شورای نگهبان در آخرین جلسه رسمی خود برای ساماندهی شرایط ثبت‌نام کاندیدا‌های شرکت در سیزدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری تصمیم‌گیری کرد.

بر این اساس مقرر شده است که مصوبه سال ۱۳۹۶ این شورا درخصوص شفاف‌سازی «تعریف و اعلام معیار‌ها و شرایط لازم برای تشخیص رجل سیاسی، مذهبی و مدیر و مدبر بودن نامزد‌های ریاست جمهوری» اصلاح شود.

در همین راستا برای روشن‌تر شدن ملاک‌های مذکور، داوطلبان ریاست جمهوری هنگام ثبت‌نام، حداقلی از مدرک تحصیلی، حداقلی از سنوات و سوابق مدیریتی و حداقل و حداکثری از سن داشته باشند تا وضعیت ثبت‌نام داوطلبان نیز تا حدی ساماندهی شود. این مصوبه به وزارت کشور ابلاغ شده است.

بر اساس این ابلاغیه، از این پس داوطلبان انتخابات ریاست جمهوری برای ثبت‌نام باید در بازه سنی ۴۰ تا ۷۵ سال باشند، حداقل دارای مدرک تحصیلی کارشناسی ارشد یا معادل آن باشند و سابقه تصدی حداقل چهار ساله در سمت‌های مدیریتی کشور را که به طور کامل مصادیق آن ذکر شده، داشته باشند.

کدخدایی: نامزد‌ها برای احراز صلاحیت باید حداقل ۷ رأی در شورای نگهبان کسب کنند

در همین راستا سخنگوی شورای نگهبان درخصوص انتخابات پیش‌رو و نحوه عملکرد شورا و برگزاری آن در سایه همه‌گیری کرونا توضیحاتی داد و انتخابات امسال را دارای اهمیت بیشتری در مقایسه با انتخابات گذشته دانست. به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی شورای نگهبان، عباسعلی کدخدایی در فاصله کمتر از دو ماه تا انتخابات ریاست جمهوری، در گفت‌وگویی با شبکه خبری المیادین لبنان، توضیحاتی درخصوص نحوه عملکرد شورای نگهبان و انتخابات پیش‌رو و برگزاری آن در شرایط کرونایی داد.

مشروح این مصاحبه به شرح زیر است:

شورای نگهبان یک نهاد عالی در جمهوری اسلامی ایران است

کدخدایی: شورای نگهبان در جمهوری اسلامی ایران یکی از نهاد‌های عالی است که در قانون اساسی برای آن وظایفی ذکر شده است.

این شورا در حوزه انتخابات براساس اصل ۹۹ قانون اساسی نظارت بر انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی، خبرگان رهبری و همه‌پرسی‌ها را برعهده دارد.

شورای نگهبان بر اساس قانون اساسی وظیفه بررسی صلاحیت نامزد‌های انتخاباتی را برعهده دارد

شورای نگهبان طبیعتا وقتی که مرجع دیگری در قانون در نظر گرفته نشده است، وظیفه بررسی صلاحیت‌های نامزد‌های انتخاباتی را در انتخابات ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و خبرگان رهبری قبل از برگزاری هرکدام از انتخابات طبق اصل موضوعه برعهده دارد. همچنین نظارت بر عملکرد مسئولان اجرایی در حوزه انتخابات شامل انتشار تعرفه‌ها، توزیع تعرفه‌ها و نهایتا عملکرد آنها در روز برگزاری انتخابات را بر عهده دارد.

ناظران شورای نگهبان در روز انتخابات – ۲۸ خرداد ماه – در سراسر کشور برای پاسداری از آرای مردم پای صندوق‌ها حاضر می‌شوند.

شیوه بررسی صلاحیت نامزد‌های انتخابات مجلس شورای اسلامی

کدخدایی: درباره بررسی صلاحیت‌ها هم باید گفت که بررسی صلاحیت نامزد‌های انتخاباتی هم طبق قانون بر عهده شورای نگهبان است.

این شورا در حوزه انتخابات مجلس از طریق تعیین ناظران مردمی و هیأت‌های نظارت که از اقشار مختلف مردم تشکیل می‌شود، وظیفه نظارت و بررسی صلاحیت‌ها را انجام می‌دهد. اگر شکایتی یا اعتراضی هم باشد در جلسات نهایی شورای نگهبان مطرح می‌شود.

