چگونه می‌توان وعده ایجاد اشتغال را محقق کرد؟ عبور وعده های اقتصادی از مسیر سیاست

کیمیا نجفی
بیکاری را می‌توان یکی از معضلات اقتصاد و جامعه در هر کشوری دانست. چراکه این پدیده می‌تواند سرآغاز بسیاری از انحرافات اجتماعی باشد و مشکلات زیادی را در جامعه به وجود بیاورد. بنابراین ایجاد شغل باید یکی از ضروری‌ترین برنامه‌های هر دولتی باشد.
اشتغال یکی از مسائل اساسی هر کشوری به حساب می‌آید و به گفته تحلیلگران داشتن شغل در بهبود شرایط اقتصادی نقش به‌ سزایی دارد و یکی از وظایف اصلی مدیران و مسئولان ایجاد اشتغال در کشور است. به همین دلیل این موضوع از چشم نامزدهای انتخاباتی پنهان نمانده و ایجاد شغل به یکی از اصلی‌ترین شعارهای کاندیدها طی روزهای اخیر تبدیل شده است. بررسی برنامه کاندیداهای انتخابات ریاست‌جمهوری مشخص می‌‌کند که ایجاد شغل، وعده مشترک ببیشتر آنهاست.‌ بر اساس گزارشی از خبرگزاری فارس، سعید جلیلی در برنامه‌های خود اشاره کرده است که ایجاد ۴.۳ میلیون شغل تا سال ۱۴۰۴ خواهد داشت. محسن رضایی نیز از پرداخت حقوق به تمامی زنان خانه داری که ۶ ماه آموزش ببینند و دارای دو فرزند و بیشتر باشند، خبر داده است. سید ابراهیم رئیسی نیز به ایجاد ۴ میلیون فرصت شغلی جدید با تاکید بر اشتغال دانش‌آموختگان دانشگاهی تا سال ۱۴۰۴، و وجود یک نفر شاغل در هر خانوار موجود در سه دهک درآمدی پایین تا سال ۱۴۰۴ اشاره کرده است. علیرضا زاکانی ایجاد اشتغال برای تمامی ایرانیان و حمایت از بیکاران با درآمدهای ناشی از اخذ مالیات بر مجموع درآمد از ثروتمندان را یکی از برنامه‌های دولت خود می‌داند. سید امیرحسین قاضی‌زاده‌هاشمی وعده ایجاد ۴ میلیون شغل تا سال ۱۴۰۴ را می‌دهد. محسن مهرعلیزاده نیز ایجاد «حداقل» ۱.۸ میلیون نفر فرصت شغلی جدید تا سال ۱۴۰۴را جزو برنامه‌های خود اعلام کرده است و عبدالناصر همتی نیز وعده ایجاد سالانه ۱ میلیون شغل را می‌دهد. حال این پرسش مطرح می‌شود که آیا با وجود تحریم‌ها و مشکلات اقتصادی رئیس جمهور آتی می‌تواند وعده ایجاد شغل را محقق کند یا خیر؟ حمید حاج‌اسماعیلی، کارشناس بازار کار در پاسخ به این پرسش به «ابتکار» گفت: بر اساس تجربه‌ای که از قبل وجود دارد معتقدم که نباید شعارهای عرصه انتخابات را جدی تلقی کرد چراکه فضا، فضای رقابت انتخاباتی بوده و مرسوم است کاندیدها وعده‌هایی را بدهند که کمتر با کار کارشناسی تعیین شده و همچنین کمتر مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی کشور است.
این کارشناس بازار ادامه داد: افرادی که وارد عرصه انتخابات شده‌اند با یک برنامه قبلی به میان نیامده‌اند و کاملا احساساتی در انتخابات نام‌نویسی کرده‌اند. اکنون شرایطی نیست که ما افراد ( کاندیدها) را با عقبه کار کارشناسی مورد ارزیابی قرار بدهیم. بنابراین در گفتار و تبلیغات کاندیدها اثر کمتری از ایده‌های کارشناسی دیده می‌شود و گمان می‌کنم که نباید شعارها را خیلی جدی گرفت.


واکسیناسیون سراسری اشتغال
در بحث خدمات را احیا می‌کند
حاج‌اسماعیلی در ادامه گفت‌وگو به دو رویکرد اساسی برای احیای بازار کار کشور اشاره کرد و در این خصوص گفت: دو رویکرد اساسی در عرصه انتخابات برای تغییرات در حوزه اقتصادی وجود دارد که اگر اتفاق بیفتد زمینه برای اقداماتی که می‌تواند شرایط کشور را بهبود دهد، فراهم می‌شود. رویکرد اول تکمیل واکسیناسیون در کشور است. اگر ما بتوانیم در 5 ماه آینده واکسیناسیون را انجام بدهیم از اواسط نیمه دوم سال می‌توانیم شاهد این باشیم که بخشی از اشتغال در حوزه خدمات بازگردد و ترمیم شود.
این کارشناس بازار کار اظهار کرد: طی دوران کرونا بخش خدمات آسیب جدی را شاهد بوده است و حدود 2 میلیون شغل در این بخش از دست داده‌ایم. اگر واکسیناسیون انجام شود با توجه به اینکه کشورهای دیگر هم روند واکسیناسیون را طی کرده‌اند بخش خدمات، گردشگری و حمل‌ونقل بار دیگر رونق می‌گیرد.
