اقتصاد کلان - کورش شرفشاهی: هنوز ماه اول سال ۱۴۰۰ به پایان نرسیده که بحرانهای متعدد گریبان اقتصاد کشور را گرفته است. از یک سو شیوع گسترده کرونا باعث شده تا بازارها برای مدت دو هفته تعطیل شود و از سوی دیگر مذاکرات وین باعث شد تا تمامی فعالان اقتصادی دست به عصا حرکت کنند. این یک واقعیت است که قیمت بسیاری از کالاها و خدمات در شرایط رونق اقتصادی تعیین میشود، اما هنگامی که گروه های ۲ و ۳ و ۴ اقتصادی را تعطیل میکنیم، در حقیقت بخشی از اقتصاد را به خواب اجباری و مصنوعی می بریم. اگر تنها همین تعطیلات ۱۴ روزه بود، می توانستیم از کنار آن عبور کنیم، اما هنگامی که در روزهای ابتدای سال که بسیاری از مشاغل با رکود روبرو هستند، تعطیلات گسترده را تحمیل می کنیم، شرایط بسیار متفاوت است. بخاطر داشته باشیم که با تعطیلی این مشاغل، بسیاری از مطالبات روی زمین باقی می ماند، زیرا فروشندگان بسیاری تعهد کردهاند قیمت کالاهایی را که می بایست در ماه آخر سال گذشته خریداری کردهاند، در ابتدای امسال بپردازند.

تاثیر افزایش دستمزد بر اقتصاد

نکته دیگر اینکه با افزایش دستمزد، تورم انتظاری دامن زده شده و بسیاری از کالاها و خدمات در همین ابتدای سال به صورت علنی یا چراغ خاموش روند افزایشی را طی می کنند. هنوز تولید کنندگان کالایی که در سال گذشته تولید کرده و فروشندگان کالایی که در سال گذشته خریده اند را می فروشند، اما به بهانه افزایش دستمزد به خود اجازه می دهند قیمت کالاها و خدمات را افزایش دهند.

تاثیرات مذاکرات وین

اگر چه دلمان نمیخواهد این واقعیت تلخ را اعتراف کنیم که اقتصاد کشورمان وابستگی شدیدی به سیاست به ویژه سیاست خارجی دارد، اما با نگاهی به مذاکرات وین و تاثیرات آن بر اقتصاد کشور، متوجه می شویم که اقتصاد ما بیش از آنکه مبتنی بر اعداد وارقام یا قراردادهای اقتصادی باشد، درگیر بازی های سیاسی است که نمونه آن را امروز شاهد هستیم.

هنگامی که زمزمه نتایج مثبت مذاکرات وین از سوی مسوولان به گوش میرسد، دلار که روند صعودی را در پیش داشت، با سقوط یکباره روبرو می شود.

این رویکرد نشان می دهد که اقتصاد کشور به هیچ عنوان وابسته به توانمندی های داخل که بارها بر آنها تاکید کرده ایم، نیست، بلکه تحت تاثیر سیاست های خارجی که حل شدن مسئله تحریم در صدر آنهاست، قرار دارد. با وجود آنکه بارها بر توجه به توان داخلی تاکید شده اما مشاهده میکنیم که بیش از توان داخلی، گوشه چشم جدی به مذاکرات وین داریم و این مذاکرات تاثیرگذاری بیشتری دارد.

بازگشت پول های بلوکه شده

هنگامی که بر اساس آمارهای موجود و اظهارنظرهای کارشناسان، متوجه میشویم بین ۴۰ تا ۱۰۰ میلیارد دلار ارز ایران در بانکهای خارجی بلوکه شده و بدلیل محدودیت همکاری بانکهای جهان با ایران، امکان تجارت خارجی را نداریم، باید نسبت به این اقتصاد نگران باشیم. اما هنگامی که زمزمه روند رو به رشد مذاکرات را برای پایان دادن به تحریم ها می شنویم، این احتمال را میدهیم که بخشی از پولهای بلوکه شده به چرخه اقتصاد بازگردد. از سوی دیگر شایعات تاثیرات بسزایی در این زمینه دارد. هنگامی که در فضای مجازی به آزادسازی پولهای بلوکه شده دامن زده میشود. در حالیکه هنوز تصمیم جدی مبتنی بر از بین رفتن تحریم ها به گوش نمی رسد، زمزمه هایی مبنی بر انتقال ۱۰ میلیارد دلار پول بلوکه شده ایران به صورت هوایی و بدون استفاده از سیستم بانکی در فضای مجازی پخش شده است. در نتیجه وقتی روند مذاکرات امیدوار کننده توصیف می شود، باید به دلالان دلار و سکه حق بدهیم که نگران ذخایر خانگی خود باشند و یک باره بخشی از ذخایر ارزی و طلایی خود را برای اطمینان به بازار سرازیر کنند.

