابدی، 45 ساله، راننده برون‌شهری است و فوق‌دیپلم ریاضی دارد. او می‌گوید: «اگر به گذشته برمی‌گشتم با خرید یک زمین و ملک، سرمایه‌گذاری می‌کردم تا به کار خودم و فرزندانم بیاید و پشتوانه‌ زندگی‌مان باشد. در این دوره و زمانه فعلی دیگر نمی‌شود کار خاصی کرد. مانده‌ام پسرم بزرگ شود، چه‌کار کند؟ اصلا فکر نمی‌کردم پول مملکت ناگهان بی‌ارزش شود. متاسفانه این روزها باید با ریال کار و با دلار خرج کنیم.»   یک کار فنی  یاد می‌گرفتم علی خورشیدی، کارشناس‌ارشد فیزیک و هم اکنون مشغول تدریس خصوصی به دانش‌آموزان است. او درباره امکان بازگشت به گذشته می‌گوید: «به سال 84 یعنی سال قبولی‌ام در دانشگاه برمی‌گشتم. من در دانشگاه فردوسی فیزیک خواندم و کارشناسی و کارشناسی ارشدم را از آن جا گرفتم. اگر برمی‌گشتم هیچ‌کدام از این راه‌ها را نمی‌رفتم و اصلا درس نمی‌خواندم. در عوض سراغ شاگردی در یک رشته فنی می‌رفتم تا در نهایت استادکار شوم.  اکنون به‌صورت خصوصی برای دانش آموزان  مرتبط با رشته تحصیلی خودم   تدریس می‌کنم. به دانش‌آموزانم هم می‌گویم یا رشته‌ای را انتخاب کنید که به آن علاقه دارید و می‌ خواهید درآن کار کنید یا اگر علاقه‌ای ندارید درس نخوانید، چون پشیمان خواهید شد. یکی از همکلاسی‌های دوران دبیرستانم که از ‌لحاظ درسی از او جلوتر بودم، هم اکنون یک مکانیک خودروست. خودروام را پیش او بردم و برای نیم ساعت، 700هزارتومان از من پول گرفت، تازه او رفیقم بود. خب مشخص است به‌طور قطع از شخصی مثل من که سه برابر او درس خواندم، چندین برابر بیشتر پول درمی‌آورد. پس یکی از مهم‌ترین کارهایی که انجام می‌دادم این بود که سراغ یک کار فنی می‌رفتم که جامعه به آن نیاز دارد.»  
ورزشم را دنبال می‌کردم و به سمت  اعتیاد نمی‌رفتم مهدی، جوانی 20 ساله‌ و دیپلم تعمیرات تلفن‌همراه دارد و اکنون هم در حوزه معرفی محصول مشغول فعالیت است. به گفته خودش در زندگی با سختی‌های زیادی رو‌به‌رو بوده و از حسرت گذشته چنین یاد می‌کند: «اگر من به چند سال قبل برمی‌گشتم، ورزشم را دنبال می‌کردم و سمت اعتیاد نمی‌رفتم. چون اعتیاد با من کاری کرد که از سال‌های مفید زندگی‌ام عقب افتادم. اگر ورزشم را ادامه می‌دادم، پیشرفت بیشتری می‌کردم و اتفاقا چون استعدادش را هم داشتم دیده می‌شدم و افتخار کسب می‌کردم. نمی‌خواهم گذشته‌ام را تقصیر رفیق ناباب بیندازم، ولی اعتیاد و دود باعث شد که از زندگی‌ام عقب بیفتم و حسرت زیادی بخورم.»   به خواستگارم جواب مثبت می‌دادم مرجان 37 ساله و مجرد است. او در پاسخ به سوال ما می‌گوید: «من اگر به گذشته برمی‌گشتم و چنین کارتی داشتم، قطعا به یکی از خواستگارهایم در دوران جوانی جواب مثبت می‌دادم و دست از سختگیری‌های بیش از حدم برمی‌داشتم. به نظرم آدم باید در هر مرحله از زندگی بیشتر با دیگران به خصوص بزرگ‌ترها مشورت کند تا احتمال پشیمانی‌اش کمتر شود.»  


