روزنامه ابتکار
1400/01/19
کدام روایت از شهید آوینی، روایتی واقعی‌تر است؟ از «سید شهیدان اهل قلم» تا «آقا مرتضی»
گروه فرهنگ و هنر – چند روزی است که مستندی درباره شهید سید مرتضی آوینی از صدا و سیما پخش شده که به محل مناقشه بین سازنده آن، مسئولان صدا و سیما و خانواده شهید آوینی تبدیل شده است. یک سو می‌گوید که شهید متعلق به همه است و سوی دیگر می‌گوید این مستند روایتی نامعتبر و بی‌اجازه از زندگی خصوصی شهید آوینی است.به او لقب «سید شهیدان اهل قلم» را داده‌اند و با سری برنامه‌های «روایت فتح»ش امروز در ذهن‌ها باقی مانده است. او خود اهل مستندسازی از جنگ هشت ساله و شهدا بود و حالا مستندی درباره او ساخته شده است. از یکشنبه 15 فروردین مستند «آقا مرتضی» با محوریت زندگی او از شبکه سوم تلویزیون در حال پخش است که با اعتراضاتی از طرف خانواده و مستندسازان دیگر همراه شده است. این مستند 7 قسمتی به کارگردانی سیدعباس سید‌ابراهیمی و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر همزمان تلویزیون از پلتفرم های اینترنتی فیلیمو، فیلمگردی و عماریار نیز در حال پخش است و هر شب یک قسمت از آن بر روی این پلتفرم‌ها هم قرار می‌گیرد. مستند «آقا مرتضی» که محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج و تولید شده در خانه مستند انقلاب اسلامی است به گفته سازندگان آن روایتی متفاوت و بدون سانسور از زندگی سید مرتضی آوینی است. اما این روایت از نظر خانواده آوینی روایتی معتبر نیست. مریم امینی، همسر شهید آوینی، در گفت‌وگویی با اشاره به نامه‌ای که برای توقف پخش مستند «آقا مرتضی» به معاون سیما (حمید شاه‌آبادی) نوشته است، بیان کرد: دلیل درخواست ما کاملا واضح و روشن است. این نمی‌شود که یک نفر جزئیاتی از زندگی خصوصی شخصیتی بزرگ را بدون اطلاع خانواده‌اش فیلم کند و به خورد مردم بدهد؛ آن هم با این ابتذال و بدون اینکه من خبر داشته باشم. اصلا مگر چنین چیزی ممکن است؟ آیا قانون این اجازه را می‌دهد که با حریم شخصی یک نفر چنین کاری کرد؟ روایت دوره جوانی ایشان (مرتضی آوینی) براساس کدام استناد است وقتی هیچ کدام از افراد خانواده آنها را تایید نکند؟
او افزود: وقتی بخش اول مستند را دیدم واقعا احساس کردم یک تعرض به خانواده‌ام صورت گرفته و زیر پا گذاشتن حریم خانواده را با پرده‌دری و وقاحت باور نمی‌کردم. ضمن اینکه استفاده از راش‌هایی که متعلق به تهیه‌کننده این مستند نیست هم حیرت‌آور است و راه را برای شکایت صاحبان دیگر فیلم‌ها باز می‌گذارد.
