روزنامه وطن امروز
1400/03/05
یک بام و ۲ هوای غرب
گروه بین‌الملل: اقدام بلاروس در به زمین نشاندن یک هواپیمای مسافری خطوط هوایی ایرلند و بازداشت یکی از سرنشینان آن تبدیل به بهانه‌ای مطلوب برای غربی‌ها شده تا یک کارزار تبلیغاتی و تحریمی دیگر را آغاز کنند. با این حال آمریکا و اتحادیه اروپایی در این راه با ۲ مشکل جدی مواجهند؛ نخست اینکه غربی‌ها نمی‌توانند در این غائله سابقه رفتار مشابه خود و متحدان‌شان در 5 قاره جهان را لاپوشانی کنند و دوم، بالا گرفتن خصومت اتحادیه اروپایی با بلاروس به منزله وارد شدن غرب به یک جنگ نیابتی دیگر با روسیه در شرق اروپا خواهد بود که نتیجه‌ای جز بی‌ثبات‌تر شدن اتحادیه اروپایی نخواهد داشت. روز یکشنبه پرواز شماره ۴۹۷۸ شرکت هواپیمایی رایان‌ایر که از یونان به مقصد ویلنیوس، پایتخت لیتوانی برخاسته بود، وقتی از حریم هوایی بلاروس عبور می‌کرد، با اخطار راداری نیروی هوایی این کشور مواجه و سپس توسط یک فروند «میگ29» مجهز به موشک‌های هوا به هوا اسکورت شد تا مجبور به فرودی اضطراری در فرودگاه بین‌المللی مینسک شود. به گفته مقامات روسیه سفید، هنگام ورود پلیس ضدتروریسم به هواپیما برای خنثی کردن بمب احتمالی، آنها متوجه حضور رومن پروتاسوویچ، فعال رسانه‌ای مخالف و متواری این کشور در آن می‌شوند و بلافاصله او را بازداشت و از هواپیما خارج می‌کنند. پروتاسوویچ طی یک سال اخیر به خاطر اقدام برای براندازی حکومت 26 ساله الکساندر لوکاشنکو، رئیس‌جمهور بلاروس توسط دادگاه‌های این کشور به تروریسم متهم شده است. او که در حال حاضر مدیر کانال تلگرامی «بلامووا» است، پیش‌تر در جریان اعتراضات پساانتخاباتی سال گذشته بلاروس- که از زمان فروپاشی شوروی در این کشور بی‌سابقه بوده است- یک کانال تلگرامی تحت حمایت دولت‌های لهستان و آمریکا را مدیریت می‌کرد که بسیار مورد توجه معترضان سیاسی این کشور قرار داشت. برخلاف ادعای منابع غربی، نامزد پروتاسوویچ که همراه او بوده دستگیر نشده و به خواست خود در مینسک پیاده شده است. او که سوفیا ساپگا نام دارد تنها تبعه روسی است که از هواپیما پیاده شده که این نیز برخلاف ادعای رسانه‌های اروپایی و آمریکایی است که گفته بودند 4 مامور مخفی روس در هواپیمای رایان‌ایر بوده‌اند تا عملیات بازداشت پروتاسوویچ را هماهنگ کنند. ۳ فرد دیگری که جز پروتاسوویچ و نامزدش این پرواز را در فرودگاه مینسک ترک کرده‌اند ۲ بلاروسی و یک یونانی بوده‌اند؛ یک فعال سیاسی، یک تاجر و یک توریست یونانی که قصد داشته‌اند در نهایت با پرواز کانکشن خود را از ویلنیوس به مینسک برسانند. هواپیمای رایان‌ایر، حامل 170 مسافر از 12 کشور جهان بوده که 90 تن آنها اتباع لیتوانی و بقیه شهروندان اروپایی، روس و بلاروسی بوده‌اند. مقامات نظامی و امنیتی بلاروس برای توجیه اقدام خود در وادار کردن یک هواپیمای تجاری به فرود اضطراری، مدعی شده‌اند تهدید به بمب‌گذاری از سوی جنبش مقاومت فلسطین (حماس) بوده است! در مقابل «فوزی برهوم» سخنگوی جنبش حماس هرگونه اطلاع یا ارتباط این جنبش با رویداد مزبور را رد کرد. «موسی