ادامه تحصیل می‌دادم غلامحسن خدنگی بازنشسته بانک و 54 ساله است، او در پاسخ به سوال ما می‌گوید: « به‌طور قطع هر کس چنین موقعیتی برایش پیش بیاید، صد در صد یک سری از اشتباهات گذشته‌اش را جبران می‌کند. حالا چه موقعیت‌های تحصیلی باشد یا اقتصادی و اجتماعی. خود من چون درسم را ادامه ندادم اگر به گذشته برگردم، در رشته خودم یعنی اقتصاد ادامه تحصیل می‌دادم و با این کار حداقل خواسته میلی و باطنی‌ام را ارضا می‌کردم. در مسیر اقتصادی هم موقعیت‌های خیلی خوبی برایم پیش آمد که از دست رفت و همیشه می‌گفتم کاش فلان کار را می‌کردم.»   نقشم را در زندگی دیگران پررنگ‌تر می‌کردم زهره بابادی 38 ساله، دیپلمه و در حوزه بازاریابی مشغول به فعالیت است. او می‌گوید: «با رفتن به گذشته مسیرم را طوری انتخاب می‌کردم که در نهایت درآمد بیشتری کسب کنم و با آن به خیلی از افراد کمک می‌کردم و در زندگی خیلی از افراد نقش خوبی ایفا می‌کردم. به عبارت دیگر تصمیم‌هایی می‌گرفتم تا نقشم را در زندگی دیگران پررنگ‌تر کنم.»  
به خیلی‌ها اعتماد  نمی‌کردم معصومه 22 ساله و شاغل است. او سوال ما را کوتاه پاسخ می‌دهد اما نکته قابل تاملی را مطرح می‌کند: «اگر به گذشته برگردم، خیلی از کارها را انجام نمی‌دادم و به خیلی از اشخاص هم اعتماد نمی‌کردم.»   برای انتخاب شغل از این شاخه به آن شاخه نمی‌پریدم غلامحسن مسعودی نزدیک به 20سال راننده تاکسی درون شهری است و به تازگی وارد هفتمین دهه زندگی‌اش شده، او سوال ما را این‌طور جواب می‌دهد: «چیزی که گذشته، گذشته. اما اگر به گذشته برمی‌گشتم قدر خیلی چیزها را بیشتر می‌دانستم. به‌طور مثال از لحاظ شغلی پشت یک کار خوب را می‌گرفتم و مدام از این شاخه به آن شاخه نمی‌پریدم تا شرایط بهتری داشته باشم.»   
رمزورازهای تبدیل پشیمانی به تجربه‌ای سازنده پشیمانی در چه صورت خوب است و از کجا به بعد می‌توانیم بگوییم  که تبدیل به آسیب شده است؟ نرگس عزیزی | کارشناس‌ارشد مشاوره موضع‌گیری افراد در مقابل موضوع «پشیمانی» از جمله مواردی است که می‌تواند دچار افراط و تفریط شود. از سویی برخی معتقدند پشیمان شدن درباره تصمیم‌های گذشته بی‌معنی است، چرا که ما اغلب  وقتی پشیمان می‌شویم که محدودیت‌های خود در آن زمان را فراموش می‌کنیم و البته پشیمانی جز این که انرژی روانی ما را تحلیل ببرد، تاثیر دیگری ندارد. از سوی دیگر برخی می‌گویند پشیمانی می‌تواند به ما فرصت بدهد تا انرژی بیشتری برای جبران اشتباهات خود پیدا کنیم. اما گزاره درست کدام است؟   تفاوت پشیمانی سازنده و مخرب پشیمانی تجربه احساسی ناخوشایند است که طی آن ما خودمان را بابت نتایجی که پیش از این به دست آورده‌ایم ،سرزنش می‌کنیم یا ممکن است بابت آن چه از دست داده‌ایم یا آن چه به دست نیاورده‌ایم، احساس خسران داشته باشیم و آرزو کنیم که ای کاش جور دیگری انتخاب می‌کردیم. چنین برداشت‌هایی هر چند ناخوشایند هستند اما می‌توانند به ما کمک کنند تا متوجه نقاط ضعف خود شویم. جالب است بدانید در یک مطالعه در دانشگاه ویکتوریا در کانادا، زمانی که از افراد خواسته شد هیجانات خود را بر اساس میزان سازندگی رتبه‌بندی کنند، رتبه اول بین هیجانات مختلف (شامل عشق، نفرت، ترس، ناراحتی، پشیمانی و ...) به پشیمانی تعلق گرفت. اما شاید فکر کنید که تجربه شما چیز دیگری است و گاهی فشار ناشی از پشیمانی آن قدر بر شما زیاد بوده که باعث شده نتوانید قدم از قدم بردارید.   چطور پشیمانی را به تجربه‌ای سازنده تبدیل کنیم؟ برخی اوقات پشیمانی می‌تواند تبدیل به تجربه‌ای مخرب و آسیب‌رسان شود. با توجه به برخی نکات می‌توانیم پشیمانی را به تجربه‌ای سازنده تبدیل کنیم و به این ترتیب به معنای درست از اشتباهات خود درس بگیریم.  