روزنامه ابتکار
1400/02/20
در این سال‌ها کدام فیلم‌ها و سریال‌ها به زندگی ناصرالدین‌شاه پرداخته‌اند؟ بازگشت سلطان صاحبقران
گروه فرهنگ و هنر – ناصرالدین‌شاه را شاید بتوان یکی از پرحاشیه‌ترین شاه‌های دوران معاصر ایران به حساب آورد و همین حواشی باعث ایجاد خرده داستان‌های فراوان میشود. او به مدد بازی‌های درخشان بازیگرانی که نقشش را بازی کرده‌اند، یکی از چهره‌های پررنگ در داستان‌های تاریخی در سینمای ایران است و حالا هم قرار است سه سریال در شبکه نمایش خانگی پیرامون شخصیت او ساخته شود.ناصرالدین شاه، چهارمین شاه از سلسله قاجار است که با نزدیک به ۵۰ سال پادشاهی، طولانی‌ترین دوره پادشاهی را در میان پادشاهان قاجار دارد و به افتخار نیم قرن سلطنت بر ایران، خود را صاحبقران نامید. او بسیار به فرهنگ و هنر علاقه داشت و این علاقه باعث شده بود تا سعی کند به هر ترتیب خودش را در دسته هنرمندان جا کند و به هر هنری از عکاسی گرفته تا نویسندگی و نقاشی، وارد شود و آثاری را به جای بگذارد که واضح‌ترین تصویر اتفاقات و تصاویر را از دوران پادشاهی او به نمایش بگذارد.
50 سال پادشاهی آن هم با حواشی و داستان‌های بسیار و همین‌طور تحولات تاریخی آن دوره باعث علاقه سینماگران برای به تصویر کشیدن بخش‌هایی از داستان‌های مربوط به او شد.
اولین سریالی که درباره ناصرالدین شاه قاجار شد به سال ۱۳۵۴ باز می‌گردد، سریالی با نام «سلطان صاحبقران» با کارگردانی زنده یاد علی حاتمی است. نخستین سریالی که سعی داشت تا تلاش‌های امیرکبیر برای آبادی این سرزمین را نشان دهد. در این مجموعه زنده‌یاد جمشید مشایخی نقش ناصرالدین شاه را بازی کرد و زنده یاد ناصر ملک مطیعی نیز در نقش امیرکبیر ظاهر شد و سعید نیک‌پور و جهانگیر فروهر به ترتیب نقش میرزا رضا کرمانی و میرزا آقاخان نوری و زری خوشکام نقش عزت الدوله، خواهر تنی ناصرالدین‌شاه و همسر امیرکبیر را ایفا کردند.
دومین فیلمی که روایتی از شاهان قاجار را در دل خود داشت، فیلم سینمایی «کمال الملک» با کارگردانی مرحوم علی حاتمی بود که در سال ۶۲ ساخته شد. در این سریال که داستان زندگی کمال‌الملک، نقاش بزرگ ایرانی به تصویر کشیده شد، مرحوم عزت‌الله انتظامی نقش ناصرالدین شاه را بازی کرد و در مقابلش مرحوم جمشید مشایخی که در «سلطان صاحبقران» خود ایفاگر نقش سلطان بود، نقش کمال‌الملک را بازی می‌کرد.
یکی از تلخ‌ترین اتفاق دوران زندگی ناصرالدین شاه، قتل امیرکبیر یکی از کارآمدترین و مهم‌ترین صدراعظم‌های ایران بود که در رشد، پیشرفت و شکوفایی کشور نقش مهم و به سزایی داشت و علاوه بر صدارت، شوهر عزت‌الدوله، خواهر ناصر الدین شاه هم بود و امضای فرمان قتل امیر کبیر به دست قبله عالم، یکی از سیاه‌ترین نقاط سلطنت شاه صاحبقران به شمار می‌آید. بنابراین طبیعی است که سینماگران علاقه ویژه‌ای به روایت زندگی و مرگ امیرکبیر داشته باشند. توجه به این موضوع باعث شد تا ۱۰ سال پس از اولین فیلمی که درباره ناصرالدین شاه ساخته شد، سعید نیک‌پور تصمیم بگیرد تا از یک زاویه دیگر به دوران ناصرالدین شاه نگاه کند و اینبار زندگی امیرکبیر را به نمایش بگذارد و به همین دلیل سریال «امیرکبیر» را در سال ۱۳۶۴ روی آنتن شبکه یک سیما برد. در این سریال، ایرج راد نقش ناصرالدین شاه قاجار و سعید نیک‌پور نقش امیرکبیر را ایفا می‌کردند.
