روزنامه خراسان

چابهار در برزخ !

با گذشت بیش از ۵ سال از حضور هندی ها در بندر چابهار، نگاه های متفاوتی درباره عملکرد آن ها در توسعه این بندر وجود دارد
تیرماه ۱۴۰۰ قرارداد ۱۰ ساله بهره برداری بین ایران و هند منعقد می شود وزیر راه در گفت وگو با خراسان از روند کار در این بندر مهم می گوید
 
 رعیت نواز - چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران، یکی از نقاط کلیدی در حاشیه خلیج‌فارس و دریای عمان بوده و در کریدور شمال – جنوب جایگاه مهمی دارد. این بندر به یک نقطه ارتباطی و حیاتی برای ارسال کالاهای هندی به افغانستان و فراتر از آن در آسیای مرکزی تبدیل‌شده و به همین دلیل کارشناسان مسائل منطقه بر این باورند که بندر چابهار از نظر مبادلات اقتصادی برای هند اهمیت زیادی دارد و مهم‌ترین علت آن موقعیت راهبردی این بندر است. هند به دنبال این است که با استفاده از بندر چابهار تهدیدات ناشی از همکاری‌های ترانزیتی چین و پاکستان، به عنوان دو رقیب سنتی خود در منطقه را خنثی کند و از بندر چابهار که به موازات بندر گوادر پاکستان است هزینه‌های ترانزیتی خود را کاهش دهد. به همین منظور از  سال 92 موضوع همکاری ایران و هند در بندر چابهار، جدی شده و مذاکرات برای رسیدن به یک قرارداد 10 ساله شروع شد تا این که خرداد سال 95 بعد از هشت دوره مذاکرات  با حضور نخست وزیر هند در تهران متن قرارداد تقریباً نهایی شد و فقط موضوع بر سر سازوکار (مرجع داخلی  یا بین‌المللی داشتن) حل اختلاف باقی ماند و نهایی نشد ولی در همان موقع قرارداد موقتی برای شروع کار نوشته شد که اکنون تا تیر ماه 1400 تمدید شده است تا بعد از آن درباره انعقاد قرارداد 10 ساله تصمیم گیری نهایی شود با این حال کندی هند در سرمایه گذاری‌هایی که متعهد شده بود باعث شد زمزمه‌هایی در باره حذف آن   از ادامه همکاری در این بندر مهم به گوش برسد البته در این میان برخی هم معتقدند با توجه به اهمیت حفظ هند در فضای بالانس رقابت با چین و کسب حداکثر منفعت برای کشور بهتر است که همکاری با آن   ادامه داشته باشد. این دیدگاه‌ها باعث شده قرارداد همکاری با هند در بندر چابهار در برزخی قرار بگیرد که تیر امسال فرجام آن مشخص می‌شود. با این حال ما در ادامه ضمن بررسی آخرین وضعیت سرمایه گذاری هند در گفت‌وگو با وزیر راه از اهمیت این کریدور ترانزیتی و نگاه موافقان و مخالفان به ادامه همکاری با هند نوشته ایم. اهمیت استراتژیک بندر چابهار مسیر اتصالی کریدور شمال -جنوب و دسترسی ایران به سواحل خلیج فارس، دریای عمان و سواحل دریای خزر موجب شده تا در سال‌های اخیر توجه تولیدکنندگان بزرگ اقتصادی جهان بسیار به ایران جلب شود.  کریدور شمال - جنوب مهم‌ترین حلقه تجارت بین آسیا و اروپاست که در مقایسه با مسیرهای سنتی از نظر مسافت و زمان تا 40 درصد کوتاه‌تر و از نظر هزینه تا 30 درصد ارزان‌تر است، در واقع اگر بعضی مسیرهای ناتمام ریلی و جاده‌ای ایران تکمیل شود، ایران می‌تواند از عبور و ترانزیت کالا از خطوط ریلی و جاده‌ای خود درآمد سرشاری از این مسیر کسب کند.  لهستان یکی از کشورهایی است که به رغم داشتن منابع زیرزمینی آن‌چنانی یا تولیدات صنعتی گسترده تنها به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی که دارد توانسته به عنوان هاب ترانزیتی در جهان مطرح شود و بخش عمده‌ای از درآمد کشورش را از این طریق تامین کند. البته نباید فراموش کرد که همین قدرت لجستیکی برای این کشور کوچک در منازعات سیاسی هم نقش تعیین کننده‌ای قرار داده تا جایی که هیچ یک از اعضای اتحادیه اروپا نمی‌توانند چشم خود را به روی این هاب توزیع بار