روزنامه ایران
1400/02/16
چراغی روشن برای زوایای تاریخ سینما
نرگس عاشوری
خبرنگار
هر یک از دست‌اندرکاران سینما خاطرات و نکاتی دارند که می‌تواند روشنگر زوایای مختلف تاریخ سینما باشد. برای دستیابی به تاریخی مستند و کامل از سینمای کشورمان لازم است تمام آنچه در حافظه و خاطره دست‌اندرکاران سینما پنهان است، ضبط و ماندگار شود. موزه سینما به همین منظور و در راستای وظیفه خود برای نگهداری، ثبت و ضبط آثار و رویدادهای تاریخ سینمای ایران از اردیبهشت سال ۸۶ طرح تاریخ شفاهی سینمای ایران را اجرا کرد. با اجرای این طرح هنرمندان زیادی در فضای صمیمی و قابل اعتماد از خصوصی‌ترین مسائل تا فنی‌ترین امور کاری‌شان نکاتی را بیان کردند که اگر بازگو نمی‌شد، بخش زیادی از این خاطرات یا بخشی از تاریخ سینما زیر خاک می‌رفت. اجرای این پروژه مهم پس از چند سال وقفه به‌تازگی دوباره در موزه سینما از سر گرفته شده است. ابوالحسن داوودی، فاطمه معتمدآریا، مهدی هاشمی، محمدمهدی عسگرپور، جمال ساداتیان، ابوالفضل پورعرب، کیومرث پوراحمد، افسانه بایگان، آزیتا حاجیان، فرهاد توحیدی، فریدون جیرانی، همایون اسعدیان، بهزاد فراهانی و... از جمله اهالی سینما هستند که در گفت‌وگوی ویدیویی در‌مورد پیچیده‌ترین تا آشکارترین رویدادهای سینمایی و زندگینامه‌شان صحبت کرده‌اند. به‌تازگی نشر بخش‌هایی کوتاه و گزیده و مناسبتی از گفت‌وگوهای قدیمی این پروژه توسط موزه سینما به مناسبت‌های مختلف از جمله زادروز یا درگذشت چهره‌های شناخته شده نشان می‌دهد که هر‌کدام از این گفت‌وگوها تا چه میزان پتانسیل آن را دارد که به گنجینه‌ای برای شناخت نسل‌های بعدی و تکمیل پازل تاریخ سینما تبدیل شود.
فریدون جیرانی فیلمساز و منتقد سینما درباره اهمیت این اقدام و ثبت تاریخ شفاهی سینما به «ایران» می‌گوید: «تاریخ شفاهی سینما باید ثبت و نگهداری شود. موزه سینما جایگاه ثبت همین اسناد است. لازم است وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ثبت تاریخ شفاهی را جدی بگیرد و بودجه ویژه‌ای برای آن اختصاص یابد. محدودیتی هم برای افراد مصاحبه‌شونده قائل نشود. چون قرار نیست این مصاحبه‌ها منتشر شود بلکه هدف این است که آرشیو جامعی از تاریخ سینما در موزه سینما ایجاد شود.»
این فیلمساز با اشاره‌ای گذرا به تاریخچه چندساله این پروژه می‌گوید: «از سال‌های آغازین تأسیس موزه سینما منتقدان سینما از جمله جمال امید و بعدها زاون قوکاسیان، جواد طوسی، عباس بهارلو و... به دنبال ثبت تاریخ شفاهی سینما بودند. جمال امید با خیلی‌ها رایزنی کرد. عده‌ای برای مصاحبه آمدند و برخی هم حاضر به گفتوگو نبودند. اگر اشتباه نکنم در این آرشیو مصاحبه محمدعلی فردین، ناصر ملک‌مطیعی، عباس شهابی و... وجود دارد. مصاحبه خیلی از چهره‌ها که دیگر در بین ما نیستند. حیف است افرادی که امروز هستند خاطراتشان را نقل نکنند و واگویه‌هایشان از رویدادهای سینمایی و زندگی‌شان در موزه سینما ثبت نشود.»
