6 سناریو برای 3 میلیون تن فولاد گم شده

ناصری- «3 میلیون تن فولاد گم شد!» این تیتری بود که در دو، سه روز گذشته در سایت ها، صفحات مجازی و کانال ها و گروه های مختلف منتشر شد و از گم شدن 3 میلیون تن یعنی معادل 10 درصد از کل تولید فولاد کشور خبر می داد. اولین بار این ادعا توسط سید‌رضا شهرستانی، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران مطرح شد. او به «دنیای تجارت» این طور گفته بود که آمار تولید و صادرات فولاد با هم همخوانی ندارد. به گفته شهرستانی «در سال ۹۹ بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد در کشور تولید شد که از این مقدار ۱۵میلیون تن در داخل کشور مصرف و ۱۲میلیون تن دیگر نیز صادر شد. بنابراین 3 میلیون تن فولاد در زنجیره مصرف و صادرات گم شده است.» البته رقم دقیق این اختلاف 2.7 میلیون تن است. بعد از انتشار این ادعا ،کارشناسان فولاد کشور درباره دلایل گم شدن این مقداراز فولاد گمشده حدس و گمانه  هایی می‌زنند. به طور مثال دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد گفت: گم شدن 2.7 میلیون تن فولاد ناشی از بررسی  آمارهای کلی صنعت فولاد است و برای نهایی شدن، باید آمار کلی را با نتایج حسابرسی و انبارگردانی شرکت‌ها تطبیق دهیم. البته این نکته را هم بدانید که در سال گذشته هم اختلاف تولید با مصرف و صادرات فولاد حدود 500 هزار تن بوده است. با این حال امروز به سناریوهایی پرداخته ایم که ممکن است مجموع آن ها باعث شائبه گم شدن فولاد شده باشد، که در ادامه می خوانید.
 
1- تبدیل به ضایعات این احتمال وجود دارد که بخشی از این عدد، ضایعات خط تولید باشد که به آن پرتی می‌گویند. وحید یعقوبی، مدیر اجرایی انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران، عضو هیئت انجمن تولیدکنندگان فولاد در گفت وگو با بازارنیوز در این باره بیان کرده: «بخشی از این فولاد گمشده به ضایعات خط تولید برمی گردد؛ چون وقتی می‌خواهیم یک کیلوگرم میلگرد تولید کنیم، بیش از یک کیلوگرم شمش نیاز است. ضریب ضایعات در این بخش را ۵ درصد محاسبه می‌کنند؛ بنابراین یکی از دلایل اختلاف آمار این مشکل است.» یعقوبی با انجام محاسبات از میزان تولید و ضایعات گفته بر اساس  11.6 میلیون تن تولید میلگرد در سال ۹۹ به این نتیجه می رسیم که حدود ۶۰۰ هزار تُن آن ممکن است در این بخش نادیده گرفته شده باشد. 2-  فولاد در انبار یا احتکار یکی دیگر از احتمالاتی که برای مفقود شدن بخشی از این مقدار فولاد وجود دارد این است که میزان قابل توجهی فولاد در انبار تولید کننده ها باشد که هنوز به مصرف نرسیده و به همین دلیل در این آمار نیامده است و بعد از تبدیل آن ها به محصول در آمارها گنجانده می شود. البته احتمال این که برخی به هوای گران فروختن محصول تصمیم گرفته‌اند که آن را نفروشند و سال ۱۴۰۰ با گران‌تر شدن نرخ، آن را وارد بازار کنند هم وجود دارد. 3-  در انتظار صادرات از این نکته هم نباید غافل شد که ممکن است بخش دیگری از این میزان فولاد گمشده برای صادرات از کارخانه های تولیدی خارج شده و به سمت گمرک رفته اند اما به دلایلی هنوز نتوانسته اند از گمرک خارج شوند و در بنادر مانده و به همین دلیل در آمارها نیامده اند. احتمالا در روزهای