ابومرزوق» عضو دفتر سیاسی حماس نیز در توئیتی در این باره نوشت: «اتهامات بلاروس هیچ ارتباطی با واقعیت ندارد و دروغ و پوچ است. ما تاکید می‌کنیم نبرد جنبش حماس از زمان تاسیس آن تنها با رژیم اشغالگر بوده است». از طرف دیگر روزنامه روسی ایزوستیا تاکید کرد ادعای نیروی هوایی بلاروس و وزارت دفاع این کشور مبنی بر بمب‌گذاری در هواپیمای مزبور حقیقت نداشته است و در همین رابطه کمیته تحقیقات بلاروس، پرونده‌ای قضایی برای رسیدگی به این قضیه گشوده است. البته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه ضمن حمایت ضمنی از بیانیه وزارت خارجه بلاروس خواستار آن شده طرف‌های غربی در ارزیابی این حادثه عجله نکنند. پروتاسوویچ، فعال تلگرامی مخالف دولت بلاروس دیروز در یک ویدئوی کوتاه که در آن آثار ضرب و جرح بر چهره‌اش مشخص بود، اعتراف کرد در برگزاری تظاهرات در پایتخت بلاروس دست داشته و گفت با بازرسان همکاری می‌کند. * واکنش‌ها در نخستین واکنش‌ها به دولت بلاروس، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا و باب منندز، هم‌حزبی او در رأس کمیته روابط خارجی سنا، طی بیانیه‌هایی جداگانه اقدام دولت لوکاشنکو را محکوم کرده و خواهان آزادی فعال سیاسی بازداشتی شدند. چند کشور اتحادیه اروپایی از جمله جمهوری ایرلند، بلژیک، آلمان، لهستان، قبرس، چک و لیتوانی- کشوری که خانم اسوتلانا تیخانووسکایا، رقیب سیاسی پیشین لوکاشنکو بدان پناهنده شده- نیز از این اقدام بلاروس برآشفته شده و آن را محکوم کردند. اغلب این کشورها پیش‌تر بلاروس را به بهانه انتخابات غیرآزاد تحریم کرده بودند، به همین دلیل معلوم نیست بار تحریم‌های این کشور چندان سنگین‌تر شود. پس از 24 ساعت اما واکنش‌های بسیار جدی‌تری در راه بود. اتحادیه اروپایی در نخستین واکنش رسمی این اقدام را ناقض قوانین سازمان هوانوردی غیرنظامی اروپا دانست که بی‌پاسخ نخواهد ماند. شورای اتحادیه اروپایی دیروز در قطعنامه نشست ویژه خود برای بررسی این حادثه، از بلاروس خواست فورا رومن پروتاسوویچ و سوفیا ساپگا، ۲ روزنامه‌نگار مسافر این هواپیما را آزاد کند. این اقدام نگرانی‌های جدی غربی‌ها را درباره آینده ایمنی پروازهای بین‌المللی بر فراز کشورهایی همچون بلاروس به همراه داشته است. در حقیقت می‌توان گفت اقدام بلاروس، به چالش کشیدن یکپارچگی حریم هوایی ناتو و اتحادیه اروپاست و مطمئنا کشورهای دیگری در شرق اروپا نیز در جهت منافع ملی خود، این حریم را به چالش خواهند کشید. شاید به همین خاطر رئیس کمیسیون اروپا هنوز به همکاری بلاروس در این باره یا عذرخواهی این کشور امیدوار است و قول یک بسته سرمایه‌گذاری بیش از 5/3 میلیارد دلاری را در صورت دموکراتیک شدن حکومت بلاروس به زعم اروپایی‌ها داده است. اورسولا فون‌درلاین، رئیس آلمانی کمیسیون اروپا دوشنبه‌شب پیش از آغاز نشست سران اتحادیه اروپایی تأکید کرد افرادی که مسؤول فرود اجباری و غیرقانونی هواپیمای مسافری در مینسک هستند، باید با اعمال تحریم‌های مناسب مجازات شوند. ینس استولتنبرگ، دبیر کل دانمارکی ناتو هم اعلام کرد که