روزنامه اعتماد
1400/02/16
روي ريل آشتي
شهاب شهسواريدستگاه امنيتي و سياست خارجي عربستان سعودي، به سرعت در حال بازنگري در رويكردهاي منطقه‌اي خود است. 5 ماه بعد از اينكه رياض قهر سه سال و نيمه‌اش با قطر را كنار گذاشت و اندكي بعد از اينكه گزارش‌هايي در مورد مذاكرات مقام‌هاي امنيتي عربستان سعودي با ايران آمد و وليعهد عربستان سعودي از تمايل اين كشور براي روابط دوستانه با تهران گفت، حالا خبرها از مذاكرات ميان مقام‌هاي ارشد امنيتي عربستان سعودي با مقام‌هاي دولت بشار اسد در دمشق منتشر شده است. ديداري بي‌سابقه بعد از 10 سال قطع كامل روابط ميان رياض و دمشق نشان از عزم عربستان براي تغيير رويكردش در قبال سوريه دارد. خالد بن حميدان، رييس دستگاه اطلاعاتي عربستان سعودي، روز دوشنبه به دمشق رفت تا با علي مملوك، رييس دفتر امنيت ملي حزب بعث سوريه ديدار و گفت‌وگو كند. همزمان با اين تحول، سه‌شنبه شب، دفتر رياست‌جمهوري تركيه هم خبر از گفت‌وگوي تلفني ميان رييس‌جمهور تركيه با پادشاه عربستان سعودي داد. روابط تركيه با عربستان سعودي نيز به ويژه از زمان ترور جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار منتقد دربار سعودي در خاك تركيه و گرفتن انگشت اتهام اين ترور به سمت وليعهد سعودي به شدت سرد شده بود. عربستان سعودي از آغاز نهضت‌هاي موسوم به بهار عربي در سال 2010 به شكل عمده‌اي در رويكردها منطقه‌اي خود تجديدنظر كرده بود و دولت‌هايي مانند قطر و تركيه را به دليل حمايت از اخوان‌المسلمين در فهرست سياه روابط خارجي رياض قرار گرفته بودند و دولت سوريه نيز از زمان آغاز بحران‌هاي سياسي در اين كشور در پي اعتراض‌هاي بهار عربي مشروعيت خود را از دست داده بود. اما بعد از يك دهه به نظر مي‌رسد كه همه اين سياست‌ها در حال تغيير است و عربستان سعودي در حال خارج شدن از لاك انفعالي-تهاجمي بازمانده از وحشت دوران بهار عربي است. اقداماتي از اين دست از سوي رياض نشانه رويكردي تازه در سياست خارجي عربستان است، رويكردي كه تحليلگران انگيزه‌هاي مختلفي براي آن بيان كرده‌اند. هر چند عده‌اي معتقدند كه عربستان به سمت انتخاب‌هاي عقلاني و تنش‌زدايي در منطقه حركت مي‌كند، گروهي از تحليلگران عرب هم از سياست تازه عربستان براي تحت فشار قرار دادن دولت ايالات متحده امريكا مي‌نويسند. به نوشته عرب‌ويكلي، عربستان و امارات متحده عربي اخيرا به امريكا اعلام كرده‌اند كه در صورت استمرار مذاكرات براي بازگشت امريكا در برجام، ديگر در سياست منطقه‌اي‌شان منافع امريكا را درنظر نمي‌گيرند و به‌گونه‌اي عمل مي‌كنند كه فقط منافع خودشان اولويت داشته باشد و به محاسبات واشنگتن اهميتي نمي‌دهند.
از ماه‌هاي پيش گمانه‌زني‌هايي در مورد آمادگي عربستان براي پذيرش بازگشت سوريه به اتحاديه عرب و دوباره به رسميت شناختن حكومت دمشق مطرح شده بود، اما ايده ازسرگيري روابط دمشق و رياض آن‌قدر نزديك به نظر نمي‌رسيد. از سال گذشته متحدان عربستان سعودي در منطقه از جمله مصر، امارات و بحرين، به تدريج عادي‌سازي روابط با دمشق را آغاز كردند. با اين حال رياض تاكنون گامي عملي در اين راستا برنداشته بود.
