روزنامه وطن امروز

امیر ادبیات کودک

مصطفی پورکیانی:‌ امیرحسین فردی در ردیف‌های نخست نویسندگان ادبیات انقلاب۵۷ است و درون‌مایه داستان‌هایش را از این انقلاب و پیرامون آن گرفته است. فردی با فعالیت‌ گسترده در حوزه هنری، مطبوعات و بسترهای فرهنگی، شاگردان زیادی را زیر پروبال خود گرفته بود.  نظامی ‌بودن پدر، امیرحسین را به شهرهای گوناگون کوچ داد و سرانجام در نوجوانی ساکن تهرانش کرد. پس از خدمت سربازی، فردی جوان، به فعالیت انقلابی در مساجد دست زد و با پیروزی انقلاب، راه در پیش‌گرفته را در مسجد جوادالائمه و کیهان‌بچه‌ها ادامه داد. نخستین کتابش نمایشنامه میرزاکوچک‌‌خان جنگلی و نخستین رمانش «سیاه چمن» در دهه 60 منتشر شد. رمان «اسماعیل» که حوادثش در بستر انقلاب ۵۷ رخ می‌دهد معروف‌ترین اثر امیرحسین فردی است.  وی درباره تاثیر انقلاب بر زندگی خودش می‌گوید: «برای من و نسل من، پدیده‌ انقلاب، مثل آرزویی دور و دراز و دست ‌نیافتنی می‌نمود. دستیابی و تحققش را از محالات می‌دانستیم ولی در عین‌ حال، از سر تکلیف به‌ اندازه توانی که داشتیم بر سر پیمان ایستادیم و برای وقوع آن تلاش ‌کردیم و در ناباوری مطلق، اتفاق افتاد. ما آزاد شدیم. سرزمین‌مان آزاد شد. اشک شوق بر گونه‌ها جاری شد و من همان سال، نویسنده شدم. اعتمادبه‌نفس پیدا کردم. همه تابوها و طاغوت‌های ذهنی را شکستم و قلم به‌ دست گرفتم و نخستین داستان کوتاهم را نوشتم». امیرحسین فردی پنجشنبه پنجم اردیبهشت ۱۳۹۲ دچار مشکل تنفسی شد و در راه انتقال به بیمارستان لقمان درگذشت. رهبر انقلاب در پی درگذشت این نویسنده متعهد و مجاهد، پیامی را به این شرح صادر کردند: «این هنرمند مؤمن و سختکوش، از پیشکسوتان در عرصه‌ فعالیت‌های ادبی دوران انقلاب و از بنیان‌گذاران هسته‌های جوانان هنرمند انقلابی و در شمار برجستگانی بود که نهال پرطراوت هنر انقلاب را در برابر دشمنان عنود و همراهان سست‌عنصر، با انگیزه و ایمان راسخ خویش پاسداری کرد و به شکوفایی و باروری امروز رساند». *** جایزه شهید «غنی‌پور»؛ ابتکار ماندگار فردی دکتر مصطفی رحماندوست گفت:‌ متولدان دهه‌های 50 و 60 بودند و یک «کیهان‌بچه‌ها»! آن زمان نه شبکه‌های مختلف تلویزیونی بود تا برنامه‌های خاص کودکان را روی آنتن ببرد و نه سرگرمی‌های کاذب امروزی. کودکان و نوجوانان آن روزها یا بازی‌های‌شان در حیاط خانه و کوچه و محله بود یا ساعتی مشخص را جلوی تلویزیون می‌گذراندند تا با حداقل برنامه‌های مخصوص به خودشان دنیای رنگارنگ‌شان را زیباتر کنند اما در این میان آثار مکتوبی مانند «کیهان بچه‌ها» با شخصیت قائل شدن برای همین نسل توانست بخوبی در میان دل‌های فرزندان ایران زمین جا باز کند.  حالا فرزندان آن روزها، جوانان جا‌افتاده این روزها هستند و شاید برخی از آنها ندانند، مردی که خاطرات روزهای کودکی‌شان را پررنگ‌تر کرده است، امیرحسین فردی است که متأسفانه سال 92 از بین ما رفت و قطعا حوزه ادبیات داستانی بویژه ادبیات داستانی کودک و نوجوان یکی از سرمایه‌های ناب خود را از دست داد. او نزدیک به 30 سال سردبیری و مدیرمسؤولی کیهان‌بچه‌ها را برعهده داشت و عضو شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود؛ جایزه ادبی شهید غنی‌پور از دیگر ابتکارات ماندگار او است.  