البته در انتخابات ریاست جمهوری طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی این وظیفه بر عهده اعضای شورای نگهبان قرار گرفته است. این شورا صلاحیت داوطلبان برای حضور در این انتخابات را بررسی می‌کند.

مردم در انتخابات ۱۴۰۰ به دنبال ایجاد تحولی در حوزه‌های اقتصادی – معیشتی هستند

کدخدایی: به هر حال انتخابات در همه جوامع به عنوان یک تحول عظیم تلقی می‌شود. انتخابات اعمال حق تعیین سرنوشت از سوی مردم است. همه مردم نسبت به آن حساس هستند. طبیعتا عوامل مختلفی مانند عوامل اقتصادی، معیشتی، تحولات سیاسی و حتی برخی مواقع تحولات بیرونی می‌تواند بر آن تأثیرگذار باشد.

بنده فکر می‌کنم انتخابات ۱۴۰۰ با توجه به دوره‌های گذشته که انتخابات برگزار و افراد و رؤسای‌جمهور انتخاب شده بودند، از اهمیت بیشتری برخوردار است. مردم به دنبال یک تحول بهتر و بیشتر در حوزه‌های اقتصادی و معیشتی هستند؛ بنابراین امر مهمی تلقی می‌شود.

البته باید به جایگاه منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران هم توجه داشت. ایران در جایگاه برتر و عالی قرار دارد و از این جهت حساسیت‌هایی در خارج کشور نسبت به این انتخابات وجود دارد.

شورای نگهبان بدون هرگونه ملاحظات سیاسی با انتخابات مواجه می‌شود

کدخدایی در پاسخ به این سوال که وظیفه شورای نگهبان در حوزه انتخابات چیست؟ گفت: شورای نگهبان وظیفه اجرای قانون را برعهده دارد. در حوزه انتخابات ریاست جمهوری، قانون اساسی اصولی مانند اصل ۱۱۵ و ۱۱۰ را برای وظایف شورای نگهبان در نظر گرفته است.

به نظر می‌رسد که شورای نگهبان یک نهاد حقوقی است که مکلف است وظایف خود را براساس نص صریح قوانین انجام دهد. آنچه که از شورای نگهبان انتظار می‌رود اجرای صحیح وظیفه قانونی است.

شورای نگهبان به عنوان یک نهاد سیاسی مانند احزاب، گروه سیاسی نیست که بخواهد با ملاحظات سیاسی با انتخابات برخورد کند. بلکه یک نهاد حقوقی است و در قوانین اساسی و عادی وظایف قانونی برای این نهاد مشخص شده است. انتظار هم این است که شورای نگهبان براساس وظایف قانونی خود عمل کند.

دو ابزار مهم شورای نگهبان در بررسی صلاحیت‌ها

کدخدایی: شورای نگهبان در تمامی انتخابات از دو ابزار در بررسی صلاحیت‌ها استفاده می‌کند. اگر هم اختلاف‌نظری باشد یک روش نهایی به عنوان تمام‌کننده به کار گرفته می‌شود.

ابزار اول این شورا، پرونده‌هایی است که از افراد در اختیار این شورا قرار می‌گیرد. مثلا در انتخابات مجلس ممکن است که نامزدی مدارک تحصیلی نداشته باشد، یا سابقه اجرایی لازم را نداشته باشد، یا مانعی مانند محکومیت کیفری داشته باشد. طبیعتا این موارد باید بررسی شود. این ابزاری است که قانونگذار برای این نهاد در نظر گرفته است.

ابزار دوم بیشتر در انتخابات ریاست جمهوری به کار می‌رود. براساس اصل ۱۱۵ گفته شده کسانی که قصد نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری را دارند، باید رجل سیاسی– مذهبی باشند. اگر معیار‌های دقیقی هم برای این عبارت نتوانیم در نظر بگیریم، رجل سیاسی در عرف سیاسی– اجتماعی یک استاندارد‌ها و معیار‌هایی را دارد. یا در اصل ۱۱۵ گفته که مدیر یا مدبر باشد. کسی که سابقه مدیریتی را داشته باشد، می‌توانیم مدیر و مدبر بودن او را از بررسی سوابق احراز کنیم.

