روزنامه اعتماد
1400/01/18
ادامه زنجيره مذاكرات در وين
دركميسيون مشترك برجام پذيرفته شد كه بازگشت گام به گام معنا نداردبراي رسيدن به توافق عجله نداريم
رفع تحريم‌ها بايد در يك مرحله صورت بگيرد
سارا معصومي
وين، پايتخت اتريش روز گذشته (سه‌شنبه) براي نخستين بار در سال 2021 ميلادي و 1400 هجري شمسي ميزبان هيات‌هاي نمايندگي ايران، روسيه، چين، فرانسه، بريتانيا، آلمان و البته ايالات متحده امريكا در پرونده برجام بود.
قريب به پنج سال و نيم از تابستاني كه وزراي خارجه ايران و 1+5 پس از دو سال مذاكره مداوم درباره فعاليت هسته‌اي ايران به توافقي با عنوان برنامه جامع اقدام مشترك (برجام) دست يافتند، مي‌گذرد. شايد هيات‌هاي نمايندگي 7 كشور عضو برجام هم در جولاي سال 2015 هنگامي كه خبر حصول توافق نهايي را اعلام كردند، تصور نمي‌كردند كمتر از دو سال بعد مردي در كاخ سفيد عنوان رييس‌جمهور ايالات متحده امريكا را به خود اختصاص بدهد كه پايان دادن به عضويت امريكا در برجام را به يكي از مهم‌ترين اولويت‌هايش در سياست خارجي تبديل كند. روز گذشته هيات‌هاي نمايندگي ايران و 1+4 به عنوان بازماندگان در برجام و هيات نمايندگي ايالات متحده به عنوان كشوري كه از توافق خارج شده در حالي در وين دور هم جمع شدند كه از برجام رسما يك نام باقي مانده است: ايالات متحده امريكا در چهار سال گذشته مجموعه وسيعي از تحريم‌ها را عليه ايران بازگردانده و تهران نيز اجراي تمام تعهدات هسته‌اي طبق برجام را متوقف كرده است.
با شكست دونالد ترامپ در انتخابات امريكا و روي كار آمدن جو بايدن دموكرات، واشنگتن براي بازگشت به برجام اعلام آمادگي كرده و تهران نيز مي‌گويد هر زمان تحريم‌ها پايان يابد آماده بازگشت به اجراي تمام تعهدات هسته‌اي طبق برجام است.
با وجود اين موضع‌گيري‌ها حل قضيه به اين سادگي نيست. ايران و ايالات متحده در حالي مي‌گويند آماده بازگشت كامل به برجام هستند كه 3 ماه از عمر دولت جو بايدن گذشته و قريب به 3 ماه هم تا پايان دولت حسن روحاني باقي مانده است. اين شرايط در امريكا و ايران بر كيفيت و كميت مذاكرات تاثير مي‌گذارد و اين نكته‌اي است كه كم و بيش در تمام تحليل‌هاي منتشر شده در چند روز اخير به چشم خورده است. به عنوان نمونه، فرانس24 در گزارشي پيش از آغاز نشست‌هاي دو و چندجانبه در وين، اين نشست را از اين حيث كه ايران و ايالات متحده در يك زمان در يك مكان حاضر هستند، دستاورد خواند. اما تاكيد كرد كه هنوز هم در مسير احياي برجام بلوك‌هاي سنگي بسياري قرار دارد. يك كارشناس امريكايي در حوزه سياست خارجي در گفت‌وگو با فرانس 24 با اشاره به قرار داشتن ايران در سال انتخابات رياست‌جمهوري تاكيد كرد كه اين مساله براي تهران معذوريت‌هايي ايجاد كرده و ايالات متحده هم نمي‌تواند بي‌محابا به آب زده و امتيازهاي قابل توجهي به ايران بدهد. به گفته اين كارشناس امريكايي همچنان اين بحث كه چه كسي نخستين امتياز را بدهد، يا امتيازها چگونه داده شوند به نحوي كه هر كدام از طرفين بتوانند آن را دستاوردي سياسي و استراتژيك براي خود بدانند، مطرح است.