مصطفی رحماندوست، نویسنده و شاعر حوزه کودک و نوجوان با بیان اینکه درباره «امیرحسین فردی» می‌توان از فعالیت‌های مختلف او از جمله آثارش یا سردبیری‌‌اش در مجله «کیهان‌بچه‌ها» حرف زد، اظهار داشت: در میان تمام این فعالیت‌ها، من مایلم درباره جایزه ادبی شهید حبیب غنی‌پور صحبت کنم که امیرحسین آن را راه انداخت و ادامه داد.  صاحب‌نظر ادبیات کودک و نوجوان ادامه داد: حبیب غنی‌پور یک پسر جوان اهل قلم بود که وقتی من مدیر مجلات «رشد» بودم، با ما هم همکاری می‌کرد؛ بعدها به جبهه رفت و شهید شد؛ ایشان از بچه‌محل‌ها و به تعبیری از شاگردان فردی در مسجد جوادالائمه(ع) بود. این مسجد هم یک مسجد خاص بود و کتابخانه خیلی خوبی داشت و استعدادهای خوبی را پرورش داد به‌گونه‌ای که بعضی نویسندگان امروز ما حاصل آن حلقه و مسجد هستند که بخش هنری و ادبی‌اش را امیرحسین فردی اداره می‌کرد و حبیب غنی‌پور هم اهل آن گعده و آن جلسات بود.  رحماندوست گفت: چند سال بعد از اینکه حبیب شهید شد، امیرحسین فردی به این فکر افتاد که یک جایزه ادبی برای ادبیات کودکان و نوجوانان راه بیندازد و آن را به نام «جایزه ادبی شهید غنی‌پور» نامگذاری کرد؛ ابتدا بیشتر برای رمان‌های حوزه دفاع‌مقدس این جایزه را راه انداخت و بعدها عمومی‌تر شد و کار تا جایی ادامه پیدا کرد که این جایزه امروز هم که امیرحسین فردی در قید حیات نیست، توسط دوستان او و حبیب ادامه دارد و تقدیم می‌شود.  نویسنده پیشکسوت حوزه کودک و نوجوان، به ماندگار بودن این ابتکار امیرحسین فردی اشاره کرد و افزود: این کار او باعث شد تا یک جایزه ادبی از طرف یک مسجد راه بیفتد و هنوز هم مراسم‌های این جایزه را در مسجد جوادالائمه(ع) برگزار می‌کنند که از این جهت، اتفاق خاص و نادری بود.  وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به برخی ویژگی‌های شخصیتی زنده‌یاد امیرحسین فردی هم اشاره کرد و گفت: امیرحسین ساعت‌های بسیار زیادی در همان اتاقی که به اتاق سردبیری‌اش معروف بود، می‌نشست و بیرون نمی‌آمد؛ مگر برای ورزش و فوتبال و این چیزها. بسیار کتاب می‌خواند و تقریبا می‌توان گفت هیچ رمان یا کتاب تحلیلی نبود که ایشان نخوانده باشد، تا جایی که تعریف او از برخی کتاب‌ها باعث می‌شد من ترغیب شوم که فلان کتاب را بخرم و بخوانم.  رحماندوست اظهار داشت: ارتباطات بیرونی او نسبتا کم بود ولی در همان حد ارتباطاتی که برقرار می‌کرد و جلساتی که تشکیل می‌شد، بسیار مفید بود.  *** فردی پایه‌گذار ادبیات نوین کودک و نوجوان علیرضا متولی، از دوستان و شاگردان امیرحسین فردی و نویسنده کتاب «زندگینامه امیرحسین فردی» است که به مناسبت مراسم چهلم این نویسنده فقید در سال 1392 در قالب مجموعه «چهره‌های درخشان» از سوی انتشارات مدرسه منتشر شد و تا به حال به چاپ چهارم رسیده است.  متولی درباره دوستی و آشنایی‌اش با مرحوم فردی می‌گوید: نخستین‌بار در نخستین دوشنبه اردیبهشت‌ماه سال 1362، هنگامی که 18ساله بودم، در مسجد جوادالائمه او را دیدم. کت قهوه‌ای خوش‌رنگش را روی دوشش انداخته بود و داشت وضو می‌گرفت. محمد ناصری مرا به او معرفی کرد و نگاهش را به سمت من برگرداند و جواب سلامم را داد. قرار بود من هم به جلسات داستان‌نویسی که هر دوشنبه‌شب بعد از نماز مغرب و عشا در کتابخانه مسجد برگزار می‌کرد، بروم. آن شب فهمیدم که دنبالم می‌گشته. چون یکی دو ماه قبل از آن، داستانی برای کیهان بچه‌ها فرستاده بودم که چاپ‌ شده بود. گفته بود پیدایش کنید و من نشانی خودم را روی پاکتی که داستان را برای مجله فرستاده بودم، ننوشته بودم.  