روزنامه آفتاب یزد

تاوان انفعال در سرمایه‌گذاری روی پژوهش پزشکی

آفتاب یزد: وقتی ویروس کووید- ۱۹ در دی ماه ۱۳۹۸ همچون کابوسی از «ووهان» چین به هر دلیل ممکن ظهور کرد، هنوز همه مردم جهان به حجم سنگین و کمرشکن آسیب‌های اقتصادی آن در کنار قدرت تارومار کردن انسان‌های گرفتار شده نمی‌اندیشیدند. اما این ویروس چنان اپیدمی مهلکی را ایجاد کرد که خسارات اقتصادی آن خود موجب از هم‌پاشیدگی بسیاری از زندگی‌ها و خانواده‌ها شد و مشاغل بسیاری در جهان دستخوش تعطیلی گردید. بماند که پیامدهای اجتماعی و افسردگی آن برای مبتلایان یا دلواپسان ابتلا خود داستانی مفصل و جداگانه است که در حیطه اختیارات گروه اقتصادی روزنامه «آفتاب‌یزد» که در این روز مامور تهیه گزارشی با فحوای تاثیرات سازنده استفاده از واکسن‌های مقابله با کرونا در پیشگیری از تشدید خسارات اقتصادی در حال ورود است نیست.
> شوک مثبت اعلام تولید واکسن کرونا بر بازار
تنها ۲ روز بعد از اعلام خبر شکست دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در انتخابات ریاست جمهوری این کشور از سوی رسانه‌ها، شرکت «فایزر» و شرکت «بایون‌تک» که بطور مشترک تحقیقاتی را برای تولید واکسن کرونا آغاز انجام می‌دهند، اعلام کردند که واکسنی برای پیشگیری از کووید-۱۹ کشف کرده‌اند که می‌تواند تا ۹۰ درصد موثر واقع شود.
این خبر شرکت «فایزر» درباره کشف واکسن، در مدت کوتاهی به یکی از مهم‌ترین اخبار رسانه‌های جهان تبدیل شد.


در آن مقطع گزارش رسانه‌ها حاکی از آن شد اعلام خبر موفقیت‌آمیز بودن این واکسن، بر بازار جهانی تاثیر داشت و موجب رشد بورس‌های در جهان شد. اگرچه به فاصله کوتاهی در مورخ ۲۶ آبان ۱۳۹۹ خورشیدی نیز شرکت تحقیقاتی «مادِرنا» اعلام کرد که واکسنی برای مقابله با ویروس کرونا و پیشگیری از بیماری کووید-۱۹ کشف کرده است که حتی بیش از ۹۰ درصد قبلی یعنی تا ۹۵ درصد موثر باشد. این شرکت نیز روز اعلام این خبر را «روزی بسیار خوب در زمینه تحقیقات برای مهار ویروس کرونا» دانست و اعلام کرد قصد دارد مجوز نهایی را برای استفاده از این واکسن از چند هفته آینده دریافت کند.
و از آنجا که تا آن تاریخ در جهان بیش از ۵۰ میلیون نفر به کرونا مبتلا شده بودند و بیش از یک میلیون و ۲۶۰ هزار نفر هم جان‌باخته بودند، این خبر شوکی مثبت برای مردم خواننده و شنونده خبر از رسانه‌ها بود.
> دست یاری علم به اقتصاد جهانی
در آن مقطع روزنامه مطرح ال پائیس اسپانیا در گزارشی با تیتر «۲۰۲۰؛ سال علم» به قلم پاتریسیا فرناندز روزنامه نگار اسپانیایی نوشت: روند تحقیقات علمی آنچنان پیچیده است که بسیاری احساس می‌کردند با زندگی عادی مردم ارتباطی ندارد. اما ظهور ویروس کرونا در جهان به یکباره این تصور را تغییر داد. در سال ۲۰۲۰ هر چند بهترین و بدترین روزهای علم را دیدیم، اما در طول تاریخ هرگز واکسنی در این مدت کوتاه به دست نیامده است. واکسنی که در سال ۲۰۲۰ به بزرگترین امید بشر برای پایان دادن به همه گیری وحشتناکی که میلیون‌ها انسان در سراسر این کره خاکی را به کام مرگ کشانده و مردم عادی را مبهوت و متحیر ساخته است.
سال ۲۰۲۰، ویروس کرونا در حالی جهان را متوقف کرده، توجه مردم از مبارزات سیاسی، مسابقات فوتبال، فیلم‌ها و سریال‌ها و... را به خود جلب کرد و سازمان جهانی بهداشت در ماه مارس از آن به عنوان همه‌گیری جهانی نام برد که در دوره‌های شیوع قبلی بیماری‌هایی همچون سارس در سال ۲۰۰۲، آنفلوآنزای خوکی در سال ۲۰۰۹، اِبولا در سال ۲۰۱۴ و زیکا در سال ۲۰۱۶ بخت با بشر یار بود و شاهد همه‌گیری کاملی نبودیم.