ديدار بي‌سابقه در دمشق
رييس دستگاه اطلاعاتي عربستان سعودي در سفري به دمشق با همتاي سوريه‌اي خود ديدار و گفت‌وگو كرد، ديداري كه در طول يك دهه گذشته، از زمان آغاز بحران داخلي سوريه تا به امروز بي‌سابقه است. براساس گزارش‌ها اين ديدار روز دوشنبه در دمشق انجام شده است. درست از زمان آغاز درگيري‌هاي داخلي در سوريه، عربستان سعودي از نخستين كشورهايي بود كه روابط سياسي و ديپلماتيك خود را با سوريه قطع كرد. با اين حال رسانه‌هاي منطقه گمانه‌زني كرده‌اند كه عزم و اراده براي احياي روابط ميان رياض و دمشق به حدي جدي است كه بعد از ديدار روز دوشنبه، احتمال ازسرگيري روابط ديپلماتيك ميان دو كشور تا كمتر از 10 روز ديگر و بعد از عيد فطر هم امكان‌پذير خواهد بود. روزنامه راي‌اليوم، در گزارشي نوشته است كه خالد الحميدان قصد دارد بعد از پايان ماه رمضان بار ديگر به دمشق سفر كند.
يك مقام آگاه سعودي كه خواسته نامش پنهان بماند در گفت‌وگو با روزنامه گاردين مي‌گويد: «برنامه‌ريزي براي عادي‌سازي روابط از مدت‌ها پيش انجام شده بود، اما هيچ اقدامي انجام نشده بود. با تحولات اخير در منطقه، به نظر مي‌رسد كه گشايشي ايجاد شده است.» در اين مذاكرات ژنرال خالد الحميدان، رييس دستگاه اطلاعات عمومي عربستان سعودي، رييس هيات مذاكره‌كننده عربستان سعودي بود كه با همتاي خودش علي مملوك، رييس دفتر امنيت ملي حزب بعث و مشاور امنيت ملي رييس‌جمهور سوريه گفت‌وگو كرد. پيش از عربستان سعودي، متحدان اين كشور در جنوب خليج‌فارس نيز اقداماتي بي‌سر و صدا در راستاي احياي روابط با سوريه انجام داده بودند. در سه سال گذشته امارات، بحرين، عمان و مصر به تدريج اعزام هيات‌هاي تجاري و ديپلماتيك به سوريه را ازسر گرفتند، دولت امارات متحده عربي نيز از سال 2018 سفارت خود در دمشق را بازگشايي كرده است و سال گذشته عمان سفير پيشين خود را مجددا به دمشق اعزام كرد، در حالي كه بحرين اعلام كرده است هرگز سفارتش را در دمشق تعطيل نكرده بود. وزارت خارجه امارات متحده عربي به تازگي با صدور بيانيه‌اي به شدت از تحريم‌هاي امريكا عليه سوريه انتقاد كرده بود و قانون موسوم به سزار عليه تجارت با سوريه را عامل فشار بر شهروندان عادي سوريه توصيف كرده بود.
گفت‌وگوي اردوغان و سلمان بن عبدالعزيز
دفتر رياست‌جمهوري تركيه، سه‌شنبه شب اعلام كرد كه رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور اين كشور در تماسي تلفني با سلمان بن عبدالعزيز، پادشاه سعودي گفت‌وگو كرده است. براساس اين بيانيه، رهبران تركيه و سعودي در اين تماس تلفني درخصوص روابط دوجانبه رايزني كرده‌اند. به نوشته روزنامه انگليسي‌زبان ديلي صباح تركيه، روابط ديپلماتيك ميان دو كشور در طول يك دهه گذشته دستخوش تنش‌هاي زيادي بوده است، اما از سال 2018 و با ترور جمال خاشقجي، روزنامه‌نگار عرب مقيم ايالات متحده درون كنسولگري عربستان در استانبول، روابط دو كشور به پايين‌ترين سطح خود رسيده است. به نوشته اين روزنامه نزديك به دولت تركيه، دو طرف در ماه‌هاي اخير تلاش‌هايي را براي ترميم آسيب‌هايي كه در طول يك دهه گذشته به روابط دو كشور وارد شده است، آغاز كرده‌اند. به نوشته ديلي صباح، علاوه بر قتل خاشقجي، تلاش‌هاي سعودي براي بهبود روابط با اسراييل، حمايت رياض از كودتا در مصر و موضع‌گيري‌هاي اين كشور درخصوص مسائل ليبي و سوريه، بر اختلافات دو كشور اثرگذار بوده است.