استقبال مسئولان از خواب اقتصادی

یکی دیگر از مواردی که باعث شده اقتصاد در حالت نابسامانی به سر ببرد، سوءمدیریت غیرقابل انکار دولت است. در شرایطی که دولت توان مدیریت بر تولید و عرضه بسیاری از کالاها را ندارد و شاهد صف هایی هستیم که بر شیوع کرونا دامن می زنند، باید بپذیریم که دولت از تعطیلی اقتصاد کشور استقبال می کند، زیرا بهانهای به دست آورده تا ناکارآمدی های خود را بر دوش کرونا بیاندازد.
بنابر این شیوع کرونا اتفاقی ناخواسته یا شاید هم خواسته به دلیل کنترل نکردن مسافرت ها و حتی دامن زدن به سفر از سوی مسوولان بوده است.

ناامدی به رفع تحریم

از سوی دیگر استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا در مورد تاثیر اقتصادی برداشتن تحریمها و بازگشت آمریکا به برجام اظهار داشت: البته بعید میدانم که آمریکا تحریمهای اقتصادی علیه ایران را بردارد. آنها از سویی در باغ سبز را نشان میدهند و از سویی ایران را تهدید میکنند؛ این همان سیاست چماق و هویج است که علیه ایران اعمال میکنند از همین روی امکان لغو تحریمها را بعید میدانم. حسین راغفر در گفتوگو با ایلنا ادامه داد: یکی از دلایل این موضوع آن است که ایران روی توسعه فناوری هستهای پیشرفت داشته است و این تله را ایجاد میکنند تا ایران را به موضع قبلی برگردانند. آنها تلاش میکنند تا اشتباه ترامپ در خروج از برجام را جبران کنند. اگر ما به مواضع اخیر وزیر امور خارجه آمریکا و فرانسه توجه کنیم نشان میدهد که این صحبتها بیشتر شبیه بازی است.

تبدیل پولهای بلوکه شده به رانت

استاد اقتصاد دانشگاه الزهرا تصریح کرد: البته در داخل برخیها با خوشبینی به این مواضع غربیها نگاه میکنند حتی اگر منابع بلوکه شده ما آزاد شود نمیتواند تاثیری در بهبود وضعیت داشته باشد چون آنها موجب تقویت تولید و کاهش تورم نمیشوند بلکه در این سیستم پر از رانت تبدیل به رانت شده و در اختیار گروههای خاص قرار میگیرند.این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه باید جهتگیریهای اقتصاد را تغییر داد، اظهار داشت: مادامی که این اتفاق نیفتد و به سمت تولید نرویم حتی فروش بیشتر نفت و دسترسی به درآمدهای آن نیز نمیتواند تاثیری داشته باشد و موقتی خواهد بود. مقاومت بانک مرکزی در مقابل کاهش نرخ ارز نشان میدهد که گروههایی از این تورم منتفع میشوند و مقامات برای حفظ این تورم تلاش میکنند.

کاهش تورم با کاهش ارز

وی ادامه داد: کاهش تورم که با کاهش نرخ ارز میتواند همراه باشد نیازمند عزم جدی است و آن نیز نیازمند جایگزین کردن درآمدهای عمومی از فروش نفت به اخذ مالیات و اصلاح سیستم بانکی است؛ آن موقع میتوانیم امیدوار باشیم که این درآمدها موجب کاهش تورم و رشد اشتغال و نهایتا رشد اقتصادی شود. منتها ما هیچ نشانهای را در جامعه و مسئولان نمیبینیم.راغفر در مورد پیشبینی رشد مثبت اقتصادی برای سال ۱۴۰۰ از سوی نهادهای بینالمللی گفت: من اعتقادی به این نهادها ندارم و آنها بیشتر جهتگیریهای سیاسی را اعمال میکنند.
اینکه آنها چه میگویند مهم نیست مهم اتفاقی است که در جامعه روی میدهد. البته ما پتانسیل رشد را داریم و تغییر رشد اقتصادی کاملا مشروط به اقدامات و اصلاحات در جهتگیریهای سیاسی است که هیچ علامت و نشانهای را نمیبینیم، بنابراین اینکه رشد اقتصادی از کجا حاصل میشود هیچ نشانهای وجود ندارد.