چالشی به نام «دوز دوم»
هر روز از 5 صبح می‌روند جلوی مرکز واکسیناسیونی که برای دریافت دوز دوم واکسن معرفی شده، لیست نوبت را خودجوش می‌نویسند، به امید اینکه مرکز توزیع واکسن خبر خوب بدهد و بگوید امروز واکسن کرونا می‌رسد؛ پیرمرد و پیرزن‌هایی که دوز اول واکسن کرونا را دریافت کرده و حالا از تاریخ نوبت دوز دوم‌شان چند روزی گذشته، منتظر و بلاتکلیف هستند.
بسیاری از سالمندان بالای 70 سال، دوز اول واکسن کرونا را اواخر اردیبهشت یا اوایل خرداد دریافت کرده‌اند و این روزها در انتظار دریافت دوز دوم واکسن هستند.
با توجه به کمبود واکسن‌های وارداتی، در روند واکسیناسیون عمومی در کشور اختلال‌هایی ایجاد شده. در برخی استان‌ها واکسیناسیون متوقف و در برخی دیگر این روند بسیار کُند و بر اساس اولویت‌های اعلامی وزارت بهداشت انجام می‌شود. بر همین اساس واکسیناسیون گروه زیر ۷۰ سال هم به حالت تعلیق درآمده تا تکلیف دوز دومی‌ها مشخص شود.
واکسیناسیون در ایران ۲۱ بهمن با واکسن روسی «اسپوتنیک وی» شروع شد. پس از آن واکسن‌های چینی سینوفارم و سینوواک، واکسن بریتانیایی سوئدی آسترازنکا و واکسن هندی بهارات هم وارد ایران شدند.
حدود چهارپنجم واکسن‌های تزریق‌شده در ایران اسپوتنیک و سینوفارم بوده‌اند که عدم واردات به موقع آنها باعث توقف یا محدودشدن واکسیناسیون در برخی استان‌ها شده است.
بدقولی شرکت‌های چینی و روسیکُند شدن واکسیناسون در ایران به بدقولی شرکت‌های تولیدکننده چینی و روسی برمی‌گردد. علیرضا ناجی، رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی و عضو کمیته علمی کووید-۱۹ علت اختلال‌ها و نابسامانی‌های اخیر در روند واکسیناسیون در ایران را بدقولی تولیدکننده‌های واکسن عنوان می‌کند.
او می‌گوید قرار بود شرکت چینی تولیدکننده واکسن سینوفارم 3میلیون دوز از این واکسن را به ایران ارسال کند، اما این کار را نکرده است.
به علاوه کوواکس یعنی همان سازوکار مرتبط با سازمان بهداشت جهانی که به کشورهای کم‌درآمد سهمیه واکسن می‌دهد، قرار بود ۱۶میلیون و ۸۰۰ هزار دوز واکسن به ایران بدهد که از این میزان تنها یک‌ونیم میلیون دوز واکسن تحویل داده و مابقی واکسن‌ها را به ایران بدهکار است.
محموله وارداتی از سوی هلال‌احمر تحویل وزارت بهداشت شدهخبر خوب این روزها از جمعیت هلال‌احمر رسیده است. در چهارمین مرحله از ورود واکسن کرونا به ایران از سوی جمعیت هلال‌احمر، پنجشنبه گذشته یک میلیون دوز واکسن کرونا وارد کشور شد.
این محموله برای توزیع در اختیار وزارت بهداشت قرار گرفته. اگرچه پیش از این اعلام شده بود این محموله شامل 2میلیون دوز واکسن است، اما بنا به گفته سخنگوی جمعیت هلال‌احمر به‌دلیل محدودیت حمل بار، یک میلیون دوز واکسن به کشور ارسال شده و مابقی محموله نیز با پروازی دیگر به کشور خواهد رسید.
کمبود واکسن این روزها اصلی‌ترین چالش وزارت بهداشت و ستاد ملی مقابله با کروناست.
قائمی، شهروند منطقه 5 تهران است که تاریخ دوز دوم واکسن مادر و پدرش 22 خرداد ماه بود، اما موجودی مرکز واکسیناسیون منطقه 5، صفر است. او از دغدغه زیاد این روزهای سالمندانی می‌گوید که دوز اول را دریافت کرده و تاریخ دوز دوم‌شان هم رسیده، ولی دیگر واکسنی نیست که برایشان تزریق شود.