در وصف اهمیت ساخت این واکسن همین بس که به اذعان بسیاری چه بسا «کاتالین کاریکو» محقق و بیوشیمیست مجارستانی و معاون ارشد شرکت تولیدی واکسن فایزر- بیونتک که پس از دهه‌ها تلاش، ایده‌اش در استفاده از فناوری آر ان‌ای پیامرسان (mRNA) به بار نشسته و زمینه برای کشف واکسن کووید-۱۹ را فراهم کرد، شاید روزی برنده جایزه نوبل شود. کاریکو، روشی را اختراع کرده که استفاده ازفناوری RNA را امکان‌پذیر می‌کند. این روش جدید نویدبخش استفاده از فناوری RNA
نه تنها برای از بین بردن ویروس کرونا، بلکه برای مقابله با بسیاری از بیماری‌های دیگر نیز است.
جالب آنکه کاهش بودجه‌های تحقیق و توسعه در اروپا و آمریکا، در اقتصادهای پیشرفته منجر به کاهش تحقیقات علمی و فناورانه، استنادهای اختراعات واکتشافات و انتشارات علمی شده و بر همین اساس توجه عمومی نسبت به این حوزه نیز کاهش یافته بود و همین اتفاق که در اتحادیه اروپا میلیون‌ها نفر به کرونا مبتلا شده و هزاران نفر هم جان خود را از دست دادند گویا باید چنین اتفاقی رخ می‌‎داد که رهبران کشورها بجای تمرکز صرف به مسابقات ساخت تسلیحات نظامی به‌دنبال تقویت هرچه بیشتر شورای تحقیقات علمی اتحادیه اروپا باشند تا محققان با دریافت کمک‌های مالی از این نهاد دولتی بتوانند مطالعات و پژوهش‌های خود را پیرامون ویروس کرونا، مقابله با کووید-۱۹ و بازسازی جوامع و اقتصاد کشورها در زمان شیوع و بعد از همه‌گیری کرونا به سرانجام بهتری برسانند؛ اما چیزی که محققان جهان در واقعیت با آن مواجه بوده‌اند و هستند، کاهش این بودجه‌ها بوده که شوک بزرگی را به بدنه علمی در جهان وارد کرده است.
اگرچه این قسمت از گزارش یادشده نیز که در آن آمده است: «صرف نظر از علاقه مردم به مباحث علمی، کاهش بودجه‌ها، حقوق ناچیز و بی‌ثباتی حرفه تحقیق و پژوهش آنچه سبب شد تا مدت زمان دستیابی به واکسن برای نخستین بار به رکورد ۱۰ ماهه دست یابد، تلاش بی‌وقفه و توصیف‌ناپذیر دانشمندانی است که برای ماه‌ها و به صورت شبانه‌روز خود را سخاوتمندانه و نوع دوستانه وقف این تحقیقات کردند.»
در این میان نکته حائز اهمیت اینکه علم در واقع یک سرمایه‌گذاری راهبردی و هوشمندانه است. علم نه برای نجات دادن بشر، بلکه برای آماده کردن انسان برای زندگی بهتر است. به لطف علم دیگر آبله، طاعون و یا جذام وجود ندارد و ما در شرف ریشه‌کن کردن فلج اطفال، هپاتیت و سرخجه هستیم. به لطف علم، ایدز یک بیماری مزمن است و بسیاری از سرطان‌ها نیز قابل درمان هستند. در این وادی از آنجا که ویروس کرونا پایان همه‌گیری‌های جهان نیست و بی‌تردید بیماری‌های جدیدی به شکل نوظهور و حتی بازپدید از راه خواهند رسید؛ پس کرونا ضربه سختی به بشر عصر حاضر بوده است، اما ضربه نهایی نخواهد بود.