پيش‌بيني امريكايي‌ها از نشست وين:
گام سخت اما رو به جلو
مقام‌هاي متفاوت دولت جو بايدن در 10 روز گذشته به طور مرتب درباره احياي برجام، نگاه واشنگتن به چند و چون روند احياي توافق هسته‌اي با ايران و اختلاف ميان ايران و ايالات متحده درباره نقشه راه بازگشت سخن گفته‌اند. به گواه كارشناسان لحن مقام‌هاي امريكايي در چند روز اخير به وضوع تغيير كرده و از مواضع تند پيشين فاصله گرفته است. پيش از آغاز نشست وين، ند پرايس، سخنگوي وزارت خارجه امريكا و جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد در نشست‌هاي متفاوت با خبرنگاران درباره انتظارهاي واشنگتن از نشست وين صحبت كرده و در حالي كه اين نشست را گامي رو به جلو و در خدمت ديپلماسي خواندند اما تاكيد داشتند كه نبايد سطح انتظار از اين نشست را بالا برد.
ند پرايس با سخت خواندن مذاكرات در وين و اشاره به اينكه طرف امريكايي و ايراني هر كدام به شكل جداگانه با 1+4 ديدار مي‌كنند، گفت: اين مذاكرات يك گام سالم به سمت جلو است. موضوعات اوليه‌اي كه قرار است مورد بحث قرار گيرند، ساده است: در يك طرف اقدامات هسته‌اي ايران و در طرف ديگر اقدامات ما براي بازگشت به اجراي تعهدات برجامي قرار دارند. ديپلماسي با سرعتي كه مناسب تلقي مي‌كنيم، حركت خواهد كرد.
«زمان» به فاكتور مهمي در مذاكرات دو و چندجانبه ميان ايران، 1+4 و امريكا تبديل شده است. سخنگوي وزارت خارجه امريكا نيز در بخش‌هايي از سخنانش با اشاره به اينكه ايالات متحده رويكرد اورژانسي به اين پرونده دارد، افزود: ايران در هفته‌هاي اخير از برجام فاصله گرفته است و ما نگران از دست دادن زمان هستيم. ما به دنبال طولاني شدن غيرضروري مذاكرات نيستيم.
در حالي كه چگونگي لغو تحريم‌هاي ايالات متحده عليه ايران به يكي از دو گره اصلي در مذاكرات احياي برجام تبديل شده‌ا ند پرايس ساعاتي پيش از برگزاري نشست كميسيون مشترك برجام در وين اذعان داشت كه تحريم‌هايي كه بايد برداشته شود، بر اساس دستورالعمل توافق اصلي برجام خواهد بود.
جن ساكي، سخنگوي كاخ سفيد نيز ساعاتي پيش از آغاز رايزني‌هاي رابرت مالي، رييس هيات امريكايي حاضر در وين با اشاره به زمان‌بر بودن فرآيند ديپلماتيك گفت: گاهي اوقات سرعت آن به گونه‌اي نيست كه همه ترجيح دهند. ما نمي‌توانيم پيش‌بيني كنيم كه روند احياي برجام چقدر طول خواهد كشيد.
رابرت مالي:
رسيدن به توافق تا پيش از انتخابات ايران را ضروري نمي‌دانم
«رابرت مالي»، نماينده ويژه دولت امريكا در امور ايران نيز پيش از آغاز نشست كميسيون مشترك برجام در وين در مصاحبه با راديو ملي امريكا تصريح كرد كه رسيدن به توافق با ايران قبل از انتخابات رياست‌جمهوري ايران در ماه ژوئن را ضروري نمي‌داند. بر اساس ترجمه خبرگزاري فارس، رابرت مالي گفت: «ما با هر كسي كه در قدرت باشد، مذاكره خواهيم كرد. اگر بتوانيم قبل از انتخابات به تفاهم برسيم، خوب است. اگر هم نتوانيم، با هر كسي كه سر كار باشد، اين مسير را ادامه مي‌دهيم. نمي‌توانيم واقعيت انتخابات را ناديده بگيريم ولي نمي‌توانيم اجازه دهيم اين موضوع سرعت كارمان را به ما ديكته كند.»
رابرت مالي در بخش‌هاي ديگري از اين مصاحبه ادعا كرد كه واشنگتن بعد از بازگشت به برجام دنبال توافق طولاني‌تر با ايران خواهد بود.