مرکزی قاره سبز ببندند و نقش تعیین کننده‌ای برای ورشو در نقش آفرینی در زمینه معادلات سیاسی بین‌المللی در نظر نگیرند. دلیل علاقه هند به بندر چابهار منطقه آزاد چابهار تنها بندر اقیانوسی ایران  است که با دو بندر مهم در هند فاصله کوتاهی دارد به طوری که حدود ۱۰۰۰ کیلومتر از بندر کاندلا  و ۱۴۰۰ کیلومتر هم با بندر بمبئی فاصله دارد و به عنوان یک منطقه حیاتی برای صادرات هند به افغانستان و آسیای مرکزی شناخته شده و توسعه منطقه چابهار بخشی از محاسبات بزرگ استراتژیک هند برای دست یابی به بازارهای خاورمیانه و آسیای مرکزی است. دولت هند نخستین بار در سال ۲۰۰۳ با انعقاد قراردادی با دولت وقت ایران، به عنوان پیمانکار وارد ساخت و توسعه پروژه بندر شهید بهشتی چابهار شد. البته حضور هندی‌ها در این پروژه در مقاطعی از زمان کمرنگ شده و حتی در سال ۲۰۱۶ در پی راه‌اندازی کمپین فشار حداکثری دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا این همکاری به صفر رسید. اما سفر «نارندرا مودی» نخست وزیر هند به ایران و برگزاری اجلاس سه جانبه ایران – افغانستان و هند با موضوع کمک‌های بشردوستانه به افغانستان و صادرات کالاهای اساسی هندی همچون گندم به این کشور از طریق خاک ایران، بار دیگر حضور هندی‌ها در چابهار تجدید شد. با پیروزی جو بایدن در انتخابات آمریکا و احتمال کاهش تحریم‌های ایران، هندی‌ها سراسیمه به سمت بندر چابهار روانه و خواستار ادامه حضور در این بندر استراتژیک شدند. هند به خوبی به این نکته پی برده که چابهار، تنها نقطه اتصال این کشور به آسیای میانه و روسیه بوده که البته مسیر ایران به نسبت دیگر مسیرهای پیش روی هندی‌ها یعنی شرق روسیه و چین، کوتاه‌تر، ارزان‌تر و البته بسیار امن‌تر است. همچنین مسیر بندر گوادر پاکستان به سمت شمال نیز به عنوان رقیب اصلی هندی‌ها محسوب شده که دو رقیب بزرگ هند، یعنی چین و پاکستان در آن مشارکت دارند. قرارداد مشارکت هند در بندر چابهار مذاکرات مربوط به جلب مشارکت بین‌المللی در پروژه چابهار از سال 1382 آغاز شد و  ابتدا قرار بود شرکت‌های دیگری از کره، آلمان، چین و روسیه برای این منظور جلب شوند که این امر محقق نشد. درباره قرارداد موجود بین ایران و هند نیز باید گفت که اساساً مشارکت هند در بندر چابهار در زیرساخت‌های بندری نبوده و قرارداد 10 ساله صرفاً برای اپراتوری بندرگاه است. نوع قرارداد ( BOT Transfer /Operate /Build )تعریف شده که در قالب آن، طرف هندی موظف به خریداری و نصب 85 میلیون دلار تجهیزات بندری است. هشت دور مذاکره مربوط به این قرارداد تا سال 1395 به طول انجامید و در خرداد سال 95 بود که متن آن تقریباً نهایی شده و هم اینک موضوع بر سر سازوکار (مرجع داخلی  یا بین‌المللی داشتن) حل اختلاف در شرف رسیدگی نهایی است تا قرارداد 10 ساله آماده امضا شود. به دلیل نهایی نشدن قرارداد،  هم اینک قرارداد موقت اولیه که تا تیرماه 1400 تمدید شده،  ناظر بر عملیات کنونی هند در چابهار بوده و پس از امضای نهایی و اجرای قرارداد 10ساله، عواید آن برای ایران در چند قالب متنوع زیر  در نظر گرفته شده است: *  اجاره زمین سالانه * عواید عملکردی بندرگاهی بر اساس تُناژ بار انتقالی با فرمول متغیر که هر‌اندازه به سال‌های انتهایی قرارداد نزدیک می‌شویم سهم ایران به عنوان مالک افزایش می  یابد. * درصد مشخصی از عواید کل سالانه طرف هندی باید سالانه به ایران پرداخت شود و در پایان 10 سال کل تجهیزات مورد استفاده در بندر به کشورمان واگذار می‌شود. هم اینک دودستگاه جرثقیل توسط طرف هندی خریداری و منتقل شده و تا نیمه اول سال 1400،  تعدادی  دیگر باید وارد بندر شود، علاوه بر این موارد،  طرف هندی باید تجهیزات ریلی ثابت را نیز نصب و راه‌اندازی  کند. بندر و ریل؛ 2 رکن اصلی فعال سازی کریدور ترانزیتی شمال ـ جنوب این نکته بسیار حائز اهمیت است و باید بدانید که توسعه و شکوفایی ترانزیت بدون مهیا کردن زیرساخت‌های آن امکان پذیر نخواهد بود.  