باید تحقیقات بین‌المللی دقیقی درباره حادثه فرود اجباری هواپیمای مسافری در مینسک انجام شود. با آنکه شرکت هواپیمایی رایان‌ایر ایرلند این ماجرا را «راهزنی هوایی» توصیف کرده اما لحن وزارت خارجه‌های لیتوانی و لهستان در محکوم کردن ماجرا از همتای ایرلندی‌شان نیز تندتر بوده است. لیتوانی همسایه بلاروس و محل تجمع اصلی مخالفان دولت این کشور است و لهستان می‌گوید فعال بلاروسی 26 ساله بازداشت شده تبعه این کشور شده بود. شارل میشل، رئیس شورای اروپا از این حادثه به عنوان «یک رسوایی بین‌المللی» یاد کرد و وعده تحمیل تحریم‌های تازه علیه مینسک را داد و ساعتی بعد نیز این شورا- که نهاد اجرایی اتحادیه اروپاست - آسمان این منطقه را به روی پروازهای بلاروس بست. در نهایت رهبران ۲۷ کشور اروپایی دیروز ضمن درخواست از سازمان هواپیمایی جهانی (ایکائو) برای بررسی دقیق این حادثه از قصد خود برای اعمال تحریم‌های سیاسی و اقتصادی بیشتر علیه بلاروس خبر دادند. در مقابل مسکو واکنش اروپایی‌ها به این حادثه را تکان‌دهنده و اقدام بلاروس را عقلانی توصیف کرد. دست آخر آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل این حادثه را نگران‌کننده توصیف کرد و از همه طرف‌های درگیر در این موضوع خواست در انجام چنین تحقیقی همکاری داشته باشند. دلیل واکنش محافظه‌کارانه‌تر سازمان ملل این است که این سازمان وظیفه دارد از کنوانسیون شیکاگو 1944 در رابطه با حقوق هوایی مدنی کشورهای عضو حمایت کند. بر اساس این کنوانسیون، دولت‌ها حق انحصاری اعمال حاکمیت بر تمامیت هوایی خود را همانند تمامیت ارضی‌شان دارا هستند. اگرچه نحوه بازداشت پروتاسوویچ، مقامات آمریکا و اتحادیه اروپایی را به سرحد جنون رسانده و آنان این حرکت را بدعتی در تاریخ هوانوردی اروپا دانسته و «هواپیماربایی دولتی» می‌خوانند اما موارد آدم‌ربایی و هواپیماربایی توسط سازمان‌های اطلاعاتی دولت‌های غربی و متحدان‌شان بی‌شمار است. در عین حال نه آمریکا، نه انگلیس و نه هیچ یک از کشورهای اتحادیه اروپایی متعاقب قتل فجیع جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست و فعال مخالف رژیم سعودی توسط بن‌سلمان، ولیعهد عربستان، حاضر نشدند در اعتراض به این جنایت آشکارا روابط خود را با ریاض قطع کنند. هواپیماربایی‌های متعددی توسط رژیم صهیونیستی، ترکیه و سعودی برای ربودن مخالفان سیاسی فلسطینی، کرد و عرب این رژیم‌ها تاکنون انجام شده است. در عین حال شاخص‌ترین مورد به آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها مربوط میشود. پروفسور پل رابینسون، استاد تاریخ دانشگاه اتاوای کانادا در این باره می‌نویسد: «غرب واکنشی مشابه درباره حوادث مشابه همانند آنچه در سال 2016 رخ داد نشان نمی‌دهد؛ زمانی که مقامات اوکراینی، یک هواپیمای خط هوایی بلاویای بلاروس را مجبور به نشستن در کی‌یف کردند تا یکی از سرنشینان آن یعنی روزنامه‌نگار ارمنی مخالف کودتای 2014 در این کشور را بازداشت کنند». مارگارت کیمبرلی، فعال انگلیسی رسانه و آزادی بیان نیز دیروز در توئیتی در انتقاد از سر و صدای آمریکا