اتحاديه اروپا: هدف، احياي برجام است
نماينده اتحاديه اروپا نيز پيش از آغاز نشست كميسيون مشترك برجام در وين از تمايل خود براي احياي توافق هسته‌اي ايران خبر داد. شبكه «الجزيره» به نقل از اتحاديه اروپا گزارش داد: «ما مي‌خواهيم توافق هسته‌اي را به مسير اصلي برگردانيم و طرف‌هاي آن را به پايبندي به الزاماتش مجاب كنيم. هدف نشست روز سه‌شنبه، گفت‌وگو درباره ماهيت تحريم‌هايي است كه عليه ايران اعمال شده و مي‌توان آنها را برداشت. هدف اصلي اين نشست احياي توافق هسته‌اي است لكن ما هنوز در آغاز مسير طولاني و پيچيده اي هستيم.»
پيش‌بيني رايزني‌هاي چند روزه در وين
پيش از آغاز رايزني‌ها در وين، خبرگزاري رويترز به نقل از يك ديپلمات غربي نوشت كه فرانسه نقش واسطه ميان هيات‌هاي نمايندگي ايران و امريكا در وين را ايفا خواهد كرد. رويترز به نقل از منابع آگاه نوشت كه هيات امريكايي در هتل متفاوتي از محل رايزني‌هاي ايران و 1+4 مستقر شده است.
در حالي كه نشست‌هاي كميسيون مشترك برجام در ادوار قبل معمولا يك روزه به پايان رسيدند، ديپلمات‌ها پيش از آغاز رسمي هجدهمين دور نشست پيش‌بيني كردند كه اين گفت‌وگوها چند روز طول كشيده و به دور بعدي نشست ميان ايران و 1+4 منتهي شود. پيش‌بيني كه در نهايت هم درست از كار درآمد و گفته شده كه رايزني‌هاي دو و چندجانبه در وين حداقل تا روز جمعه ادامه خواهد داشت.
ديدار در شرايط كرونايي
شيوع ويروس كوويد 19 در سطح جهاني در يك سال و نيم اخير بر چند و چون ديدارهاي ديپلماتيك هم تاثير گذاشته و نشست روز گذشته كميسيون مشترك برجام در وين هم از اين قاعده مستثني نبود. به گزارش خبرنگار صدا و سيما در وين، برخلاف نشست‌هاي قبلي و به دليل قواعد بسيار سخت كرونايي از سوي دولت اتريش، اين بار مكاني براي خبرنگاران در نظر گرفته نشده بود و همچنين خبرنگاران اجازه نداشتند حتي در خارج از ساختمان برگزاري اين نشست حضور داشته باشند. ممنوعيت رفت و آمد بيست و چهار ساعته در وين به دليل افزايش آمار مبتلايان به كرونا از جمله قواعدي است كه از اول ماه آوريل (پنجشنبه گذشته) به اجرا در آمده است. اتحاديه اروپا پيشتر در ايميلي كه براي خبرنگاران ارسال كرده بود؛ نوشت كه بر اساس قوانين مربوط به جلوگيري از شيوع بيشتر كوويد 19 در اتريش و با توجه به تعطيلي كنوني شهر وين و محدوديت‌هاي مرتبط اعمال شده از سوي مقامات اتريشي، مطبوعات اجازه ورود يا تجمع در اطراف محل برگزاري اين نشست را ندارند و امكان گرفتن عكس يا فيلم هم وجود ندارد.
به گزارش «اعتماد» در حالي كه در چند سال اخير هتل كوبورگ به محل برگزاري ديدارهاي برجامي تبديل شده بود، تصاويري كه روز گذشته از محل نشست ايران و 1+4 منتشر شد از تغيير محل نشست به «گراند هتل» حكايت داشت.
غيبت هلگا اشميد، مديريت انريكه مورا
يكي ديگر از تفاوت‌هاي اين دور از نشست‌هاي كميسيون مشترك برجام، حضور جانشين هلگا اشميد، مسوول سياست خارجي اتحاديه اروپا دوشادوش عباس عراقچي، رييس هيات ايراني بود. انريكه مورا ۶۲ ساله از سال ۱۹۸۹ در وزارت خارجه اسپانيا پست‌هاي مختلفي از جمله در مقام كنسول و سفير را به عهده داشته است. مورا در دوره‌اي (۱۹۹۹ تا ۲۰۰۹) كه خاوير سولانا هماهنگ‌كننده سياست خارجي اروپا بود، رييس دفتر او بود و تا فوريه ۲۰۲۰ هم كه جوزپ بورل، هماهنگ‌كننده سرويس سياست خارجي اتحاديه اروپا او را به عنوان مديركل سياسي اين سرويس برگزيد در وزارت خارجه اسپانيا مديركل سياسي بود. مورا، فيزيك نظري خوانده ولي با ديپلماسي نيز آشنا است و در حوزه بالكان فعال بوده است.