این نویسنده در ادامه می‌افزاید: از آن شب به بعد او استاد من شد و من شاگردش. یک سال بعد در کیهان بچه‌ها مدیر من شد و من شدم عضو تحریریه آن مجله. برای من که نوجوانی خجالتی و با اعتمادبه‌نفس پایین بودم، عضو تحریریه تنها و پرتیراژترین مجله کودکان شدن برابر بود با اینکه امروزه کسی بخواهد عضو یک سازمان بین‌المللی شود. آنچه تا آن موقع از آدم‌ها تجربه کرده بودم همه آدم‌های معمولی بودند. و من کم‌کم می‌فهمیدم که دنیا، آدم‌های خاص هم دارد؛‌ آدم‌هایی که جور دیگری به دنیا نگاه می‌کنند و جور دیگری رفتار می‌کنند. امیرحسین فردی از این نوع آدم‌های بسیار خاص دنیا بود. او برای ما مفهوم تازه‌ای از معلم مهربان ساخت. او به‌راستی مهربان بود. باید با او می‌زیستید تا بدانید که من از کدام نوع مهربانی حرف می‌زنم. باید با او هم‌نفس می‌شدید تا مفهوم انتزاعی تواضع و فروتنی برای‌تان به واقعیت تبدیل شود. باید با او همراه می‌شدید تا معنای آرامش و طمأنینه را به ‌وضوح ببینید و درک کنید و باید در کنارش می‌نشستید تا معنی واقعی معلم را بچشید.  علیرضا متولی درباره روند نگارش کتاب «زندگینامه امیرحسین فردی» گفت: بعد از اینکه آقای فردی در اردیبهشت‌ماه سال 92 مرحوم شدند، به من گفتند قصد داریم در چهلم مرحوم، زندگینامه وی را منتشر کنیم و به دلیل اینکه من قبلا کار نگارش زندگینامه داشتم، این وظیفه را بر عهده من گذاشتند. من بلافاصله کار را با سفر به روستای محل زندگی مرحوم فردی شروع کردم و یکسری مصاحبه‌های متعدد با دوستان انجام دادیم و در مدت ۲ تا ۳ هفته نگارش این کتاب به پایان رسید.  این کتاب یک زندگینامه به صورت داستانی است و وقتی خوانندگان  آن را مطالعه می‌کنند، در واقع با یک داستان مواجهند ولی اواسط کار تبدیل به گزارش داستان می‌شود و در نهایت با فوت فردی این داستان به انتها می‌رسد. این داستان از زمان کودکی یعنی 4-3 سالگی امیرحسین شروع می‌شود. ماجرا از اینجا آغاز می‌شود که او دوست داشته با یک چوب ‌خطی را ترسیم کند و همین خط را ما به عنوان نماد و سمبل خط زندگی ایشان قرار دادیم و همه جا این خط ادامه دارد تا انتهای داستان. فراز و نشیب‌های زندگی ایشان را در این داستان مرور می‌کنیم؛ از زمانی که در روستا و در فقر گذراند تا اینکه به تهران می‌آید و مسیری که جذب حوزه ادبیات و کودک می‌شود. قبل از انقلاب با مسجد جوادالائمه آشنا می‌شود و در آنجا شروع به فعالیت‌های فرهنگی می‌کند. فعالیت‌های داستانی ایشان در مسجد، بعد از انقلاب با کتاب «بچه‌های مسجد» شروع می‌شود که حوزه هنری متولی این کار می‌شود و آن را منتشر می‌کند.  