براساس اطلاعات منتشر شده توسط انجمن صادركنندگان تركيه (TIM) ميزان صادرات تركيه به عربستان سعودي در ماه مارس تقريبا به صفر رسيده است. براساس اين گزارش در ماه مارس سال 2021 مجموع صادرات تركيه به عربستان به 19 ميليون دلار رسيده است كه نسبت به مدت مشابه سال گذشته 93.7درصد كاهش نشان مي‌دهد. صادرات تركيه به عربستان در ماه مارس سال 2020 معادل 298 ميليون دلار بود. در اين گزارش آمده است كه ميزان صادرات تركيه به عربستان سعودي در سه ماهه اول سال 2021 هم نسبت به مدت مشابه سال گذشته 93درصد كاهش داشته است و از 810 ميليون دلار در سال 2020 به 56 ميليون دلار در سال جاري ميلادي رسيده است.
پيام به امريكا؟
برخي رسانه‌هاي عربي رويكرد تازه رياض در احياي روابط با تركيه و سوريه را گامي در جهت مقابله با رويكرد جديد امريكا در قبال ايران توصيف مي‌كنند. هفته‌نامه عرب ويكلي در گزارشي مي‌نويسد: «بازنگري عربستان سعودي در روابطش با سوريه درست بعد از رساندن پيام شيخ عبدالله بن زايد آل نهيان، وزير خارجه امارات متحده عربي به واشنگتن صورت مي‌گيرد.» به نوشته اين پايگاه خبري «محتواي پيام امارات اين بود كه اگر امريكايي‌ها مي‌خواهند در قبال ايران كوتاه بيايند و اجازه دهند تهران برنامه هسته‌اي خود را آزادانه از سر بگيرد، ما هم دنبال راه‌حلي براي مساله سوريه خواهيم رفت كه منافع ما و منافع منطقه را تامين كند، حتي اگر مخالف محاسبات و رويكردهاي واشنگتن باشد.» اين گمانه بعد از اين تقويت شد كه ماه گذشته در سفر منطقه‌اي سرگئي لاوروف به امارات و عربستان سعودي، دو كشور از همكاري با روسيه براي حل و فصل بحران سوريه استقبال كردند. نزديك‌تر شدن مواضع عربستان و امارات به روسيه و همكاري اين دو متحد مهم امريكا در منطقه با مسكو، مي‌تواند نگراني‌هاي واشنگتن را از نفوذ خود در خاورميانه به‌شدت افزايش دهد.علاوه بر اين، به نوشته عرب ويكلي، مساله افراطي‌گري در داخل عربستان هم يكي از دلايل رويكرد تازه عربستان براي حل و فصل فوري مساله سوريه است. به نوشته اين پايگاه خبري، دولت عربستان به اين نتيجه رسيده است كه استمرار يك دهه‌اي درگيري‌ها در سوريه باعث عضو‌گيري گروه‌هاي افراطي و تندتر شدن گرايش‌ها در ميان جوانان عربستان شده است و در حال تبديل شدن به يك معضل داخلي براي اين كشور است.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
پس از انتشار تصاویر ماهواره ای از میزان خسارت ها به پایگاه نواتیم، دیروز نیز تصاویر ماهواره‌ای پایگاه رامون ارتش صهیونیستی منتشر شد که نشان می دهد علاوه بر آشیانه ها، مراکز تجهیزات نظامی نیز توسط موشک های بالستیک ایران هدف قرار گرفته است (خراسان) امیر واحدی: این‌بار با بمب‌افکن su ۲۴ پاسخ ویرانگر می‌دهیم / سردار حاجی‌زاده: صد در صد می‌زنیم (جوان) اخبار ویژه (کيهان) پیام صریح ایران به جنگ‌طلبان صهیونیست (تجارت)
سایر اخبار این روزنامه
تغييرقانون در دقيقه90
هميشه‌سينماگر
جاي خالي رييسي
الزام بر شفاف‌سازي نحوه احياي واحدهاي توليدي
خيلي دور، خيلي نزديك؟
روي ريل آشتي
اتهام ولي الله سيف تضييع 30 ميليارد دلار و 60 تن طلا!
اعتراض ردشدگان اختلاف ردكنندگان
تبادل زندانيان؛ زمينه‌سازي مثبت
شورای نگهبان و قانونگذاری!
عكس روز
افت و خيزهاي سياسي بورس