و متحدانش در ناتو نسبت به اقدام دولت بلاروس، نوشت: «دولت اوباما همین کار را کرد اما با رئیس یک کشور، اوو مورالس تا بلکه اسنودن را برباید». اشاره او به ماجرای شرم‌آور به زور نشاندن هواپیمای ریاست‌جمهوری بولیوی، با وجود همه مصونیت‌های دیپلماتیک است. دولت اتریش و سازمان امنیتی اتحادیه اروپایی در سال 2013 به هواپیمای حامل اوو مورالس دستور فرود دادند، چراکه گمان می‌کردند ادوارد اسنودن، افشاگر آمریکایی مشهور اسرار سازمان‌های اطلاعاتی ایالات متحده که تحت تعقیب دولت اوباما قرار داشت در آن پرواز حضور دارد. کمی بعد ژولین آسانژ، مدیر شبکه ویکی لیکس که خود تحت تعقیب دولت آمریکا قرار داشت فاش کرد این اقدام بر اساس دستور فرمانده آمریکایی مقر ناتو در بروکسل به نهادهای اطلاعاتی کشورهای اروپایی عضو بوده است. این رسوایی حتی باعث عذرخواهی دولت‌های فرانسه و اسپانیا از بولیوی شد. ناگفته نماند واشنگتن پس از آنکه متوجه فرار اسنودن به حریم هوایی چین و سپس روسیه شده بود نیز به کشورهای همپیمان خود دستور داد هر هواپیمای مشکوک به حمل این افشاگر اطلاعاتی را به زمین نشانده و تفتیش کنند. به جز این، تعداد مواردی که دولت‌های آمریکا و انگلیس در جریان اشغالگری‌های خود در خاورمیانه، پروازهای تجاری مختلف در آسیا و آفریقا را به ظن حضور عناصر نامطلوب به زمین نشانده‌اند به صدها مورد بالغ میشود. *** پهپادها و «اف16»های ترکیه در مسیر لهستان دولت ترکیه در ادامه تحرکات خود به نفع دشمنان روسیه از برنامه خود برای اعزام جنگنده‌های آمریکایی «اف۱۶» به لهستان در چارچوب ماموریت توسعه فعالیت‌های پلیس هوایی ناتو خبر داد. به گزارش آناتولی، رئیس‌جمهور ترکیه در نشست خبری با «آندژی سباستین دودا» همتای لهستانی خود به پیشینه 6 سده‌ای روابط ۲ کشور اشاره کرد و لهستان را دوست، متحد و شریک استراتژیک خواند. رجب طیب اردوغان سپس گفت: «در چارچوب ماموریت پلیس هوایی گسترش یافته ناتو، جنگنده‌های «اف16» خود را به لهستان اعزام خواهیم کرد». او همچنین درباره صادرات پهپاد مدل «بیرقدار TB2» ساخت ترکیه به لهستان گفت: «برای نخستین‌بار به یک کشور عضو ناتو و اتحادیه اروپایی پهپاد صادر خواهیم کرد. با اقداماتی که طی 19 سال اخیر در حوزه صنایع دفاعی انجام دادیم، نه‌تنها سهل‌انگاری سال‌های گذشته را برطرف کردیم، بلکه ترکیه را به مراتب بسیار بالا ارتقا دادیم». روز پیش از این نشست، خبرگزاری دولتی لهستان (PAP) به نقل از ماریوش بلاشاک، وزیر دفاع این کشور اعلام کرده بود 24 فروند پهپاد مدل بیرقدار ساخت ترکیه خریداری میشود؛ پهپادی با برد ارتباطی 150 کیلومتر و ارتفاع پرواز 24 هزار پا که می‌تواند 27 ساعت در هوا بماند. این پهپاد می‌تواند پروازهای شناسایی، نظارت و دریافت اطلاعات انجام دهد. همچنین قابلیت آن را دارد که تصویر دریافتی را بدون تاخیر به مراکز عملیاتی، حمل مهمات و حمله به اهداف با مهمات خاص خود منتقل کند. هفته گذشته بود که «ماریا زاخارووا» سخنگوی وزات خارجه روسیه نسبت به همکاری‌های پهپادی مشابه ترکیه با اوکراین هشدار داده بود.