به گزارش دويچه وله، مورا دو ماه پيش پيشنهاد داد كه ايران و گروه 1+4 تشكيل جلسه داده و امريكا به عنوان مهمان در جلسه شركت كند تا روند بحث‌ها و مذاكرات شكل بگيرد و بن‌بست مربوط به احياي برجام برداشته شود. اين پيشنهاد با مخالفت ايران روبه رو شد و در نهايت روز گذشته نيز هيات امريكايي در هجدهمين جلسه نشست كميسيون مشترك برجام حضور نداشتند.
به گزارش «اعتماد» در شرايطي كه هيات‌هاي نمايندگي ايران و ايالات متحده ديدار مستقيمي با هم ندارند نقش انريكه مورا به عنوان واسطه ميان دو كشور و تلاش براي كاستن از اختلاف‌ها پررنگ‌تر از پيش شده است. پيش از اين نيز در جريان 4 سال حضور دونالد ترامپ در قدرت كه كانال‌هاي ديپلماتيك تهران و واشنگتن مسدود شده بود، هلگا اشميد نقش كليدي در مديريت شرايط به خصوص در مواقع بحراني داشت. وندي شرمن، نماينده امريكا در دور پيشين مذاكرات ايران با 1+5 وقت، درباره نقش اشميد مي‌گويد: «قهرمان پنهان اين مذاكرات (برجامي) كسي جز هلگا اشميد نبود. او البته درباره خودش هرگز چنين قضاوتي ندارد ولي ما مي‌دانيم و مي‌دانستيم كه او نقشي محوري در مذاكرات دارد و در پشت پرده اوست كه سرنخ‌ها را هدايت و مشاجرات را مديريت مي‌كند. اشميد اين پرونده را بيشتر از همه ما همراهي كرد و بيشتر از همه ما هم به زير و بم برجام آشنا بود.»
رايزني‌ها در وين تا روز جمعه ادامه دارد
عباس عراقچي، معاون سياسي وزير امور خارجه كه شامگاه دوشنبه وارد وين شد، رياست هيات ايراني را در اين دور از مذاكرات در وين برعهده دارد. به گفته وزارت خارجه ايران، نمايندگاني از ساير دستگاه‌ها از جمله بانك مركزي، وزارت نفت و سازمان انرژي اتمي، عراقچي را در اين سفر همراهي مي‌كنند. پس از حضور هيات ايراني در وين، اين هيات شامگاه دوشنبه ديدار دوجانبه‌اي را با هيات چيني پيش برد و صبح سه‌شنبه نيز ديدارهايي با هيات روسيه و اتحاديه اروپا انجام گرفت.
ساعت 17 به وقت تهران، هيات‌هاي ايران و 1+4 وارد سالن بزرگي در گراند هتل شدند تا پس از چندماه مذاكره در فضاي مجازي، وضعيت برجام را رودرو بررسي كنند. همان طور كه وزارت خارجه ايران پيش از اين نشست اعلام كرده بود خبري از پرچم ايالات متحده يا رابرت مالي، نماينده ايالات متحده در اين نشست نبود.
به گزارش «اعتماد» دور نخست نشست حضوري كميسيون مشترك برجام قريب به 60 دقيقه طول كشيد و با توافق براي ادامه رايزني‌ها در سطح كارشناسي پايان يافت. بر اساس توافق صورت گرفته، دو نشست كارشناسي موازي بين اعضاي كميسيون مشترك برجام جهت انجام رايزني‌هاي فني در حوزه رفع تحريم و هسته‌اي تشكيل شد. اين نشست‌هاي كارشناسي قرار است به بحث و رايزني در خصوص جنبه‌هاي فني و جزييات مسائل مربوط به لغو تحريم‌ها و مسائل هسته‌اي بپردازند و نتيجه بحث‌هاي خود را به كميسيون گزارش كنند.