در واقع در ادامه باید دید بشر تا چه اندازه با یاری گرفتن از سلاح علم خود را برای همه‌گیری‌های مشابه و حتی دردناک‌تر بعدی آماده خواهد کرد؟ تا چه اندازه حکومت‌ها به عنوان نظام مسئول زندگی شهروندان خود و حتی سایر ملت‌ها به عنوان انسان، احساس مسئولیت کرده و به افزایش توانایی واحدهای پژوهشی حوزه بهداشت کمک موثر خواهند کرد؟
در این گزارش روزنامه «آفتاب یزد» کوشیدیم در قالب گفتگو با ۲ کارشناس و همچنین برخی اطلاعات و گزارشهای مستند از میزان خسارات اقتصادی ناشی از شیوه این ویروس در جهان از جمله ایران بر این موضوع تاکید کنیم که اگر جان و مال مردمان اهمیت دارد، دستگاههای تصمیم‌ساز و تصمیم‌گیر در جمهوری اسلامی ایران تا چه اندازه حسب وظایف قانونی و اخلاقی خود نسبت به توسعه این ظرفیت علمی کوشا هستند؟ نگاهی داشته باشیم به پیامدهای مثبت اینکه عرضه سریع و به موقع یک واکسن موثر و راهگشا در کنار اقدامات فرهنگی پیشگیرانه و بهداشتی توسط خود شهروندان تا چه اندازه ضامن اقتصادپویا و چالاک در کنار اهمیت سلامت عمومی شهروندان ایران و حتی جهان است. کما اینکه چقدر زیبا و غرورآفرین خواهد بود در چنین اپیدمی‌های دردناک جهانی محققان ایرانی بتوانند به تاسی از تاریخچه محققان ارزشمند تاریخی کشورمان همچون بوعلی سینا و زکریای رازی و... ناجی جامعه جهانی نیز باشند. دستاوردی که می‌تواند مردم تمام جهان را مدیون محققان این مرز و بوم کند. اتفاقی که پیامد آن دیگر نه فقط جانی و مالی بلکه سیاسی و اجتماعی نیز خواهد بود!
اما پیش از شنیدن نقطه نظرات چند صاحب نظر در این خصوص نگاهی داشته باشیم به فرآیند طی شده پس از ساخت واکسن‌ها بر بازار جهانی و اتفاقات اقتصادی شاخص.
> سبز شدن بورس‌های جهانی با امید به تولید واکسن کرونا
به دنبال انتشار اخبار مثبت از کشف واکسن کرونا، اکثر شاخصهای بورس سبزپوش شوند. در واقع دومین گزارش مربوط به پیشرفت دارویی با هدف جلوگیری از شیوع بیماری کرونا سبب شده معامله‌گران نسبت به آینده اقتصاد جهانی امیدوار باشند. در وال استریت، همه شاخص‌ها سبزپوش بودند و سه شاخص اصلی بورسی در مقایسه با روز گذشته‌اش افزایش یافت. شاخص «داوجونز ایدانستریال اوریج» با ۱.۱۵ درصد رشد در مقایسه با روز قبل از آن وارد کانال ۲۹ هزار و ۸۱۹.۰۷ شد. شاخص «اس‌اند پی ۵۰۰» نیز با ۰.۵۴ درصد رشد به سطح ۳۶۰۴.۴۱ صعود کرد. «نزدک کامپوزیت» نیز رشد ۰.۴۱ درصدی را تجربه کرد و وارد کانال ۱۱هزار و ۸۷۷.۵۹ واحدی شد. بورس‌های اروپایی نیز روندی روبه رشد را داشتند.
شاخص «فوتسی ۱۰۰» بورس لندن با ۱.۶۶ درصد رشد در مقایسه با روز گذشته‌اش به سطح ۶۴۲۱.۲۹ واحد رسید. شاخص «دکس۳۰» بورس فرانکفورت در آلمان نیز رشد داشت و با رشد ۰.۴۷درصدی و ایستادن در سطح ۱۳ هزار و ۱۳۸.۶۱ واحدی به کار خود
خاتمه داد.
بورس‌های آسیایی نیز سبز شدند. شاخص «نیک کی ۲۲۵» بورس توکیو ژاپن با رشد ۲.۰۵ درصدی تا سطح ۲۵ هزار و ۹۰۶.۹۳ واحدی افزایش یافت. شاخص «هانگ سنگ» بورس هنگ کنگ ۰.۸۶ درصد افزایش یافت و وارد کانال ۲۶ هزار و ۳۸۱.۸۷ واحد شد. همه این‌ها گویای شوک مثبت و امیدبخش کرونا برای اقتصادی به شدن دل نگران شد. اگرچه بعدها به دلیل برخی اخبار جسته و گریخته مانند احتمال زمان بردن اجرای فاز واکسیناسیون در سطح جهان و همچنین برخی اخبار مشکوک در تخریب و تخظئه تاثیرات منفی برخی واکسیناسیون‌های انجام شده باز هم این دستاورد تحت الشعاع قرار گرفت، اما در نهایت طی یکی دو ماه اخیر با مستندات محکم توفیق برخی واکسیناسیون‌ها در کشورهایی مانند اسرائیل (رژیم صهیونیستی)، انگلستان و حتی آمریکا و... دوباره امیدها فزونی گرفته است.
> افزایش ۱۰ میلیون نفر بیکار به بیکاران ۳۶کشور عضو OECD
سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) یکی از سازمان‌هایی است که با لحاظ آثار ترکیبی برنامه محرک اقتصادی دولت آمریکا و کارزار جهانی واکسیناسیونِ کرونا چشم‌انداز رشد اقتصاد جهان در سال ۲۰۲۱ را از ۴.۲ درصد پیشین به ۵.۶ درصد افزایش داد.