حسین معززی‌نیا، منتقد، مستندساز و داماد مرتضی آوینی (همسر دختر شهید آوینی)، هم در یادداشتی واکنشی تند به این اتفاق نشان داد. او در اینستاگرامش نوشت: به این فکر می‌کنم روایت «بدون سانسور» دیگر چه صیغه‌ای است؟ کدام سانسور؟ در همه سال‌هایی که از شهادت آوینی گذشته فقط با یک قلم سانسور پایدار و جان‌سخت درباره‌اش سر و کار داشته‌ایم که عبارت است از پنهان‌کردن این واقعیت که همان کسانی که در یک سال آخر حیاتش او را طرد کردند و به خروج از دایره «حزب‌اللهی‌ها» متهمش کردند، ۲۸ سال است زیر نامش سینه می‌زنند و با وقاحتی کم‌نظیر به روی خودشان نمی‌آورند روزگاری چه نوشته‌اند، چه گفته‌اند و چه کرده‌اند[...] حالا فهمیده‌ام که معنای عبارت «بدون سانسور» چیست. از نظر ایشان، هر نوع التزام به رعایت حریم‌های قانونی و اخلاقی یعنی سانسور! تصور این آقا از مناسبات دنیا شبیه تلقی سارقی است که از دیوار خانه مردم بالا می‌رود، وقتی یقه‌اش را می‌گیرند و می‌پرسند چرا مال مردم را برداشته‌ای، استدلال می‌کند تشخیص من این است مبل‌های این خانه باید توی خانه من باشد، تقاضا دارم با «سانسور»، مانع این جابه‌جایی نشوید. ایشان هفت قسمت برنامه درباره یک «شهید» ساخته اما عین خیالش نیست اولین قاعده احترام به آن خونی که ریخته شده، رعایت اخلاق است. رعایت شرافت است. اولین قاعده این است که از آن شهید دزدی نکنیم.»
از سوی دیگر محمدعلی شعبانی، کارگردان مستند «انحصار ورثه»، هم به دلیل استفاده بی‌اجازه از اثرش، خواستار توقف پخش این مجموعه شده است. او هم بیان کرده است: همه امید من این است که نامه خانم امینی (همسر شهید آوینی) راهگشا باشد و این دوستان دست کم رفتاری را که با من داشتند، با خانواده آقای آوینی نداشته باشند چون وقتی با دوستان در اوج و نیز با تهیه‌کننده این مستند صحبت کردم، به دلیل اعتماد به نفس بیش از حد آقایان و در واقع رویکردی که داشتند، احساس شهروند درجه دو بودن در من ایجاد شد. آنها می‌گفتند این حرف‌ها (اعتراض‌های شعبانی و خانواده شهید آوینی) قرون وسطایی است و شهید متعلق به همه است. در واقع ملغمه‌ای از »همینی که هست» را دیدم. این‌ها در حالی است که وقتی کسی از دنیا می‌رود همه امور حقوقی‌اش بر عهده خانواده‌اش قرار دارد و امیدوارم این حقوق بدیهی محترم شمرده شود چون من اندوه عمیق خانم امینی را دیدم و اگر الان این در بسته نشود، از فردا دیگر جلو چیزی را نمی‌شود گرفت.
بعد از همه این اعتراض‌ها، خانه مستند انقلاب اسلامی، در واکنش به این اعتراض بیانیه‌ای منتشر کرده که در بخشی از آن آمده است: کارگردان مستند انحصار ورثه مدعی شده که از راش‌های مستند توقیف شده ایشان دزدی صورت گرفته و در این اثر استفاده شده است؛ در حالی که اولا مستند ایشان یعنی مستند انحصار ورثه هم تولید خانه مستند انقلاب اسلامی و محصول سازمان هنری رسانه‌ای اوج بوده و این اثر به تهیه‌کنندگی آقای حسین افشار تولید شده و مجوز لازم نیز از تهیه‌کننده و مالک اثر اخذ شده است. ثانیا برخلاف ادعای دروغ مطرح شده درباره توقیف، این مستند از سال ۱۳۹۷ در برخی از پلتفرم‌های اینترنتی مانند نماشا و دیدئو انتشار یافته و پس از انتشار، از تصاویر موجود در خود مستند، و نه راش‌های مصاحبه‌ها، استفاده شده است. از سوی دیگر کارگردان مستند روایت راوی نیز مدعی استفاده بدون اجازه از راش‌های اثر خود در مستند آقا مرتضی شده است؛ این بخش از تصاویر و بخش‌هایی از دیگر مستندهایی که متعلق به موسسه روایت فتح بوده، با هماهنگی و دستور مدیر وقت این موسسه آقای اصغر بختیاری در اختیار تیم سازنده اثر قرار گرفته و مجوز لازم از این طریق اخذ شده است.