متاسفانه عمده‌ترین مشکل در چابهار راه‌های مواصلاتی آن به بیرون از بندرگاه هستند زیرا ریل دوخطه قدیمی موجود آن اساسا برای رفت وآمد تریلرهایی که‌اندک محموله بارگیری را هم می‌خواهند حمل کنند کافی نیست.  به همین دلیل باید برای احداث مسیر ریلی این قسمت سریع‌تر اقدام کرد. اکنون، با توجه به فقدان زیرساخت ریلی و با استناد به آمار سازمان راهداری تنها در 4.6 میلیون تن کالای داخلی با حمل بالاتر از 500 کیلومتر بین سه استان شرقی کشور جابه جا شده است که نسبت به نیاز کشور و همین طور کشورهای منطقه بسیار کم است از همین رو ضروری است با توجه به مزایای حمل ونقل ریلی مثل مصرف 1 به 7 سوخت، حمل حجیم بار و ایمنی بالا، زیرساخت لازم برای ساخت و تکمیل محور ریلی چابهار ـ زاهدان تأمین شود تا با این ریل گذاری بندر چابهار به شبکه ریلی کشور متصل شود البته باید ریل گذاری رشت به آستارا و بیرجند به مشهد هم در همین زمینه و تکمیل زنجیره مسیر حمل و نقل پیگیری شود. آخرین وضعیت ریل چابهار – زاهدان در اهمیت ریل گذاری چابهار به زاهدان همین بس که مدیرکل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان در گفت‌وگویی با مهر گفته، تنها تبادلات کالایی چین و هند به (CIS)،  روسیه، افغانستان و شرق اروپا و از CIS به شاخ و شرق آفریقا بیش از ۸۰ میلیارد دلار است که با احداث این خط آهن به عنوان کوتاه‌ترین و کم هزینه‌ترین مسیر از مبدأ چابهار خواهد بود که می‌تواند درآمد خوبی را عاید کشور کند. با این حال در سال 2016 قرارداد احداث خط آهن چابهار- زاهدان در جریان سفر نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند، به تهران امضا شد و ارزش آن حدود 1.6 میلیارد دلار بود که متاسفانه با توجه به تحریم‌های آمریکا محقق نشد و درنهایت ریل گذاری در این محور به طول 628 کیلومتر با اعتبار ۳۰۰ میلیون یورویی صندوق توسعه ملی در آبان گذشته  توسط قرارگاه خاتم‌الانبیا شروع شد. بندر چابهار ابزاری برای چانه زنی بنا بر آن چه در اوایل گزارش نوشتیم، وضعیت هند باید برای ادامه همکاری در بندر چابهار تیرماه امسال مشخص شود و گفته می‌شود هند در تلاش است که بتواند وعده‌های داده شده درباره تجهیز بندر چابهار را عملیاتی کند تا شائبه‌هایی که بعد از قرارداد همکاری 25 ساله ایران و چین مبنی  بر اخراج هندی‌ها و جایگزینی طرف چینی  به وجود آمده محقق نشود. برخی معتقدند به دلیل این که هند در زمان تحریم‌ها در کنار ایران برای توسعه بندر چابهار حضور داشته و همچنین منافع زیادی که در این بخش برای رقابت با چین دارد بهتر است همکاری با این کشور ادامه داده شود و  از قابلیت هند برای سرمایه گذاری و جذب منابع مالی برای توسعه کریدورهای مرتبط با چابهار به سوی افغانستان، ازبکستان، آسیای  مرکزی و اروپا بهره گرفت و اتصال چابهار به کریدور شمال-جنوب را دنبال کرد اما از طرفی برخی معتقدند نباید بعد از کارشکنی‌ها و تاخیرهایی که هند برای سرمایه گذاری در چابهار داشته بازهم به آن اعتماد کرد و به همکاری پرداخت. در همین زمینه مدیرکل توافق نامه‌ها وتوسعه بازار سازمان بنادر و دریانوردی هم در گفت‌وگو با آفتاب یزدگفته: «کشورهای بسیاری علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری و در حال سرمایه‌گذاری در بندر چابهار