این دو شرط به عنوان مانع در جلسه عمومی شورای نگهبان بحث می‌شود. البته بعضا دوستانی که – احتمالا حُسن‌نیت هم دارند- اطلاع کافی از روند اجرایی بررسی صلاحیت‌ها ندارند، ممکن است ادعا‌هایی را مطرح کنند.

به هر حال کسی که نسبت به ثبت‌نام اقدام می‌کند، خود را در معرض شرایط احراز رجل سیاسی، مدیر و مدبر بودن قرار می‌دهد. برای شورای نگهبان احراز این مسأله بسیار مهم است و طبیعتا از طریق بررسی ارزیابی سوابق فرد صورت می‌گیرد. باید وی در تلقی عمومی مردم، فردی به عنوان رجل سیاسی – مذهبی شناخته شده باشد تا شورای نگهبان بتواند این موضوع را احراز کند.

گاهی اوقات از طریق سوابق اجرایی فرد مشخص می‌شود. گاهی اوقات هم برخی افراد به شورای نگهبان دعوت می‌شوند و جمعی از اعضای شورا با آنها گفت‌وگو می‌کنند. از اطلاعات آنها، سوابق آنها، کار‌هایی که انجام داده‌اند، پرسیده می‌شود. نهایتا تمامی شرایط افراد در شورای نگهبان به بحث گذاشته می‌شود و باید هفت رأی مثبت برای احراز افراد کسب شود. اگر ۶ رأی باشد به مفهوم این است که صلاحیت فرد احراز نشده است. حتما باید بیش از هفت رأی باشد.

در سال ۹۲ و همچنین ۹۶ که رهبر انقلاب سیاست‌های کلی انتخابات را ابلاغ فرمودند، شورای نگهبان به مدت یک سال یک آیین‌نامه داخلی را تصویب کرد که معیار‌های جزئی‌تری را برای تشخیص رجل سیاسی– مذهبی تعیین کرده است. مثلا اگر کسی برای حضور در انتخابات ریاست جمهوری اعلام آمادگی می‌کند، باید یک برنامه‌ای را داشته باشد. اگرچه ممکن است که این برنامه را نتواند اجرایی کند. اما حداقل اینکه نامزد ریاست جمهوری بتواند یک برنامه‌ای را ارایه کند.

شورای نگهبان تاکنون مانع از ثبت‌نام زنان در انتخابات ریاست جمهوری نشده است

کدخدایی: شورای نگهبان تاکنون مانع ثبت‌نام خانم‌ها در انتخابات ریاست جمهوری نشده است، بلکه در صورت ثبت‌نام، صلاحیت آنها نیز مانند نامزد‌های مرد در شورای نگهبان بررسی می‌شود. البته تاکنون صلاحیت خانم‌ها برای انتخابات احراز نشده است. اما شورای نگهبان مانعی را برای ثبت‌نام آنها قرار نداده است.

قوانین انتخاباتی ایران باید براساس وضعیت امروز جامعه بازنگری و اصلاح شود

کدخدایی: قوانین انتخاباتی ایران – هم انتخابات ریاست جمهوری و هم انتخابات مجلس- مربوط به دهه‌های گذشته است. اساس و پایه آنها برمبنای فضای گذشته که رقابت‌های سیاسی مثل امروز جدی نبوده است. رقابت‌های امروز بسیار جدی است. گروه‌ها و افراد مختلفی وارد می‌شوند. خوشبختانه مشارکت عمده‌ای در ثبت‌نام داوطلبان صورت می‌گیرد. طبیعتا قوانین انتخابات باید براساس وضعیت امروز مورد بازنگری قرار گیرد و اصلاح شود. مجلس در دو نوبت اقدام به این کار کرده است. در مجلس گذشته تلاش شد که قانون انتخابات مجلس را اصلاح کند که نهایتا با توجه به اختلاف‌نظر‌ها کنار گذاشته شد. در مجلس یازدهم هم قرار شد که قانون انتخابات ریاست جمهوری اصلاح شود که با ایراد‌های شورای نگهبان و هیأت نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام مواجه شده است. این قانون در اختیار مجلس قرار دارد. اگر مجلس بتواند ایراد‌های هیأت نظارت مجمع تشخیص مصلحت نظام را برطرف کند، طبیعتا به عنوان قانون لازم‌الاجرا تلقی می‌شود.

