روزنامه ابتکار
1400/03/19
چرا هر روز بر تعداد کودکان کار افزوده میشود؟ فرمانروایان خیابان یا بینوایان کوچک؟
آن طور که از برآوردهای آماری بر میآید در کل دنیا شمار سالانه کودکان کار رقمی بیش از دویست و پنجاه میلیون نفر را در بر میگیرد. این حجم از نانآوران کوچک که برای تامین هزینه زندگی ناچار از تن دادن به کارهای سخت و توانفرسا در فضاهای عمومی اجتماع هستند اغلب از امکان کودکی کردن یا مدرسه رفتن هم بیبهره میمانند و دچار شدنشان به انواع آسیبهای روحی و جسمی هم از پس بودن و ماندن در فضاهای نا امن و نابهنجار جامعه دور از انتظار نخواهد بود.به گزارش میزان، تا به خود بیایم مایع لزج در قهقهه ریزِ گنگ پیروزمندانهای راهش را روی دست و پیراهنم پیدا کرده بود. یک آن خودم را در شمایل یک قربانی دیدم. اما نگاهم که از پس پشت درختهای خیابان چشمان متهورشان را کاوید آشفتگی ام به کلی رنگ باخت. هر دو رنگ پریده و ژولیده بودند. کف دستهایشان بس که پوست ترکانده بودند دست کمی از سمباده نداشت. اما هنوز تا خالی شدن از نشاط کودکی راه درازی داشتند. آب دهان انداختن بیپروایشان به رهگذران هم بیشتر به استیصالی گذرا میماند از سر تفریحی به نسبت شریرانه تا بغضی سر باز کرده از اندوه زیستی پر محنت.
اما باز صدای خندههایشان در آن بیوقتی شب و خلوتی و تاریکی خیابان از پس هر بار آب دهان انداختنِ شیطنتبار بر سر عابران، داستان از یک کودکی به ضلالت کشیده داشت. دو خیابانگرد خردسال که شاید خیلی در قید ملایمتی با رهگذر- هر که میخواهد باشد- نبودند با آن معرکهآرایی درشتناک فضای رقتانگیز همسالان بینوایشان را بهتر از هر تصویرگر دیگری بازنمایی میکردند. این روزها هم که در لابیرنت پر ازدحام تهران شاید از این کودکان بر سر هر گذر یا خیابانی چندتایی را بشود با یک سر چرخاندن سراغ گرفت. طوری که گویی شهر به تسخیر این جماعت نورسته پر قیل و قال، اما محنت زده درآمده است.
آن طور که از برآوردهای آماری بر میآید در کل دنیا شمار سالانه کودکان کار رقمی بیش از دویست و پنجاه میلیون نفر را در بر میگیرد. این حجم از نانآوران کوچک که برای تامین هزینه زندگی ناچار از تن دادن به کارهای سخت و توانفرسا در فضاهای عمومی اجتماع هستند اغلب از امکان کودکی کردن یا مدرسه رفتن هم بیبهره میمانند و دچار شدنشان به انواع آسیبهای روحی و جسمی هم از پس بودن و ماندن در فضاهای ناامن و نابهنجار جامعه دور از انتظار نخواهد بود.
بسیاری از کشورها و نهادهای بینالمللی کار کودک را در شمار بهرهکشیهای استثماری شناسایی کردهاند و طرحهای مقابلهای برای زدودن این پدیدار مشقت آفرین از ساحت اجتماعات انسانی هم به وفور به میدان اجرا سپرده شده است. اما باز دردناکی این معضل گریبان بسیاری از جوامع شهری را در اقصی نقاط جهان رها نکرده که هیچ بر حجم زیانباری اش هم روز به روز افزوده میشود.
فرشید، یزدانی مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان، نفس حضور خیابانی کودکان کار را دلواپسی اصلی نمیداند. او در علتیابی روند فزاینده حضور کودکان کار در فضای عمومی جامعه فقر را عنصری اساسی میبیند: من باید درباره این مساله به دو موضوع اشاره کنم. یک مورد به این بر میگردد که وقتی شاهد بالا رفتن فقر در جامعه باشیم به تبع آن افزایش حضور کودکان کار در فضای عمومی هم اتفاق میافتد. نگرانی هم فقط به اینکه کودکان کار در منظر عمومی دیده میشوند بر نمیگردد. نگرانیها بیشتر معطوف به این است که روند افزایش حضور کودکان کار در فضاهای عمومی نشان میدهد که به طور کلی پدیده کار کودکان در حال اوجگیری است. چون زمانی که درصد فقر در جامعه بالا میرود بحرانها و آسیبهای اجتماعی هم حالت فزاینده پیدا میکند. کار کودک هم یکی از جلوههای این نوع آسیب هاست.