لورنس بون، اقتصاددان ارشد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی با تشریح جزئیات گزارش این سازمان به یورونیوز گفت: «۱ درصد از بازنگری ۱.۴ درصدی رشد اقتصاد جهان متاثر از نتایج مورد انتظار از طرح ۱.۹ تریلیون دلاری دولت جو بایدن برای احیای بزرگترین اقتصاد جهان است و تزریق این حجم از نقدینگی همزمان با کاهش مرگ و میر کرونا می‌تواند رشد اقتصادی آمریکا را در سال جاری به ۶.۵ درصد برساند که ۲ برابر برآورد ماه دسامبر گذشته است.»
خانم بون با تاکید بر این که بهبود رشد اقتصادی کشورها در سال ۲۰۲۱ بسیار متاثر از سرعت واکسیناسیون است، توضیح داد که در منطقه یورو که تزریق واکسن کرونا با سرعت آرامی در حال انجام است، رشد اقتصادی تنها می‌تواند از برآورد ۳.۶ درصدی ماه دسامبر به ۳.۹ درصد افزایش یابد؛ مگر این این سرعت در ماه‌های پیشِ‌رو افزایش قابل ملاحظه‌ای پیدا کند.
اقتصاددان ارشد سازمان همکاری و توسعه اقتصادی سپس توضیح داد که مطابق ارزیابی تازه این سازمان، رشد اقتصادی فرانسه در سال جاری بدون تغییر نسبت به پیش‌بینی قبلی، در سطح ۵.۹درصد خواهد بود، ولی این نرخ رشد برای اقتصاد اسپانیا، ایتالیا و آلمان به ترتیب ۵.۷، ۴.۱ و ۳ درصد برآورد شده است.
خانم بون خاطرنشان کرد با توجه به سرعت به نسبت بالای واکسیناسیون در بریتانیا و آغاز بازگشایی مدارس در این کشور، اقتصاد این کشور قادر خواهد بود تا در سال ۲۰۲۱ رشد ۵.۱درصدی را تجربه کند.
به گفته او با وجود بهبود سریع اوضاع اقتصادی در چین که چشم‌انداز رشد اقتصادی این کشور را تا ۷.۸ درصد افزایش داده ولی اقتصاد هند پس از کاهش ۷.۴ تولید ناخالص داخلی در سال گذشته میلادی، در سال ۲۰۲۱ قادر خواهد بود تا رشد ۲ رقمی ۱۲.۶ درصدی را شاهد باشد.
تازه‌ترین گزارش سازمان همکاری و توسعه اقتصادی همچنین حاکیست که در پی شیوع کرونا ۱۰ میلیون نفر به جمعیت بیکار ۳۶ کشور عضو این سازمان که اغلب از جمله کشورهای توسعه یافته جهان هستند، افزوده شده و در کشورهای فقیر نیز گسترش بیکاری به گسترش ابعاد فقر و محرومیت منجر شده است.
تاثیر شیوع ویروس کرونا بر روی بخشهای مختلفی به ویژه در بازار کار کاملا غیرقابل کتمان بوده و میلیونها نفر در جهان به طور موقت یا دایم کار خود را از دست داده اند. در نتیجه این اتفاق درآمد افراد و در نتیجه قدرت خرید آن‌ها کاهش پیدا کرده است.
در ماههای اخیر با توجه به آغاز واکسیناسیون سراسری در بسیاری از کشورهای جهان، چشم‌انداز اقتصادی جهان به تدریج رو به بهبود رفته است و دولت‌ها و بانک‌های مرکزی با حضور پررنگ خود و اجرایی کردن بسته‌های حمایتی مالی عظیم، جلوی دامنه دار شدن پیامدهای رکود ناشی از کرونا را تا حد زیادی گرفته اند.
به گفته سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، در ماههای آینده پیشرفت در واکسیناسیون تعیین خواهد کرد که اقتصاد جهانی به کدام سمت خواهد رفت، اما چیزی که اکنون می‌توان گفت این است که آغاز واکسیناسیون نقش کلیدی در احیای رشد اقتصادی جهان و کاهش تمایل خانوارها به پس اندازها و ورود سرمایه آن‌ها به اقتصاد شده است.