اما یکی از معروف‌ترین فیلم‌هایی که درباره ناصرالدین شاه ساخته شد، فیلم کمدی فانتزی «ناصرالدین شاه آکتور سینما» به کارگردانی محسن مخملباف است که در آن هم بار دیگر عزت‌الله انتظامی نقش ناصرالدین شاه را ایفا می‌کرد. این فیلم که در سال 1370 ساخته شد، داستانی طنز را روایت می‌کند که در آن شاه قاجار عاشق یک هنرپیشه شده و حکومت را رها می‌کند.
۲۲ سال بعد از سریال «امیر کبیر» اینبار در سال ۸۸ و در سریال «سال‌های مشروطه» با کارگردانی محمدرضا ورزی بار دیگر ناصرالدین‌شاه بر صفحه جادویی ظاهر شد. در این سریال که از زمان آغاز سلطنت ناصرالدین شاه تا آغاز مشروطه را از جنبه سیاست به تصویر می‌کشید باز هم ایرج راد ناصرالدین شاه بود.
حالا بعد از 12 سال بار دیگر ناصرالدین‌شاه مورد توجه اهالی سینما و سریال‌سازان قرار گرفته است، به طوری که همزمان سه سریال در مورد او در شبکه نمایش خانگی ساخته میشود. سریال های «جیران» به کارگردانی حسن فتحی، «آهوی من مارال» از ساخته‌های مهرداد غفارزاده و «قبله عالم» به کارگردانی حامد محمدی این روزها در شبکه نمایش خانگی در حال تولید هستند. اگرچه سازندگان این سریال‌ها بر روایتی متفاوت از زندگی ناصرالدین شاه تاکید دارند و یکی از این مجموعه‌ها (قبله عالم) در ژانر طنز تولید میشود، اما داستانی که به عنوان خلاصه در اختیار رسانه‌ها قرار گرفته است، از تفاوت چشمگیری حکایت نمی‌کند.
«ناصرالدین شاه، دست به ماشه برده تا آهویی صید کند که آهو چشمی، چون باد از راه می‌رسد و چون برق می‌گذرد و به دنبالش حال سلطان صاحبقران میشود حال اسیری که در دام مانده باشد، صیاد رفته باشد. شاه به حکم قدرقدرتی امر می‌کند که صیاد را به شکارگاه بازگردانند، غافل از اینکه آن آهو چشم گریزپا، خود صید و صیاد عاشقی جوان است از دیار آذربایجان، دیاری که گل‌های دشتش همه سارای نام دارند و سروهای سر به فلک کشیده‌اش همه خان چوپان...» این خلاصه داستانی است که سازندگان سریال «آهوی من مارال» در اختیار رسانه‌ها قرار داده‌اند. سریالی که در سکوت خبری و با بازی ترلان پروانه در نقش مارال و حسن معجونی در نقش ناصرالدین شاه قاجار به نظر می رسد، مدتی است که کلید خورده است. الهام کردا و شبنم مقدمی از دیگر بازیگرانی هستند که در میان خبرهای معدود تولید این پروژه معرفی شده‌اند و زمان پخش هنوز مشخص نیست.
اما سریال حسن فتحی که بر خلاف پروژه دیگر، هر چند روز یک بار از گریم یکی از بازیگرانش رونمایی می‌کند، با عنوان به زودی، به مخاطبانش وعده پخشی زودهنگام را می‌دهد. فتحی که این روزها از طرفی درگیر حاشیه‌های پیش آمده برای فیلمش (مست عشق) است، به نظر می‌رسد بیش از همه با تمرکز بر ساخت سریال «جیران»، قصد دارد هرچه زودتر این سریال تاریخی را برای پخش به شبکه نمایش خانگی برساند. در خلاصه سریال جیران آمده است: «زنهار که طراز و طریقت گم شده و مجاز و حقیقت به هم آمیخته. سهم رعیت کابوس است و سهم سلطان تخت طاووس. کجاست تدبیر کریم‌خان که تاج شاهی پس بگیرد از ما ندانم‌کارها؟ کجاست شمشیر نادر که انتقام بکشد از ما خراب‌کارها؟ مملکت آشفته است و امیرکبیر در گور خفته است. هر نامی آبستن ننگ است و هر صلحی آبستن جنگ. آدمیزاد قبله عالم هم که باشد پناه می‌خواهد. قلعه‌ای می‌خواهد که جان‌پناهش باشد. برای اولاد آدم هیچ قلعه‌ای محکم‌تر از عشق نیست. بدهید همه‌جا جار بزنند که: ایهالناس! دیروز در حوالی تجریش پادشاه شما عاشق شد... » در سریال «جیران» بازیگرانی چون پریناز ایزدیار، بهرام رادان، رعنا آزادی‌ور، امیر جعفری، مریلا زارعی و امیرحسین فتحی بازی می‌کنند.