وی همچنین ادامه داد: این مسئله یکی از شرایطی است که می‌تواند بخشی از اشتغال که حداقل آن 500 هزار عدد باشد را احیا کند. اگر واکسیاسیون سراسری صورت گیرد فعالیت بخش خدمات، گردشگری و حمل‌ونقل بار دیگر رونق می‌گیرد.
50 درصد از تحریم‌ها اثر مستقیم بر بازار کار ایران دارد
این کارشناس بازار کار ادامه صحبت‌هایش به اهمیت احیای برجام و تاثیر آن بر بازار کار اشاره کرد و در این خصوص گفت: مسئله بعدی که تاثیر بالایی در حوزه اشتغال خواهد داشت، بحث برجام است. برخی از کاندیدها بر اهمیت برجام تاکید دارند اما من گمان می‌کنم آنطور که باید و شاید به تاثیر بالای برجام بر بازار کار کشور تاکید نمی‌شود. بیش از 50 درصد از تحریم‌ها تاثیر مستقیمی بر بازار کار ما داشته است و در صورت لغو آنها ما شاهد تحولی قابل توجهی در بخش اشتغال خواهیم بود.
حاج‌اسماعیلی به پیامدهای مثبت احیای برجام اشاره کرد و گفت: اگر برجام، فرجام خوبی داشته باشد برخلاف تردیدی که در اجرای آن وجود دارد می‌تواند تحول جدی در حوزه بازار کار کشور ما به وجود بیاورد. به هر حال در آن شرایط تجارت ما تسهیل می‌شود، پول به کشور باز می‌گردد، دادوستد مالی آسان می‌شود، فروش نفت از سر گرفته می‌شود و پس از آن شاهد ارزآوری در کشور خواهیم بود و همچنین نرخ ارز نیز در آن شرایط تعدیل می‌شود، این مسائل به شدت بازار کار را تحت تاثیر مثبت قرار می‌دهد.
وی فزود: بنابراین اگر این دو مسئله یعنی واکسیناسیون سراسری و احیای برجام هم‌زمان اتفاق ‌بیفتد می‌توانیم شاهد شرایط جدیدی در عرصه اقتصادی ایران باشیم و از سوی دیگر امیدوار باشیم که کسب‌وکارها رونق بگیرد.
جذب سرمایه خارجی، راهی برای ایجاد اشتغال
این کارشناس اقتصادی در ادامه به ضرورت افزایش سرمایه‌گذاری خارجی اشاره کرد و در این‌باره گفت: البته باید اشاره کرد که برای اشتغال اساسی و کاهش نرخ بیکاری تنها بحث واکسیناسیون و احیای برجام کافی نیست. ما باید طرح و برنامه‌هایی را برای ایجاد اشتغال اساسی داشته باشیم. یکی از برنامه‌ها جذب سرمایه‌های خارجی است. به عبارتی دیگر امکان ایجاد شغل با سرمایه‌های اندک درونی وجود ندارد و باید به فکر جذب سرمایه‌های خارجی باشیم. دومین برنامه این است که دولت با اولویت‌بندی به دنبال بنگاه‌های آسیب‌دیده برود و تمام بنگاه‌های کوچک و بزرگ را رونق بدهد. اگر این اقدامات در برنامه دولت بعدی باشد می‌توانیم امیدوار باشیم که بازار کار ایران رونق یابد اما اگر برجام به همین شکل باقی بماند و واکسیناسیون هم کند باشد امسال اتفاق خاصی رخ نخواهد داد و نباید امیدوار بود که امسال و حتی سال‌های آینده نیز شاهد تغییرات مثبت در کشور باشیم.
رویکرد دولت، بازار کار را تحت تاثیر قرار می‌دهد
حاج‌اسماعیلی در پاسخ به این پرسش که رویکرد دولت تا چه اندازه می‌تواند بر بازار کار تاثیر بگذارد؟ گفت: بدون شک رویکرد یک دولت تاثیر مهمی در بازار کار خواهد داشت. طرح، برنامه و نگرش دولت آینده تاثیر زیادی بر بازار کار کشور دارد. به عبارتی دیگر همانطور که باید یک رویکرد تعاملی درون کشور حاکم باشد، باید ارتباط و تعامل با بیرون از مرزها نیز سروسامانی بگیرد.
این کارشناس بازار کار تاکید کرد: واقعیت این است که راه گره‌گشایی در حوزه اقتصاد از مسیر سیاست می‌گذرد. بنابراین تا ما نتوانیم در عرصه سیاسی مشکلات را بین گروه‌های داخلی و روابط خارجی (تعامل با بیرون از مرزها) حل کنیم کاری از پیش نخواهد رفت.
حاج‌اسماعیلی در پایان به ضرورت تغییر نگرش دولت بعد در عرصه داخلی و خارجی تاکید کرد و گفت: ما نیازمند تصمیمات جدی برای گره‌گشایی در حوزه داخل و خارج هستیم. متاسفانه بخش اعظمی از مشکلات اقتصادی ایران ناشی از تصمیمات سیاسی است که طی سال‌های گذشته اتخاذ شده است. بنابراین دولت آینده باید به این مسئله توجه داشته باشد که تغییر نگرش سیاسی هم در حوزه تعاملات داخلی و هم روابط خارجی لازم و ضروری است چراکه در آنصورت، شرایط برای اقدامات اقتصادی فراهم می‌شود.