این گروه از افراد که تعدادشان کم هم نیست، حداکثر6-4 هفته فرصت دارند تا دوز دوم واکسن سینوفارم کرونا را دریافت کنند و به گفته وزارت بهداشت تأخیر چند روزه اثربخشی واکسن را از بین نمی‌برد.
جواب هر روز «نه» استاو به «شهروندآنلاین» می‌گوید: «پدر و مادرم 24 اردیبهشت دوز اول را دریافت کردند و روی کارت واکسن‌شان نوشته شده بود که برای دوز دوم 22 خرداد ماه مراجعه کنند. با این حال گویا در تهران دوز دوم واکسن دیگر در مراکز بهداشت تزریق نمی‌شود. 8-7 مرکز که اغلب سالن‌های بزرگ مدیریت بحران است، برای دوز دوم واکسن اعلام شده که افراد مناطق مختلف به صورت تجمیع‌شده به این مراکز که ظرفیت پذیرش بیشتری دارند، مراجعه کنند.»
این شهروند تهرانی می‌گوید: «سالمندان زیادی هر روز از ساعتی که هنوز هوا روشن نشده، می‌آیند پشت درهای بسته روی یک کاغذ اسم‌شان را می‌نویسند و منتظر می‌مانند تا ساعت شروع کار اداری برسد.»
یک شماره تلفن متعلق به مرکز توزیع واکسن روی درهای بسته مراکز واکسیناسیون زده‌اند تا افرادی که خودشان لیست نوبت تهیه کرده‌اند، ساعت 8 صبح زنگ بزنند و بپرسند آیا واکسن امروز می‌رسد یا نه که متأسفانه جواب هر روز «نه» است.
چهارشنبه به بعد مراجعه کنید، فعلا خبری از واکسن نیست«پنج صبح رفتیم که اسم بنویسیم. 50 نفر قبل از ما آمده بودند تا برای نوبت واکسن اسم‌شان را بنویسند.» یکی از شهروندان غرب تهران که برای دوز دوم واکسن هر روز به خیابان سازمان برنامه جنوبی مراجعه می‌کند، در مورد استرس و سختی‌هایی که پیرزن و پیرمردها هر روز برای واکسن تحمل می‌کنند، به «شهروندآنلاین» می‌گوید: «همه ما سالمندیم، این همه سختی و فشار را تحمل می‌کنیم. از آن طرف هم نگرانیم که نکند دوز دوم به ما نرسد.»
او می‌گوید: «بعضی‌ها بچه‌هایشان می‌آیند و بعد از 4-3 ساعت با جواب منفی می‌روند. این کار هر روزمان هست و همین طور که روزها می‌گذرد تعداد افرادی که روزانه برای نوبت گرفتن دوز دوم مراجعه می‌کنند، بیشتر می‌شود.»
جواب مرکز توزیع واکسن به این افراد روز شنبه 29 خرداد ماه، این است که خیلی بعید است فردا یا پس‌فردا هم خبری از واکسن باشد؛ چهارشنبه مراجعه کنید.
«شش هفته از تزریق واکسن مادرم می‌گذرد و دیروز باید دوز دوم را می‌زد. به چند جا مراجعه کرده و بارها تلفنی تماس گرفته‌ایم. فقط تکرار می‌کنند که منتظر بمانید خودمان خبرتان می‌کنیم.» جوانی که پیگیر دوز دوم واکسن سینوفارم برای مادرش است، این توضیحات را به «شهروندآنلاین» می‌دهد: «بلاتکلیفی برای پدر و مادرهایی که هر کدام‌شان مشکلات جسمی و بیماری‌های زمینه‌ای دارند، واقعا سخت است. بعضی‌ها می‌گویند اگر واکسن نرسد، دوز دوم را واکسن ایرانی می‌زنند. امیدوارم فقط زودتر از این بلاتکلیفی دربیاییم.»
تکمیل دوز دوم واکسیناسیون سنین بالای ۷۰ سال از فردادغدغههای این روزهای گروهی از سالمندان در حالی مطرح می‌شود که علیرضا رئیسی 29 خرداد درباره ادامه روند واکسیناسیون کرونا در کشور گفت: «از فردا یکشنبه 30 خرداد، دوز دوم واکسیناسیون افراد بالای ۷۰ سال و همچنین افراد بالای ۷۰ سالی را که جا مانده بودند، تکمیل خواهیم کرد.»
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا توضیح داد: «روز پنجشنبه محموله جدید واکسن به دست‌مان رسید. اما خبر خوب بحث مجوز اضطراری داوطلبانه استفاده از واکسن کووایران برکت است که از این هفته میزان تولید این واکسن در کشور افزایش خواهد یافت و از تیرماه حجم انبوهی از این واکسن به دست‌مان خواهد رسید.»