نگاهی به داستان دو سریال «جیران» و «آهوی من مارال» گویای شباهت‌هایی میان این دو سریال است و هر دو برشی از زندگی عاشقانه ناصرالدین شاه را برای بیننده روایت می‌کنند. هرچند سازندگان «جیران» پیشتر در توضیحاتی این شباهت را رد کرده و عنوان کرده اند که «اگرچه این دو سریال هر دو به برهه‌ای از زندگی و زمانه ناصرالدین‌شاه می‌پردازند، اما سریال جیران مربوط به شاه جوان است و سریال دیگر مربوط به دوران کهنسالی او». سازندگان «جیران» همچنین تاکید کرده‌اند که بررسی شباهت‌های دو فیلمنامه در یک نهاد صنفی، حاکی از این بوده است که هیچگونه شباهتی در آنها وجود ندارد. ضمن اینکه معاونت سینمایی نیز پس از بررسی دو فیلمنامه و مطالعه نظریه کارشناسی دال بر عدم شباهت، پروانه ساخت سریال «جیران» را صادر کرده است.
اما فارغ از اظهارنظر درباره شباهت این دو سریال که پیش از پخش غیرممکن به نظر می‌رسد، اینکه همزمان دو سریال تاریخی به روایت قصه‌ای درباره ناصرالدین شاه علاقه‌مند شده‌اند، می‌تواند جای تعجب باشد. خصوصا که در کنار این دو مجموعه نمایشی، یک سریال دیگر هم با موضوع زندگی و شخصیت ناصرالدین شاه ساخته شده و قرار است به زودی پخش شود!
سریال طنز «قبله عالم» با پرداختن به حوادث دوران ناصرالدین شاه با بازی حامد کمیلی، شقایق دهقان و هادی کاظمی اسفند ماه ۹۹ در کاشان کلید خورد. در این سریال طنز که به گفته سازندگانش به اتفاقات تاریخی دوران ناصرالدین شاه می‌پردازد، حامد کمیلی در نقش ناصرالدین‌شاه، شقایق دهقان در نقش مهد علیا، هادی کاظمی در نقش ظل الدوله و سوگل خلیق در نقش انیس الدوله جلوی دوربین رفته‌اند.
حالا برای اینکه ببینیم ناصرالدین‌شاه کدام یک از این سریال‌ها جذاب‌تر است باید منتظر بمانیم. اما آیا بازیگران نقش سلطان صاحبقران، می‌توانند در مقابل بازی‌های بزرگانی چون عزت‌الله انتظامی، جمشید مشایخی و سعید راد در یادها ماندگار شوند؟
سایر اخبار این روزنامه
علیرضا صدقی
اقتدارگرایی؛ انتخاب یا اجبار؟!
دو تیم تحقیق و تفحص درباره فایل صوتی ظریف تشکیل شد
انتقاد تند به ظریف در مجلس
چرا ورزشکارانی که پتانسیل رفتن روی سکوی المپیک را دارند، به درستی حفظ نم‌شوند؟
سرنوشت غریب مدال آوران ریو
در این سال‌ها کدام فیلم‌ها و سریال‌ها به زندگی ناصرالدین‌شاه پرداخته‌اند؟
بازگشت سلطان صاحبقران
«ابتکار» تاثیر مصوبات سران قوا بر بازار سرمایه را بررسی کرد
ده فرمان ِ بی اثر
قربانیان انفجار مقابل مدرسه دخترانه در کابل به ۵۰ نفر رسید
درباره حوادث و تحولات جاری در قدس اشغالی ارسال شد
نامه اسماعیل هنیه به رهبر انقلاب
آیت‌الله رئیسی:
حادثه کابل کار درنده‌خویانی است که بویی از انسانیت نبرده‌اند
پاپ در واکنش به تحولات قدس:
درگیری‌ها را متوقف کنید
وزیر کشور با اشاره به مصوبه انتخاباتی شورای نگهبان:
بر مبنای تفسیر حقوقی معاونت حقوقی ریاست جمهوری عمل می کنیم
محمدباقر قالیباف:
رئیسی بیاید نامزد نمی‌شوم
چه کسانی در ترور ناجوانمردانه دست داشتند؟
افشای جزئیات جدید از ترور سردار شهید سلیمانی