علیرضا متولی درباره ویژگی‌های شخصیتی امیرحسین فردی اینچنین توضیح می‌دهد: من توفیق این را داشتم که حدود 30 سال - از اردیبهشت 62 تا 92- شاگردی استاد فردی را کردم. استاد دو، سه ویژگی بارز داشت؛ یکی مهربانی بیش از اندازه ایشان بود. یعنی مهربانی در حد فرشته‌خویی؛ دومین خصلت بزرگ‌شان سعه‌صدر ایشان بود. مسیر را برای آمدن افراد مختلف باز می‌کرد تا آنها بیایند و در این حوزه کار کنند. اصطلاحا قدرت جذب بالایی داشت و بسیاری از افراد را صرف‌نظر از اعتقادات‌شان و جدا از منش و سبک زندگی آنها، می‌پذیرفت و آنها را وارد عرصه ادبیات کودک و نوجوان می‌کرد.   ویژگی بعدی و شاخص ایشان بنیان‌گذاری یک سری کارهای بر زمین مانده بود.  به اعتقاد بنده و بسیاری از منتقدان این حوزه، مرحوم فردی پایه‌گذار ادبیات نوین کودک و نوجوان در ایران است. زمانی که در کیهان بچه‌ها سردبیر بود، نخستین مراکز تجمع نویسنده‌ها، تصویرگران و شاعران حوزه ادبیات کودک و نوجوان را با سعه صدر فراهم کرد و ما روزانه جلسات متعددی در آنجا داشتیم و به نوعی ادبیات نوین کودک و نوجوان از همین جلسه‌ها با همت و مدیریت ایشان شروع شد. *** اسماعیل امیرحسین فردی در رمان «اسماعیل» که به همت سوره مهر منتشر شده است، روایتی از مبارزات انقلاب اسلامی را به تصویر می‌کشد. او تصویر شخصیتی به نام «اسماعیل» را ترسیم می‌کند که تحول روحی او همراه با انقلاب رقم می‌خورد. او در روزگار پیش از انقلاب همچون دیگران است، بی‌هیچ تمایز و تشخصی. به قهوه‌خانه می‌رود، جوانی می‌کند و بعد به دنبال کار می‌گردد. پدرش هم مرده و او باید حامی خانواده‌اش باشد. بخت هم با او یاری می‌کند و به استخدام بانک درمی‌آید... در قسمتی از داستان می‌خوانیم: «مردم توی مغازه لباسشویی درباره پایان دنیا حرف می‌زنن اما عین خیالشون هم نیست. انگار دارن پودرهای لباسشویی رو با هم مقایسه می‌کنن. مردم درباره از بین رفتن لایه ازن و زوال حیات صحبت می‌کنن، درباره تخریب جنگل‌ها، درباره آلودگی مرگباری که تا هزاران و میلیون‌ها سال با ما خواهد بود، درباره از بین رفتن و نابودی هر روزه گونه‌های متعددی از جانداران، و حتی درباره پایان خود فرآیند گونه‌زایی. در حالی‌ که کاملا خونسرد و آرام به نظر می‌رسند».  ***    گرگ‌سالی مرحوم فردی در ادامه رمان پراقبال و موفق «اسماعیل»، «گرگ‌سالی» را خلق می‌کند؛ رمانی که باز هم سوره مهر آن را منتشر کرد و مضمون ظلم‌ستیزی و ضدیت با استعمار ویژگی برجسته آن است. این رمان پیش از انقلاب اسلامی را روایت می‌کند که آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها در اطراف مجتمع اقتصادی کشاورزی مغان دست به اصلاح نژاد گرگ‌ها می‌زنند اما این گرگ‌های اصلاح نژادی توسط آمریکایی‌ها مبدل به گرگ‌های آدمخوار می‌شوند و زندگی را بر مردم منطقه تنگ می‌کنند. آنها درصددند گرگ‌های آدمخواری را در این منطقه بار آورند تا بتوانند برای کشتن افراد انقلابی از آنها استفاده کنند. این در حالی است که اسماعیل، پس از فرار از دست نیروهای ساواک به منطقه سبلان پناه می‌برد و در آنجا با این چالش مواجه می‌شود و مبارزه او با رژیم پهلوی در اینجا ادامه پیدا می‌کند. از ویژگی‌های برجسته گرگ‌سالی جزئیات بسیار زیاد و جذاب آن است که مخاطب به مانند فیلمی می‌تواند آن را در ذهن خود به تصویر بکشد.  *** یادداشتی کوتاه بر کتاب «امام خمینی» اثر زنده‌یاد امیرحسین فردی رهبر کبیر  انقلاب به روایت پدر داستان انقلاب محمد حسین‌آبادی: کتاب کودک با وجود اهمیت بالایی که دارد معمولا کمتر از سوی نویسندگان باسابقه و پیشکسوت مورد توجه قرار می‌گیرد؛ شاید به این دلیل که نوشتن برای بچه‌ها کار بسیار سختی است، بویژه که مخاطب کودک در مواجهه با یک اثر فرهنگی - هنری بشدت بی‌رحم و صریح است و به محض اینکه اثری را نپسندد، آن را کنار می‌گذارد. مرحوم امیرحسین فردی جزو آن دسته از نویسندگان صاحب‌نامی بود که وارد گود ادبیات کودک و نوجوان شد و کتاب «امام خمینی» را برای این گروه سنی از مخاطبان نوشته است. اثر مرحوم فردی که بسیاری او را به عنوان پدر داستان‌نویسی انقلاب می‌شناسند، روایتی ساده از مراحل مختلف زندگی امام خمینی(ره)، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است؛ روایتی که بتازگی از سوی انتشارات «به‌نشر» در قالب اثری مصور روانه بازار شده است. ادبیات روان و خواندنی مرحوم فردی در کنار تصاویر خوش‌رنگ و لعاب خلق‌شده برای هر کدام از بخش‌های آن باعث شده این اثر تبدیل به کتابی دلنشین برای مخاطبان کودک و نوجوان شود. نکته جالب کتاب، روایت فشرده و کوتاه آن است؛ مرحوم فردی سعی کرده با روایت نقاط عطف زندگی امام خمینی(ره) به مخاطبانش‌ شناختی نسبتا کامل از شخصیت رهبر انقلاب بدهد. این کتاب مخاطبان خود را به روزهایی می‌برد که آنها هنوز متولد نشده بودند اما شخصیت‌هایی بزرگ همچون امام خمینی مشغول مبارزه با رژیم پهلوی بودند و انقلابیون دل‌نوشته‌ها و خواسته‌های خود را روی دیوارها می‌نوشتند. جالب اینکه در ابتکاری جالب توجه جلد این کتاب شبیه شابلون‌هایی طراحی شده که در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب اسلامی مردم برای طرح شعارهای خود از آن استفاده می‌کردند. جلد این کتاب شابلونی در اختیار کودکان قرار می‌دهد که می‌توانند با رنگ‌آمیزی آن، اندکی با حال و هوای آن دوران آشنا شوند.  تصویرگری این اثر 40 صفحه‌ای مصور را وحید خاتمی انجام داده و همراهی آن با قصه‌ کتاب بر جذابیت آن افزوده است؛ بویژه که مبنای کتاب‌های کودک عموما بر استفاده بیشتر از رنگ و تصویر است و در این اثر نیز همراهی تصاویر با متن کتاب قطعا باعث افزایش اقبال مخاطب کودک و نوجوان از آن خواهد شد. مرحوم امیرحسین فردی از نویسندگان و فعالان ادبیات داستانی انقلاب اسلامی بود که سال‌ها در حوزه کودک و نوجوان فعالیت کرد. او سردبیری و مدیرمسؤولی کیهان بچه‌ها را به مدت ۳۱ سال بر عهده داشت. همچنین عضویت در شورای داستان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری نیز از دیگر فعالیت‌هایی بود که او در مسیر رشد و اعتلای ادبیات انقلاب اسلامی انجام داد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
اخبار ویژه (کيهان) پروژه باند‌های مخوف برای سوء‌استفاده جنسی از دختران (جوان) تبیین راه‌های مشارکت مردم در جهش تولید وظیفه مهم مسئولان (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
امیر ادبیات کودک اعتماد محرز آتش کرونا پشت مرزهای ایران راه هست خط و نشان مقاومت خودزنی؟ پاسخ موشکی مقاومت به تهدیدات اسرائیل گزارش کار به تل‌آویو دعوت نمایندگان از رئیسی برای کاندیداتوری بررسی نقش برادر رئیس‌جمهور در برجام بایدن به سمت تغییر رژیم در ترکیه می‌رود؟ آقای روحانی! نکند «یورونیوز» هم اصولگراست؟!