طبق پیش‌بینی این سازمان، اقتصاد جهان امسال به طور متوسط ۵.۶درصد رشد خواهد کرد که این رشد در سال بعدی به مثبت ۴درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
کشورهای عضو این سازمان شامل: استرالیا، اتریش، بلژیک، کانادا، شیلی، جمهوری چک، دانمارک، استونی، فنلاند، فرانسه، آلمان، یونان، مجارستان، ایسلند، ایرلند، اسرائیل، ایتالیا، ژاپن، کره جنوبی، لتونی، لیتوانی، لوکزامبورگ، مکزیک، هلند، نیوزلند، نروژ، لهستان، پرتغال، اسلواکی، اسلوونی، اسپانیا، سوئد، سوئیس، ترکیه، کلمبیا، کاستاریکا، آمریکا و انگلیس است. همچنین کشورهای برزیل، چین، هند، اندونزی و آفریقای جنوبی شرکای این سازمان هستند.
> ایران از ضعیف‌ترین کارزارهای واکسیناسیون کووید ۱۹ در منطقه
اما این تنها موضع یک سازمان معتبر اقتصادی در جهان نبود، بلکه صندوق بین‌المللی پول نیز اعلام کرد آن دسته از کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا که بیشتر از بقیه، شهروندان خود را در برابر کووید ۱۹ واکسینه کنند از سال ۲۰۲۲ میلادی شاهد بازگشت تدریجی رشد اقتصادی به دوران پیشاکرونا خواهند بود.
صندوق بین‌المللی پول این مطلب را در گزارش چشم‌انداز اقتصادی منطقه‌ای خود که ۱۱ آوریل (۲۲ فروردین) منتشر شد، اعلام کرده است. بر پایه آخرین برآوردهای این نهاد مالی بین‌المللی، در سال ۲۰۲۰ تولید ناخالص داخلی منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شامل کشورهای عربی و ایران، در مجموع کاهش یافته و تا منفی ۳.۸ درصد رسیده که عمده دلیل آن کاهش قیمت نفت و محدودیت‌های اعمال شده برای مهار کرونا بوده است.
در همین گزارش پیش‌بینی شده که رشد اقتصادی منطقه در سال جاری میلادی شتاب گرفته و به ۴ درصد می‌رسد. این پیش‌بینی ۹ دهم درصد بیشتر از آخرین پیش‌بینی منتشر شده در اوایل فوریه است.
صندوق بین المللی پول در گزارش خود گفته انتظار دارد سطح تولید ناخالص داخلی کشورهایی که بیشترین واکسن را زده‌اند، در اواخر سال ۲۰۲۱ میلادی به دوران پیشاکرونا یعنی به سطح ۲۰۱۹ برسد، اما رشد اقتصاد بقیه کشورها کند بوده و تنها از اواخر سال ۲۰۲۲ و حتی اواخر ۲۰۲۳ خواهند توانست به تدریج به سطح عادی برسند!
جهاد ازعور، مدیر بخش خاورمیانه و آسیای میانه صندوق بین‌المللی پول در این زمینه به خبرگزاری فرانسه گفت: «روند ترمیم اقتصاد در کشورهای این منطقه بسته به شتاب واکسیناسیون کرونا در هر کشور، در سطوح مختلف و با شتاب مختلف ادامه خواهد یافت. اقتصاد برخی به کندی رشد می‌کند و رشد اقتصاد برخی دیگر باز هم تاخیر خواهد داشت.»
وی افزود: «استفاده از واکسن و تصمیم‌های سیاسی در این زمینه نقش مهمی در کیفیت و وسعت بهبود اقتصادی دارد.»
شوربختانه ایران از نظر کارزار واکسیناسیون کووید ۱۹ در منطقه همچنان یکی از ضعیف‌ترین کشورهاست، به طوری که در این کشور تاکنون تنها حدود یک درصد از جمعیت واکسن کرونا را دریافت کرده‌اند!
با این حال صندوق بین‌المللی پول همچنان امیدوار است کشورهایی مانند ایران بتوانند تاخیر خود را جبران کنند. جهاد ازعور می‌گوید کشورهایی مانند ایران با وجود آن که واکسن‌های خود را تنها از یک درصد منابع موجود تامین می‌کنند، «احتمالا» قادر خواهند بود جمعیت زیادی از کشور خود را واکسینه کنند، هر چند به کُندی.
آمار قربانیان کرونا در روزهای اخیر در بیشتر مناطق ایران به شکل نگران‌کننده‌ای روند صعودی گرفته است و مجموع مبتلایان به کرونا در کشور ما از ابتدا تاکنون به بیش از ۲ میلیون و ۷۰ هزار نفر رسیده که با توجه به هشدارهای جدید وزارت بهداشت مبنی بر سیاه شدن کشور طی هفته آینده در موج چهارم، به نظر می‌رسد ایران ما یکی از تجربه‌های تلخ دوران کرونا را در تاریخ مقابله با این اپیدمی به یادگار خواهد گذاشت!