هستند اما نمی‌خواهند نامی از آن‌ها برده شود.» او عملیات تخلیه و بارگیری را در بندر چابهار که قرار بود با سرمایه گذاری هندی‌ها سرعت بخشیده شود کند خواند. با این حال برخی هم معتقدند از آن جایی که هند را می‌شود همزمان به چشم نماینده تجاری آمریکا در منطقه مکران دید و با توجه به اقبال چینی‌ها به بندر چابهار باید سواحل مکران را به عنوان شاهرگ حیاتی  هند در منطقه در نظر گرفته و برای گرفتن حداکثر امتیاز راجع به واگذاری امتیاز ساخت و توسعه این منطقه به طرف هندی تصمیم گیری کرد. این گروه حتی معتقدند حفظ هند می‌تواند به ایران قدرت مانور در قراردادهایش با چین را هم بدهد. به نظر می‌رسد بندر چابهار طی ماه‌های آینده دوباره در نقطه حساسی برای تصمیم گیری درباره توسعه این بندر مهم  قرار گرفته است و این سوال بازهم به وجود می‌آید که آیا هندی‌ها در چابهار ماندگار می‌شوند؟        گفت‌وگو چگونگی سرمایه گذاری هند از زبان وزیر راه هادی محمدی- اگرچه انتقاد‌های جدی به کندی عملکرد طرف هندی در تجهیز بندرچابهار وارد است و دولتمردان دهلی گویا نیم نگاهی هم به تحولات سیاسی در آمریکا برای هر گونه اقدام در این بندر  داشتند  و به رغم این که وزارت خزانه داری آمریکا معافیت‌هایی را به درخواست هندی‌ها برای این بندر صادر کرده بود اما بازهم شاهد کندی عملیات هندی‌ها در چابهار بودیم اما به طورقطع تحریم‌ها در این روند بی تاثیر نبوده است. به همین دلیل به سراغ محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی کشورمان رفتیم و با او درباره آخرین وضعیت بندر چابهار و وضعیت همکاری هند در این پروژه گفت‌وگو کردیم. محمد اسلامی  در گفت وگو با خبرنگار خراسان درباره آخرین وضعیت سرمایه گذاری هند در بندر چابهار گفت: «از زمانی که دولت آمریکا برای چابهار معافیت تحریم وضع کرد، مقداری طول کشید تا هندی‌ها بتوانند مجوزهای مربوط را بگیرند. از اواخر سال 99 شروع به انجام تعهداتشان کرده‌اند و برخی تجهیزات مورد نیازشان را آوردند چون کار این‌ها و تفاهمی که بین ایران وهند بوده ارائه خدمات بندری هست. الان هم به تازگی بقیه تجهیزات را آورده‌اند و در حال تکمیل هستند تا بتوانند به تعهدشان به صورت کامل عمل کنند.» وزیر راه و شهرسازی درباره کندی انجام تعهد توسط هندی‌ها هم خاطرنشان کرد: «یک مقدار کندی در انجام عملکرد و سرمایه‌گذاری هندی‌ها بود اما با سفری که وزیر خارجه شان در اواخر سال 98 به تهران داشت و قول و قرارهایی که در مذاکرات دادند کار پیشرفت بهتری پیدا کرده است.» اسلامی در زمینه مبلغ این تفاهم نامه هم اظهار کرد: «مبلغ تفاهم نامه همان عددی است که از ابتدا در قراردادشان بوده و 150 میلیون دلار است. آن‌ها برای دو بسته تعهد داده‌اند که برای یک فاز سرمایه گذاری کنند.» البته این نکته را هم باید اضافه کنیم که هند در برنامه بودجه 22-2021 پیشنهادی به پارلمان (تقریباً یک میلیارد روپیه، حدود 14میلیون دلار) برای پروژه توسعه چابهار در نظر گرفته که این میزان نسبت به سال قبل دو برابر شده است.  
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
حرف بازنشستگان به کرسی نشست مصائب سیمرغ بلورین برای فاطمه گودرزی! نسخه نویسی الکترونیک یا بازی با اعصاب مردم؟! توضیحات خطیب زاده درباره فایل صوتی منتشر شده از ظریف دعوت ۲۲۰ نماینده از رئیسی برای نامزدی در1400 گره‌ خوردن هویت به برندها و سلبریتی‌ها!  قدرت اجماع سازی بایدن واقعیت یا توهم ! 10 ثروتمند حقیقی فضای‌مجازی 900 روز تاخیر در 18 پروژه شهرداری مشهد چابهار در برزخ ! پزشکیان: 100درصد اصلاح طلب و اصولگراتر از اصولگرایانم!