جیرانی در ادامه به اهمیت دانش و اطلاعات فرد مصاحبه‌کننده برای بیرون کشیدن خاطراتی که در سینه دست‌اندرکاران سینما پنهان است و ثبت درست آنها تأکید می‌کند: «کسی که مقابل مصاحبه‌شونده می‌نشیند، باید اطلاعات جامعی داشته باشد تا بتواند حافظه‌هایی را که دچار اشتباه می‌شوند به مسیر درست هدایت کند و اطلاعات اشتباه در تاریخ ثبت نشود.»
او در پاسخ به این سؤال که چه مؤلفه‌هایی برای انتخاب چهره‌ها باید مدنظر قرار بگیرد، توضیح می‌دهد: «این مصاحبه‌ها باید بدون حساسیت و اعمال محدودیت ضبط شوند چون قرار نیست منتشر شود بلکه هدف ثبت کامل تاریخ شفاهی و آرشیو آن در موزه سینما است. با تمام هنرمندانی که برای سینمای کشور کار کرده‌اند، چه آنهایی که خارج از کشور هستند و داخل کشور گفتوگو شود. منعی وجود نداشته باشد. باید زودتر سراغ افرادی رفت که ممکن است چند سال دیگر حافظه‌شان یاری نکند. چهره‌هایی در سینمای امروز داریم که خیلی مهم هستند و باید مصاحبه تمام‌عیار از آنها داشته باشیم. ابراهیم حاتمی‌کیا، مجید مجیدی، مسعود کیمیایی، داریوش مهرجویی، کیانوش عیاری، جعفر پناهی و... لازم است خاطراتشان ثبت شود. این مصاحبه‌ها، روایت زندگی اهالی سینما و تاریخ سینماست و قرار نیست منتشر شود. می‌تواند آرشیو گرانبهایی شود برای نسل‌های آینده تا با مراجعه به موزه سینما متوجه شوند هنرمندان پیشین چه کار کرده‌اند و چطور کار کرده‌اند.»
جیرانی در عین حال تأکید می‌کند که لزوماً قرار نیست از قول مشاهیر و چهره‌ها تاریخ سینما ثبت شود بلکه با تمامی کسانی که به‌نحوی در فعالیت‌های متنوع تولید و نمایش سینما حضور داشتند باید مصاحبه شود: «کارگرهای صحنه و کارگران لابراتوار و دستیاران فیلمبردار زیادی داریم که با وجود سن بالا و تجربه زیاد هیچ گفت‌و‌گویی نداشته‌اند. آنها حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. سیاهی‌لشگرهایی داریم که امروز دستفروشی می‌کنند و خاطرات درخشانی از فیلم‌ها دارند.»
او در پایان تأکید می‌کند که گر چه مرگ خبر نمی‌کند اما اولویت باید با افرادی باشد که سن و سال بیشتری دارند؛ آدم‌هایی که سابقه بیشتری دارند و این سابقه می‌تواند بخشی از تاریخ سینما را روشن کند.
سایر اخبار این روزنامه
مکتب ما بن‌بست ندارد
چراغی روشن برای زوایای تاریخ سینما
به مردم اعلام می‌کنم تحریم شکسته شده است
روز قدس کابوس ماندگار رژیم صهیونیستی
تلخی صف و شیرینی تزریق واکسن
ریزش دلار، سبزپوشی بورس کاهش مقاومت سکه
غافلگیری در اردیبهشت
ابررایانه «سیمرغ» بزودی رونمایی میشود
بله! من مخالف جدایی کمالوند بودم
بیمه شخص ثالث راننده‌محور شد نه خودرومحور
روز قدس فراتر از یک نماد
ارتقای سلامت روان در سایه کرونا