به گزارش وزارت خارجه ايران، عباس عراقچي در نشست كميسيون مشترك برجام تاكيد كرد: رفع تحريم‌هاي امريكا، اولين و ضروري‌ترين اقدام براي احياي برجام است و ايران آمادگي كامل دارد به محض رفع تحريم‌ها و پس از راستي‌آزمايي آن، اقدامات جبراني هسته‌اي خود را متوقف كرده و به اجراي كامل برجام برگردد.
ساعتي پس از پايان دور نخست نشست كميسيون مشترك برجام در وين، خبرگزاري ژاپني كيودو در خبري اختصاصي اعلام كرد كه دور دوم نشست كميسيون مشترك برجام روز جمعه ۹ آوريل در وين برگزار خواهد شد.
نشست وين از نگاه حاضران:
سازنده بود، عجله نكنيد
ميخاييل اوليانوف، نماينده روسيه در سازمان‌هاي بين‌المللي مستقر در وين به سنت هميشه نخستين مقام حاضر در جلسه بود كه نتيجه آن را در توييتر منتشر كرد. اوليانوف با موفقيت‌آميز توصيف كردن اين مذاكرات نوشت: دو گروه در سطح كارشناسي (درباره برداشته شدن تحريم‌ها و مسائل هسته‌اي) موظف شدند اقدامات ملموسي را كه بايد از سوي واشنگتن و تهران براي احياي كامل برجام اتخاذ شود، شناسايي كنند. اين گروه‌ها بلافاصله آغاز به كار كردند.
او در توييت دوم نوشت: احياي برجام فورا اتفاق نمي‌افتد. مدتي زمان خواهد برد. چقدر؟ هيچ كس نمي‌داند. مهم‌ترين چيز بعد از نشست امروزِ كميسيون مشترك برجام اين است كه كار عملي در راستاي دستيابي به اين هدف آغاز شده است.
«انريكه مورا»، هماهنگ‌كننده اتحاديه اروپا و رييس كميسيون مشترك برجام نيز در توييتي نشست روز گذشته سازنده خواند و نوشت: اتحاد و همت براي يك روند ديپلماتيك مشترك با دو گروه كارشناسي درباره اجراي (تعهدات) هسته‌اي و لغو تحريم‌ها وجود دارد. به عنوان هماهنگ كننده من تماس‌هاي جداگانه در وين را با همه طرف‌هاي مربوطه از جمله امريكا تشديد خواهم كرد.
تداوم مذاكرات يعني پيشرفت
به گزارش «اعتماد» روند آغاز شده در وين از شامگاه دوشنبه در حالي تا حداقل پايان روز جمعه 20 فروردين ماه ادامه پيدا خواهد كرد كه آغاز به كار همزمان دو تيم كارشناسي براي ليست‌سازي از اقدام‌هاي ايران و امريكا در مسير بازگشت به برجام را بايد نشانه پيشرفت در رايزني‌ها دانست.
هر چند كه هنوز مشخص نيست با توجه به مخالفت ايران با طرح گام به گام براي بازگشت به تعهدات هسته‌اي و از سوي ديگر اصرار ايالات متحده براي گام‌هاي متناظر، نقشه راه نهايي قابل قبول دو طرف به چه شكل خواهد بود و طي اين مسير به چند ماه زمان نياز دارد اما به گواه كارشناسان خارج شدن برجام از اغما و تلاش ايران، 1+4 و ايالات متحده براي رسيدن به يك نقشه راه براي احياي آن را بايد به فال نيك گرفت.
ادامه دارد...
سایر اخبار این روزنامه
شليك به محيط زيست
ادامه زنجيره مذاكرات در وين
بدهي 13 رقمي دولت آينده
حتي فنجاني قهوه هم مي‌تواند ايده‌اي داستاني باشد
ساخت ۱۳۰ هزار واحد مسكن بركت و بهره برداري از ۳۰ هزار واحد مسكن محرومين
بانك صادرات ايران بر سكوي نخست واگذاري اموال مازاد
سطوح دروغ
كشتار پناه آهوان بي‌پناه
طرف دعواي ايران، امريكاست
نظارت استصوابي و انتخابات