> بانک جهانی: افزایش شدید فقر در ایران با همه‌گیری کرونا
بانک جهانی نیز در این وادی بیکار ننشست و در یک گزارش، به بررسی چالش‌های اقتصادی ایران نیز پرداخته است که در بخشی از آن با اشاره به اینکه ایران درحال مبارزه با تاثیرات بحران کووید-۱۹ است، آمده: ایران با ۷.۱ میلیون مبتلا تا اوایل ماه مارس ۲۰۲۱ و ۶۱ هزار فوتی همچنان یکی از کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا با آمار ابتلا و فوتی بالا محسوب می‌شود. پس از تعطیلی‌های گسترده در اواخر سال ۲۰۲۰ آمار ابتلاهای جدید و تایید شده تقریبا ثابت و تعداد مرگ و میر زیر ۱۰۰ نفر در روز باقی ماند، با این وجود کاهش تدریجی محدودیت‌ها احتمال موج چهارم کووید-۱۹ را افزایش داد. از سویی واکسیناسیون کادر درمان ایران از ماه فوریه ۲۰۲۱ آغاز شده است، ولی پوشش کل جمعیت ۸۴میلیونی زمان‌بر خواهد بود!
بر اساس این گزارش، تولید ناخالص داخلی ایران برای دوره ۲۱.۲۰۲۰، با نرخ ارز دولتی ۶۲۸ میلیارد دلار برآورد و رشد آن حدود ۷.۱ درصد پیش‌بینی شده است. اگرچه این بانک با اشاره به اینکه کاهش تولید در ایران در نتیجه شیوع کووید-۱۹ کمتر از سایر کشورها بوده است و اقتصاد ایران در طول ۲ سال گذشته ۱۲درصد کوچک شده است نوشته: «از سوی دیگر بهبود اقتصادی در فصل سوم و چهارم سال ۲۰۲۰ در بخش نفتی و غیرنفتی بهتر از انتظارات بوده است، به‌طوری‌که با کاهش ارزش پول ملی و رقابتی‌تر شدن تولید در داخل بهبود اقتصاد غیرنفتی عمدتا در بخش تولید اتفاق افتاده است.»
با این وجود همه‌گیری کرونا در ایران به شدت اشتغال و درآمد را در برخی از فعالیت‌ها شامل خدمات حضوری و بخش غیررسمی، افزایش داده است. از سویی با وجود دلسردی در بازار کار که در کاهش مشارکت اقتصادی به ۴.۴۱ درصد در فصل چهارم سال ۲۰۲۰ نمایان شد و کاهش بیش از یک میلیون نفری اشتغال در نتیجه همه‌گیری کرونا، نرخ بیکاری ۴.۹ درصد بوده است.
هزینه‌های ناشی از همه‌گیری کرونا و کاهش قابل ملاحظه درآمدهای نفتی، نسبت کسری به تولید ناخالص داخلی در ایران را به بالاترین میزان خود در دهه‌های گذشته رساند. درآمدهای دولت در ماه‌های آوریل تا دسامبر سال ۲۰۲۰ تنها ۵۵ درصد از بودجه تصویب شده برای کل سال را پوشش داد. به همین ترتیب، به علت کاهش حجم صادرات نفت و قیمت‌ها تنها ۱۴ درصد از درآمد نفتی پیش‌بینی شده محقق شده است. در همین حال افزایش هزینه‌های درمان و حمایت‌های اجتماعی کرونا هزینه‌های کل را ۲۸ درصد افزایش داده است و پیش‌بینی می‌شود کسری مالی ایران به بیش از ۶ درصد تولید ناخالص داخلی و بدهی عمومی در دوره۲۱-۲۰۲۰ از ۵۰ درصد فراتر رود.
و همه این‌ها در حالی است که در کنار افزایش شدید فشارهای تورمی در این دوره، نوسانات اقتصادی سبب افزایش فشارها بر خانوارهای کم درآمد شده و روند کاهش فقر در ایران را متوقف ساخته است به‌طوری که فقر افزایش داشته و به ۱۴ درصد تا قبل از همه‌گیری کرونا رسیده بود پیش‌بینی می‌شود کاهش درآمد خانوارهای ایرانی در درازای همه‌گیری کرونا و افزایش هزینه‌های زندگی به دنبال تورم، آمار فقر شدید تا ۲۰ درصد افزایش یابد. با وجود آنکه برخی اقدامات حمایتی از سوی دولت اجرا شده، اما ارزش واقعی آن با ادامه تورم بالا نیز از دست خواهد رفت.