به گفته رئیسی از طرفی واکسن انستیتو پاستور هم مراحل فاز سوم را طی می‌کند و کمیته‌های علمی و اخلاق در پژوهش و بالینی آن را بررسی می‌کنند که در صورت صدور مجوز، این واکسن هم این هفته یا هفته آینده به واکسیناسیون عمومی کشور اضافه می‌شود.
گفتنی است مراکز تجمیعی در تهران روزانه ظرفیت تزریق ۷۰هزار دوز واکسن دارند، یعنی در ۱۰ روز می‌توان ۷۰۰هزار دوز واکسن در تهران تزریق کرد و با توجه به اینکه واکسن برکت مجوزهای اضطراری را دریافت کرده، با ورود کووبرکت به چرخه واکسیناسیون روند واکسیناسیون در تهران سرعت می‌گیرد.
با این حال معاون درمان ستاد مقابله با کرونای استان تهران می‌گوید: «هم اینک اولویت دریافت واکسن در استان تهران شامل کارکنان نظام سلامت در حوزه سرپایی، بخشی از دانشجویان پزشکی و بیماران خاص از جمله مبتلایان به سرطان است.»
امکان استفاده از واکسن‌های مختلف در دوز دومآیا می‌توان از دو واکسن مختلف برای دوزهای اول و دوم استفاده کرد؟ این کار در برخی کشورها تجربه شده، اما فقط در موارد مشخص و پس از تأیید آزمایش‌ها و بررسی‌های طولانی مجاز اعلام شده.
بلاتکلیفی در توزیع واکسن صرفا در ایران نیست؛ رئیس مرکز تحقیقات ویروس‌شناسی علت بدقولی شرکت‌های چینی و روسی در فرستادن واکسن به دیگر کشورها را نیاز داخلی کشورهای تولیدکننده و محدودیت ظرفیت تولید عنوان می‌کند. او می‌گوید ظرفیت پایین تولید واکسن اسپوتنیک روسی باعث شده حتی کشورهایی که ۲۰میلیون دوز از آن را پیش‌خرید کرده‌اند هم در بلاتکلیفی بمانند.
این مسأله برای ایران در مورد واکسن هندی بهارات هم اتفاق افتاده است. ایران نیم میلیون دوز از این واکسن را خریده بود، اما پس از انتقال ۱۲۵هزار دوز آن، دادستانی هند به خاطر نیاز داخلی ابتدای فروردین صدور ۳۷۵هزار دوز باقیمانده را متوقف کرد.
با این همه وزارت بهداشت برنامه‌ای برای استفاده از دوز دوم متفاوت یا استفاده ترکیبی از واکسن‌ها در برنامه واکسیناسیون عمومی ندارد.
سخنگوی سازمان غذا و دارو می‌گوید واکسن برکت یا هر واکسن ایرانی که به چرخه واکسیناسیون علیه کووید-۱۹ اضافه شود و مجوز مصرف اضطراری بگیرد به‌صورت مستقل و مجزا استفاده خواهد شد.
جهانپور این موضوع را بعید نمی‌داند همان‌طور که در برخی کشورها شیوه‌نامه‌های استفاده ترکیبی از واکسن‌ها تدوین شده است. با وجود این تا اطلاع ثانوی دوز اول و دوم واکسن‌های تزریقی در ایران یکسان خواهد بود.
طبق آمار وزارت بهداشت،تاکنون بیش از ۶میلیون و ۸۰۰هزار دوز واکسن وارد کشور شده است که تاکنون ۴میلیون و ۳۶۹هزار و ۳۹ نفر دوز اول واکسن کرونا و ۸۹۵هزار و ۵۲ نفر نیز دوز دوم را تزریق کرده‌اند و مجموع واکسن‌های تزریق‌شده در کشور به ۵میلیون و ۲۶۴هزار و ۹۱ دوز رسیده است.
یک میلیون دوز اخیر در شرایطی در میان استان‌ها توزیع می‌شود که طی هفته‌های گذشته وقفه میان واردات واکسن، فرآیند واکسیناسیون را کُند کرده، هر چند که بنا به گفته سخنگوی سازمان غذا و دارو، با توزیع واکسن برکت و واردات محموله‌های بعدی، واکسیناسیون عمومی با اولویت گروه‌های سنی ۶۵ سال به بالا طی روزهای آتی آغاز می‌شود.