اما من ایراد و نگاهی را که نسبت به قانون انتخابات – در حوزه مجلس و در حوزه ریاست جمهوری- دارم، همچنان دنبال می‌کنم. این قانون باید به قانون جامعی تبدیل شود که همه موضوعات و فروعات مورد بحث در این دو انتخابات لحاظ شود تا بتواند چشم‌انداز روشنی را برای مجریان، ناظران و مردم ایجاد کند.

عملکرد شورای نگهبان در انتخابات بهترین پاسخ به تهمت‌های افراد و گروه‌های سیاسی است

کدخدایی: البته برخی از افراد و گروه‌های سیاسی تهمت‌هایی را به شورای نگهبان می‌زنند. بهترین پاسخ این شورا به تهمت‌ها، عملکرد شوراست. مثلا در انتخابات ریاست جمهوری ملاحظه کنید افرادی که تأیید صلاحیت شدند از چه قشر‌هایی بوده‌اند و چه کسانی رأی آورده‌اند. اما گاهی اوقات مثل انتخابات اخیر یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی، مردم به گروه دیگری اقبال می‌کنند. شورای نگهبان در این تغییر نگاه مردم مقصر نیست. شورای نگهبان در انتخابات اخیر مجلس نسبت به متخلفان تبعیضی قائل نشد. از بین افرادی که صلاحیت آنها مورد تأیید قرار نگرفت هم به اصولگرایان و هم به اصلاح‌طلبان منتسب بودند. اتفاقا شورای نگهبان افراد مهمی از اصولگرایان را – با توجه به سوابق آنها – تأیید نکرد. اما اینکه چرا مردم به این جناح یا گروه رأی نمی‌دهند، شورای نگهبان مسئول آن نیست. شورای نگهبان در جریان انتخابات اخیر مجلس شورای اسلامی صلاحیت ۷۵ نفر از نمایندگان وقت را تأیید نکرد، اما مردم به ۱۱۷ نفر از نمایندگان وقت رأی نداده‌اند. این وضعیت نشان‌دهنده رویکرد مردم در انتخابات است.

پیش‌بینی‌ها و تمهیدات لازم برای انتخابات ریاست جمهوری اندیشیده شده است

کدخدایی: مسئولان برگزاری انتخابات در ایران شامل وزارت کشور در حوزه اجرا و شورای نگهبان در حوزه نظارت، تلاش می‌کنند که انتخابات به نحو صحیح، درنهایت سلامت و با ساده‌ترین روش‌ها برگزار شود.

در انتخابات اخیر هم با ویروس منحوس و بیماری کرونا مواجه شده‌ایم. تلاش بر این است که تعداد صندوق‌ها بیشتر شود. تعداد شعب اضافه شود. انتخابات در فضای باز انجام شود. به هر حال این پیش‌بینی‌ها صورت گرفته و تدابیر دیگری هم اگر لازم باشد، اتخاذ می‌شود. تأمین سلامت مردم در کنار سلامت انتخابات برای مسئولان برگزاری انتخابات مهم است. امیدواریم که انتخابات خوب و پرشوری را در روز ۲۸ خرداد ماه شاهد باشیم.

رهبر انقلاب مواضع صریح و شفاف ایران درباره مسائل هسته‌ای را اعلام و ابلاغ کرده‌اند

کدخدایی: البته من فکر می‌کنم موضع صریح و شفاف جمهوری اسلامی ایران درباره تحولات در حوزه هسته‌ای از سوی رهبر انقلاب صراحتا اعلام و به مسئولان مربوطه هم ابلاغ شده است و در این چارچوب حرکت می‌کنند.

ولی اگر بخواهم به عنوان یک شهروند در این‌باره صحبت کنم، باید بگویم که به هرحال یک توافقی که خیلی از کشور‌های دنیا با ایران منعقد کرده‌اند. انتظار این بود که این توافق پا برجا بماند به‌ویژه اینکه ایران به تعهدات خود عمل کرد. از طرفی خروج آمریکا از برجام خلاف اصول این توافق و خلاف اصول عمومی توافق و موافقت‌نامه‌های بین‌المللی بوده است. اگر بخواهد برگشتی از سوی آمریکا به برجام صورت گیرد، همان‌طور که رهبر انقلاب هم فرموده‌اند لازم است که اولا تحریم‌ها به‌طور کامل برداشته شود، ثانیا راستی‌آزمایی دقیقی نیز صورت گیرد. طبیعتا اگر این شرایط ایجاد شود، ایران هم می‌تواند به برجام برگردد و تعهدات خود را انجام دهد.