آینده با گرفتن مجوزهای لازم برای صادرات بخشی از این مفقودی ها به این آمار اضافه شوند. 4-  فروش بدون فاکتور این نکته را هم باید در نظر بگیریم که ممکن است برخی شرکت ها  بخشی از فولاد گمشده را بدون فاکتور و به صورت غیر رسمی  به واحدهای کوچک تر فروخته باشند تا از پرداخت مالیات فرار کنند و مقداری از این  فولاد گمشده به خاطر فروش بدون فاکتور از آمارها حذف شده باشد. 5- قاچاق معکوس یکی از مهم ترین سناریوهایی که برای مفقود شدن 3 میلیون تن فولاد مطرح می شود قاچاق معکوس است. کارشناسان معتقدند وقتی اختلاف بین قیمت داخل و خارج زیاد باشد قاچاق نیز زیاد خواهد شد و محصول غیر قانونی از کشور به صورت قاچاق به کشورهای دیگر صادر می شود. یکی از افرادی که معتقد است بخش اعظمی از این فولاد مفقودی به صورت قاچاق از کشور خارج شده ،سید‌رضا شهرستانی، عضو هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد ایران است. البته برخی هم این اتفاق را غیر ممکن می دانند به طور مثال رئیس انجمن نوردکاران فولادی ایران درگفت‌وگو با جوان گفته: «۳‌میلیون تن محصول فولادی اگر با تریلی حمل شود ۱۲۰‌هزار تریلی باید به صف شوند. آیا تریلی می‌تواند از جاده کوهستانی این حجم محصول فولادی را قاچاق کند؟ مگر فولاد، اتو و لوازم خانگی است که بشود توسط کولبران قاچاق کرد؟» 6-  اختلاف حساب و آمار این نکته را هم نباید فراموش کرد که با توجه به یکپارچه نبودن انبارهای فولاد این اتفاق ممکن است به دلیل اشتباه آماری باشد. رسول خلیفه سلطانی درزمینه بحث‌های مطرح شده درباره گم شدن 3 میلیون تن فولاد به مشرق گفته: «این گم شدن مربوط به بحث‌های آماری است، وگرنه 3 میلیون تن فولاد قابلیت گم شدن ندارد.» او همچنین بیان کرده: «این اختلاف آماری ناشی از ارقام موجود در آمارهای کلی صنعت فولاد است و هنوز حسابرسی شرکت‌های فولادی نهایی نشده است. در واقع انبارگردانی و حسابرسی شرکت‌های فولادی خردادماه نهایی می‌شود و آن زمان آمار دقیق مشخص خواهد شد.» به زبان ساده او می‌گوید، اگر آمار آخر حسابرسی و انبارگردانی‌ها بیاید، این سه میلیون تن هم پیدا می‌شود. به گفته خلیفه سلطانی، معمولاً پس از گذشت دو یا سه ماه از شروع سال، اطلاعات مربوط به انبارگردانی و حسابرسی شرکت‌ها با آمارهای کلی تطبیق داده می‌شود و در آن زمان می‌توان اختلاف قطعی بین این دو بخش را مشخص کرد.     فکری به حال نظارت کنید واقعیت این است که حجم صادراتی و مصرفی فولاد در بازه زمانی مذکور نشان می دهد به دلایلی که در بالا ذکر کردیم بخشی از فولاد مفقود شده است. دلایلی مثل قاچاق معکوس، فروش بدون فاکتور، احتکار و ... که همه این ها نشان می دهد دولت و   وزارت صمت نه تنها بر بخش های تولید نظارت درستی برقرار نکرده بلکه نتوانسته است مجاری های غیرقانونی صادرات و حتی فروش قاچاقی فولاد در داخل را مسدود و کنترل کند. در واقع نبودِ نظارت درست و صحیح در این عرصه سبب شده تا شاخص های تولید با مصرف و درآمد و توزیع همخوانی نداشته باشد و به نظر می رسد تا در بخش نظارت تغییری صورت نگیرد این اتفاق را در بخش های دیگر هم شاهد خواهیم بود پس بهتر است وزارت صمت به جای دخالت در قیمت فولاد به فکر نظارت و بستن راه های غیرقانونی باشد.