چشم‌انداز اقتصاد ایران به همه‌گیری کرونا و سرعت بهبود اقتصاد جهانی گره خورده است. بهبود تولید ناخالص داخلی به دلیل روند بسیار کند واکسیناسیون و تقاضای ضعیف از جانب شرکای تجاری منطقه‌ای ایران، بسیار کند خواهد بود. تورم ایران کاهش خواهد یافت، ولی پیش‌بینی می‌شود همچنان در میان مدت میانگین آن بالای ۲۰ درصد باقی بماند. بنابراین با ادامه فضای مالی محدود و تورم بالا در اقتصاد ایران فشار بر خانوارهای کم‌درآمد ایرانی همچنان ادامه خواهد داشت، با این وجود هدف‌گذاری بهتر انتقالات نقدی می‌تواند به کاهش هزینه‌های بهبود کمک کند.
> مدیریت اقتصاد فقط حسب و کتاب واردات نفت نیست!
رضا افراسیابی، کارشناس اقتصادی در گفتگو با خبرنگار روزنامه «آفتاب یزد» با بیان اینکه همه‌گیری کووید-۱۹، بحران جهانی که هیچ زمان دیگری همانند آن در تاریخ اتفاق نیفتاده، منجر به توقف ناگهانی سفر و افت میزان فعالیت‌های اقتصادی در سطح جهان شده است می‌افزاید: در این میان از آنجا که گردشگری بیش از ۱۰ درصد اقتصاد جهانی را شامل می‌شود و در بسیاری از کشورها سهم بزرگی از صادرات و درآمد ارزی را تشکیل می‌دهد و این صنعت بسیار به هم پیوسته بوده و بخش‌های متعدد به عملکرد آن وابسته است، این همه گیری آثار شدیدی بر زنجیره تامین این صنعت داشته و میلیون‌ها شغل در این صنعت را در معرض خطر قرار داده است.
وی با بیان اینکه براساس آمارها، درآمد صادراتی صنعت گردشگری در سال ۲۰۲۰ با کاهش حدود ۱.۳ هزار میلیارد دلاری نسبت به ۲۰۱۹ مواجه شده است اظهار می‌دارد: به دلیل شیوع جهش‌های جدید کووید-۱۹ و ادامه محدودیت‌های مسافرتی توسط دولت‌ها برای جلوگیری از شیوع بیشتر بیماری، انتظار می‌رود احیای صنعت گردشگری به کندی صورت گیرد.
این کارشناس اقتصادی در ادامه به خبرنگار ما می‌گوید: متخصصان حوزه گرشگری در ارتباط با چشم‌انداز این صنعت بسیار محافظه‌کارانه نظر می‌دهند، بطوری که اکثریت آن‌ها انتظار ندارند که پیش از سال ۲۰۲۳ این صنعت به سطح پیش از همه‌گیری برسد.
وی با مقایسه شوک‌های وارده به صنعت گردشگری ناشی از کووید-۱۹، با همه‌گیری‌های پیشین اظهار می‌دارد: شوربختانه مسئولان دولتی ما جز تکرار برخی توجیهات مانند نبود اعتبارات لازم و تاثیر تحریم‌ها و... توضیح قانع‌کننده دیگری ارائه نداده‌اند. کما اینکه تا امروز هنوز به این موضوع نیز نپرداخته‌اند که با فرض محدودیت منابع مالی چرا نباید در زمانه‌ای که هنوز این دست بحران‌ها شیوع نیافته در اندیشه سرمایه‌گذاری اساسی روی حوزه‌های تحقیقاتی علمی باشند تا به محض بروز جزو کشورهای نخست و پیشتاز در واکسیناسیون موفق داخلی باشیم.
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه مدیریت اقتصاد صرفا حساب و کتاب چند عدد و رقم ناشی از صادرات نفت نیست، می‌گوید: مدیریت اقتصاد شامل دوراندیشی در خصوص بهره‌های اقتصادی ناشی از پیشگیری شیوع اپیدمی‌ها و همچنین کاهش نیاز به هزینه‌های پزشکی غیرضروری برای شهروندان نیز هست.
امروز نزدیک به یک سال پس از شروع کووید-۱۹ گرد هم آمده‌ایم و شاهد نشانه‌های اولیه بهبود اقتصاد جهانی هستیم. اگرچه نگران طولانی شدن روند بازیابی اقتصاد بسیاری از کشورهای در حال توسعه و معکوس شدن روند چندین دهه گذشته در زمینه همگرایی بین کشورهای ثروتمند و فقیر هستیم.
> تاوان انفعال در سرمایه‌گذاری روی پژوهش پزشکی
رضا مرتضی‌نسب، کارشناس اقتصادی دیگری است که در گفتگو با روزنامه «آفتاب یزد» ارتقای وضعیت دسترسی به واکسن را در سرعت بهبود اقتصادی کشورها موثر می‌داند و می‌گوید: در این مقطع زمانی، آنچه که بسیار حیاتی و حائز اهمیت است، همکاری جهانی و انتقال دانش فنی در تولید و امکان تهیه و توزیع عادلانه واکسن‌ها با قیمت‌های معقولانه است.به دلایل اخلاقی هم، جای هیچ‌گونه محدودیتی برای صادرات واکسن و تجهیزات پزشکی مرتبط با آن وجود ندارد. ما در یک بحران بهداشتی جهانی قرار داریم و هیچ کشوری از این بحران در امان نیست.