این بیانیه می‌افزاید: البته تحلیل این دوستان درباره شهید آوینی و تفاوت نگاه آنان با واقعیت‌های زندگی ایشان برای‌مان قابل درک است؛ ناراحتی آنان از تولید و پخش مستندی که تلاش کرده این شهید عزیز را به صورت دقیق و جامع روایت کند نیز قابل فهم است؛ آن چیزی که قابل درک نیست این همه تلاش برای توقیف و سانسور مستند آقا مرتضی است؛ اما چه اشکالی دارد که آنان فقط یک بار صبر کنند و اجازه دهند روایت شهید آوینی از انحصار آنان خارج شود و روایتی دقیق‌تر، جامع‌تر و متفاوت‌تر از روایت همیشگی برای نسل امروز بازگو شود.
این ادعا در حالی منتشر شده که کوثر آوینی، دختر شهید آوینی در صفحه اینستاگرامش نوشته است: طبق گفت‌و گویی تلفنی با مدیر بنیاد روایت فتح آنها این راش‌ها (فیلم خام) را در اختیار سازندگان نگذاشته‌اند.
از سوی دیگر سیدعباس میرابراهیمی، کارگردان مستند «آقای مرتضی» در گفت‌وگویی به دفاع از اثر خود پرداخت و درباره اعتراض همسر شهید آوینی نیز مبنی بر پراختن به بخش خصوصی زندگی شهید آوینی نیز گفت: ما پیشتر روی کتابی با موضوع شهید آوینی کار می کردیم که بعدها به پژوهش‌های مستند «آقا مرتضی» تبدیل شد. برای این پژوهش‌ها به سراغ خانم امینی (همسر شهید آوینی) رفتیم که برخورد تندی با ما داشتند. در واقع مشکل این است که خانواده شهید آوینی تصور می‌کنند به غیر از خانواده، کسی حق ندارد به شهید آوینی بپردازد؛ در صورتی که شهید بُعد ملی دارد.
او در پاسخ به پرسش که فارغ از بُعد ملی، آیا فکر نمی کنید که ابعاد شخصی زندگی شهیدان در اختیار خانواده‌های آنها قرار دارد، بیان کرد: درست است؛ اما سوال این است که ما در کجای این مستند به بخش های خصوصی زندگی شهید آوینی پرداخته ایم؟ ما به زندگی قبل انقلاب شهید آوینی پرداختیم که موضوع خانوادگی نبوده است. اینکه قبل از انقلاب شهید آوینی در جمع‌های روشنفکری بوده و شعر می‌گفته و کتاب می‌نوشته که مسائل خصوصی محسوب نمی‌شود.
اما پرسش این است که آوینی در حقیقت کدام است؟ آوینی «آقا مرتضی» یا آوینی که خانواده و نزدیکانش می‌گویند؟!
سایر اخبار این روزنامه
کدام روایت از شهید آوینی، روایتی واقعی‌تر است؟
از «سید شهیدان اهل قلم» تا «آقا مرتضی»
علیرضا صدقی
دو غول سوءمدیریت و کرونا
چوب جادویی وین در دست کیست؟
امیدها به احیای یک توافق
فعالیت مشاغل گروه ۲ و ۳ در شهرهای قرمز و نارنجی ممنوع شد
لزوم تعطیلی دو هفته‌ای تهران
روحانی:
نباید واقعیت‌ها را تحریف کنیم
«ابتکار» تاثیر گفت‌وگوهای سیاسی بر فعالیت‌های اقتصادی را بررسی کرد
اقتصاد روی موج دیپلماسی
واکنش‌های سیاسیون به یک سریال تلویزیونی همچنان ادامه دارد
جنجال‌های بی‌پایان گاندو
جنتی با نگران کننده خواندن وضعیت اقتصادی کشور:
امیدوارم مردم در انتخابات مشارکت حداکثری داشته باشند
پای اسرائیل در میان است
حادثه برای کشتی ایرانی در روز مذاکره
جنیدی تشریح کرد
حق تحفظ ایران برای پیوستن با پالرمو و cft
دیدار اولیانوف و رابرت مالی در پایتخت اتریش
رایزنی روسیه و آمریکا درباره اجرای کامل برجام
کرونا و حیوانات حساس به کووید۱۹