درست و کامل ارزیابی کنید صرف داشتن پشیمانی از یک انتخاب ،نمی‌تواند مانع از تکرار آن شود. به عنوان مثال فردی که پشیمان از ازدواج نادرست قبلی خود است، اگر متوجه نباشد که اشتباه او به عنوان مثال به واسطه تلاش برای فرار از تنهایی بوده است، احتمال این که دوباره در ازدواج عجله و اشتباه انتخاب کند، بسیار بالاست. با مرور عواملی که باعث شده تا در گذشته اشتباه کنیم، می‌توانیم از تکرار اشتباهات تا حد زیادی جلوگیری کنیم. به همه اعلام نکنید گاهی همین که دیگران از پشیمانی ما خبردار می‌شوند، سرزنش‌ها هم آغاز می‌شود. این سرزنش‌ها می‌تواند باعث شود تا احساس فشار زیادی کنیم یا حتی بعد از مدتی، پشیمانی کم‌کم جایش را به عصبانیت بدهد. روش بهتر در این شرایط می‌تواند طرح احساس خود به صورتی محدود با افراد قابل اعتماد باشد.  یادداشت‌برداری را جدی بگیرید اگر می‌خواهید بهترین استفاده را از احساس پشیمانی خود کنید، قلم و کاغذی بردارید و دلایل پشیمانی خود را یادداشت کنید. می‌توانید در بخش دیگری ،عواملی را هم که به نظرتان باعث شده بود تا شما آن تصمیم را بگیرید ،یادداشت کنید. مراجعه به این یادداشت‌ها در فواصل زمانی می‌تواند به شما کمک کند تا هم شناخت بهتری از خود پیدا کنید و هم بتوانید از تکرار اشتباهات پیشگیری کنید.  مواظب میزان پشیمانی باشید تا وقتی که متوجه این نکته‌ مهم باشیم که «رفتار یا گفتار» ما غلط بوده و این به معنای بد بودن ما نیست، پشیمانی می‌تواند سازنده باشد. اما همین که موضوع به سمت تعمیم برود، دیگر پشیمانی سازنده نخواهد بود. منظور از تعمیم زمانی است که فرد به خاطر اشتباهات خود به این نتیجه‌گیری می‌رسد که «من آدم به دردنخوری هستم» یا «من بی‌عرضه هستم» و ... همین که فرد به خاطر چند اشتباه، درباره خود به چنین گزاره‌هایی می‌رسد، دیگر پشیمانی سازنده نیست. در واقع این گزاره‌ها دیگر حتی پشیمانی هم نیست بلکه احساس شرمندگی از خود بوده و به شدت هم مخرب است.   پیشگیری از تبدیل پشیمانی به شرمندگی  برای دست یابی به این هدف، اولین مسئله ،توجه به محدودیت‌های ما در زمان گرفتن تصمیم‌های مختلف است. بسیاری از اوقات وقتی در نظر می‌گیریم که در گذشته اطلاعات کمتری داشتیم یا در برخی مهارت‌ها ضعیف‌تر بودیم، آن وقت بهتر می‌توانیم با خودمان همدلی کنیم. با همدلی با خود می‌توانیم تا حد زیادی از غرق شدن در شرمندگی پیشگیری کنیم. به درس‌هایی که از اشتباهات قبلی خود می‌گیرید، توجه کنید. توجه به این تغییرات مثبت به شما کمک می‌کند تا کمتر خودتان را سرزنش کنید و توجه کنید که هر چند آن انتخاب باعث شده تا چیزهایی را از دست دهید اما همزمان نکات مثبتی هم به دنبال داشته است.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان)ارشادِ گشت ارشاد (اعتماد) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان)
سایر اخبار این روزنامه
ساعت های جنجالی سیاستمداران! خسارت 30 هزار میلیاردی تاخیر در راه اندازی سامانه مودیان کارورزی سر چهارراه! پشیمانی، مایه شرمندگی یا تجربه‌ای سازنده؟ پشت پرده یک بحران جدیددر منطقه آغاز تست انسانی چهارمین واکسن ایرانی کرونا به نام «فخرا» روزنامه خراسان 112 ساله شد ضد و نقیض سفر به مشهد ویژه نامه نوروزی آبنبات با صفحات سرگرمی ویژه بچه های مشهد ولادت امام حسین(ع) مبارک باد پرونده عنابستانی به کجا رسید؟ روحانی: تلاش نمی کردیم تورم ایران، ونزوئلایی می شد دشمنی پیش کسوت تئاتر با نقش‌های بی‌چالش فرمول شادی در کشورهای مختلف