از نظر مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان برای فهم چرایی رشد حضور خیابانی کودکان کار باید سیاستگذاریهای اقتصادی- اجتماعی موجود را به نظاره نشست: به نظر من نگرانی عمیقتر مساله تعمیق پیدا کردن پدیده کار کودکان است. درواقع نگرانی عمده به دیده شدن کودکان کار در فضای عمومی بر نمیگردد گرچه که این هم بخشی از همین ماجراست. اما درباره رشد فزاینده کودکان خیابانی باید اشاره کنم ما در ماههای ابتدایی شیوع بیماری کرونا در صحبتی که با کارشناسان اجتماعی داشتیم به برآوردی رسیدیم که با توجه به شدت گرفتن بحران فقر که مساله بیماری کرونا و سیاستهای اقتصادی- اجتماعی دولت و تحریمها روی آن اثر گذاشته بالا رفتن شمار کودکان کار در جامعه مشهود شده است. این رشد فزاینده با توجه به مجموعه سیاستهایی که به حوزه اجتماعی و کاهش و کنترل فقر و نابرابری معطوف نبود برای ما قابل رصد بوده است.
اما یک پرسش بنیادین هم به نسبت حضور خیابانی کودکان با خشونتهای اجتماعی برمیگردد. یزدانی وجود کودکان کار را نمودی روشن برای چنین پدیداری در جامعه میداند: خشونت موضوعی جدی در حوزه مسائل اجتماعی محسوب میشود. البته نباید تصور شود وجود کودکان کار به چنین وضعیتی دامن زده است. چون کودکان خود قربانی خشونتهای سیستماتیک و ساختاری جامعه هستند. یعنی خود مساله کار کودکان یکی از نمونههای خشونت فردی است که در حال اتفاق افتادن است. به طور طبیعی وقتی افراد در جامعه مدام به حاشیه رانده شوند نیاز به ابزار خشونت هم بیشتر میشود. همچنان که در آن دسته از جوامع که برابری بیشتری وجود دارد مناسبات خشونت آمیز کمتر خواهد بود و به تبع آن نیاز به پلیس هم کمتر خواهد شد. ولی زمانی که در جامعهای نابرابری افزایش پیدا کند به موازات آن ناامنی برای همه بالا میرود. در درجه اول هم ناامنی اجتماعی برای فقرا بروز خواهد داشت و به دیگر حوزهها هم نشت پیدا خواهد کرد. بنا به تصوری که من دارم پدیده کودکان کار پیامد خشونت سیستماتیکی است که در جامعه شکل گرفته است. این خشونت ساختاری در عرصه اقتصادی و اجتماعی نمود پیدا میکند و بخشی از آن هم شامل کودکان میشود.
اما آیا حضور خیابانی کودکان کار به مرحله جدیدی از خشونتهای اجتماعی دامن میزند: به طور طبیعی حضور کودکان کار در عرصه عمومی عاملی برای بیشتر شدن خشونتهای اجتماعی میشود. البته نه به این معنی که خود کودکان کار به چنین وضعی دامن میزنند. درواقع وقتی کودکان در چنین عرصهای حاضر میشوند در معرض خشونت بیشتر قرار میگیرند. چون مناسباتی که در چنان محیطهایی شکل میگیرد مناسباتی مبتنی بر سلطه است و گاه بر اساس خردسال و بزرگسال تعریف میشود و گاهی هم میبینیم این مناسبات در تقابل با بعضی نهادها حادث میشود.
مدیرعامل انجمن حمایت از حقوق کودکان در داستان بالا رفتن خشونتها علیه کودکان خیابانی پای شهرداری را به میان میکشد: بالا رفتن آمار کودکان خیابانی باعث میشود تا ماموران شهرداری برخوردهای خشونت بار بیشتری با این کودکان داشته باشند. چون در گذشته هم برخوردهای خشن با کودکان کار از سوی ماموران شهرداری زیاد مشاهده میشد. البته این خشونتها تنها به کودکان خیابانی منحصر نبوده و دیگر حوزههای مربوط به آسیبهای اجتماعی را هم شامل میشود. متاسفانه یکی از نهادهایی که مبادرت به برخوردهای خشونت بار در سطح جامعه میکند شهرداری است. از همین منظر بالا رفتن شمار کودکان خیابانی به بیشتر شدن حجم خشونتها در سطح جامعه خواهد انجامید.
پربازدیدترینهای روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
چرا گزارشهای فوتبال دیگر دلچسب نیست؟
دلتنگی برای صدای عادل
شهاب زمانی
حضور در انتخابات؛ مشارکت «واقع بینانه» با نگاه به آینده
سودی که الکاظمی از ناامنی عراق میبرد
«زمین سوخته» بازی تازه در عراق
چرا هر روز بر تعداد کودکان کار افزوده میشود؟
فرمانروایان خیابان یا بینوایان کوچک؟
فعلا گزارشی از کمبود واکسن نداریم
رد پای کرونای آفریقایی و هندی در تهران
چرا کاندیداها برنامه زیرساختی برای اقتصاد ندارند؟
برنامه فورسماژور اقتصاد ایران
راند دوم مناظره گروهی هم نتوانست عیار نامزدها را نشان بدهد
مناظره های خواب آور
روحانی دو اصل قانون اساسی را نقض کرده است
معرفی رئیس جمهور به قوه قضاییه
پاسخ اسکوچیچ به خبرنگار جنجالی بحرین
به خودتان افتخار کنید از ایران سه گل خوردید!
سفر هیئت رسمی وزارت کشاورزی عراق به ایران
وزیر کشور مطرح کرد
احتمال آغاز واکسیناسیون با واکسن ایرانی در هفته پایانی خرداد
پیشنهاد آنکارا برای پذیرش نقش امنیتی در آینده افغانستان