وی می‌افزاید: در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته، آسیب‌پذیرترین افراد و فعالان بخش غیررسمی اقتصاد شدیدترین خسارات را متحمل شده‌اند. در درازای چند ماه کوتاه، بسیاری از کشورهای کم‌درآمد، دستاوردهای اقتصادی که به سختی در طول چندین دهه گذشته به دست آورده بودند، از دست داده‌اند.
وی بر قرارگیری کشورهای در حال توسعه در مسیر بهبود اقتصادی تاکید و تصریح می‌کند: همکاری جهانی و به اشتراک‌گذاری تجربه، برای واکنش موثر به بحران ضروری است و باید با رویکردی منعطفانه، تمام ابزارهای سیاستی لازم را در راستای پرورش محیطی مناسب برای تجارت و انتقال فناوری و سرمایه به کار بست. مرتضی‌نسب ادامه می‌دهد: صندوق بین‌المللی پول و بانک جهانی نقش اساسی در حمایت از کشورهای عضو برای تعدیل آثار بهداشتی و اقتصادی همه‌گیری و مراحل گوناگون بهبودی پس از آن دارند. درستی و حسن رفتار این ۲ نهاد به رعایت اصل برخورد یکنواخت و فارغ از فشارهای سیاسی با همه اعضا، بستگی دارد. از این رو از صندوق انتظار می‌رود بدون تبعیض و اثرگذاری لابی‌های سیاسی به تقاضاهای قانونی اعضا پاسخ دهد. این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه انعطاف‌پذیری در واکنش‌ها به بحران و متناسب‌سازی آن‌ها با شرایط کشور، باعث هموارشدن راه بهبودی پایدار و بازگشت سریع به شرایط قبل از همه‌گیری می‌شود، می‌گوید: صندوق بین‌المللی پول باید به میزان کافی منابع داشته باشد تا بتواند نیازهای کلان مالی اعضای خود را هنگام خروج از بحران برآورده کند. وی در عین حال از انفعال دولت‌های مختلف در کشورمان در پویا کردن امکانات کلینیک‌های پژوهشی فوق تخصصی غیردولتی اما دارای پشتیبانی انتقاد می‌کند و می‌افزاید: چه بسا اگر سرمایه‌گذاری در حوزه پژوهش پزشکی و دارویی در ایران به میزان بسیار گسترده و موثر مانند آنچه کمپانی‌های بزرگ مانند فایزر یا مادرنا و... بود از خساراتی ده‌ها برابر زیان وارده طی سال ۲۰۲۱ و حتی ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ پیشگیری شده بود. در واقع می‌توان گفت امروز کارشناسان بسیاری اتفاق نظر دارند که شوک منفی کرونا به اقتصاد ایران نه تاوان تحریم‌ها بلکه پیامدعدم سرمایه‌گذاری در روزهای خوشی است که نفت ایران با قیمت ۱۰۰ دلاری هم بفروش می‌رفت، اما هیچ کدام از دو دولت گذشته نیز تا پیش از شیوع تحریم‌ها به افزایش سرمایه صندوق ذخیره ارزی با این رویکرد احتیاطی و حداقل اختصاص آن به پژوهش‌های مهم پزشکی بخش خصوصی برای چنین روزهایی دوراندیشی
نکرده بودند!
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سفره مادران بی‌بضاعت پر روزی شد (شهروند)بی‌سابقه در تاریخ ایران (اعتماد) خودروساز بی‌انصاف اشک مردم را درآورد (جوان)سندروم «مسئله با پدر» در کمین دختران (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
تاوان انفعال در سرمایه‌گذاری روی پژوهش پزشکی آقای فریدون عباسی! عذرخواهی کنید مردم به کنشگران سیاسی هم دیگر اعتماد ندارند بازخواست قضایی از تصمیم گیران متخلف کرونایی انجام خواهد شد آغاز غنی‌سازی ۶۰ درصدی اورانیوم در کشور روسیه؛هم متحد هم رقیب یک شبه انقلابی و شبه شورشی روزهای سخت بهزاد شهریه ۱۸ میلیون تومانی و دستچین دانش‌آموزان به دارا و ندار! ماسک هایتان را در خیابان رها نکنید بازار سرمایه؛ قبل و بعد انتخابات 1400 بهایابی خودروهای تولید داخل رابطه بین افسردگی و چاقی شهریه ۱۸ میلیون تومانی و دستچین دانش‌آموزان به دارا و ندار!