ارتقای 45 رتبه ای ایران در نوآوری

مصطفی عبدالهی- شاید حق داشته باشیم که گاهی نسبت به برخی آمارها و اطلاعات مجموعه‎های داخلی مطمئن و خوش‎بین نباشیم؛ اما وقتی سازمان‎های بین‎المللی هم بر همان آمارها صحه می‎گذارند و تاییدش می‎کنند، دیگر جای هیچ شبهه‎ای نیست. در این سال‎ها بارها و بارها درباره رشد و توسعه استارتاپ‎ها و شرکت‎های دانش‎بنیان و تاثیر شگرف آن‎ها در آینده کشور گفته‎ایم و نوشته‎ایم، اما اگر تا به امروز تردید و ابهامی در این حوزه داشتید، پیشنهاد می‎کنم به محتوای گزارش رسمی یونسکو (سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد) هم نگاهی بیندازید؛ گزارشی که از ارتقای چشمگیر۴۵  رتبه ای ‎ ایران در شاخص جهانی نوآوری خبر داده و نویدبخش آینده‎ای درخشان برای ماست.
ارتقای رتبه از 106 به 61 جهان
این گزارش که در همین روزهای اخیر منتشر شده، وضعیت کشورها را در حوزه فناوری و نوآوری بررسی کرده و به عملکرد آن‎ها طی پنج‌سال گذشته نگاهی انداخته است. یونسکو برای ارزیابی این شاخص در کشورهای مختلف معیارهای متعددی دارد، از جمله: تعداد اختراعات ثبت شده، آمار مقالات منتشر شده در نشریات معتبر علمی، میزان فروش محصولات نانو، میزان بازگشت نوآوران و فناوران ایرانی مقیم خارج به کشور، تعداد دانشجویان بر اساس مقاطع و رشته های تحصیلی، سهم زنان در دانشگاه ها و میزان حمایت های مالی صندوق ملی پژوهش و فناوری از پروژه های دانش بنیان. طبق این معیارها، رتبه کشور ما در شاخص جهانی طی سال‎های 2015 تا 2019 با ارتقای قابل‎توجهی از رتبه 106 به 61 رسیده است؛ این یعنی رشد 45 پله‌ای ایران در شاخص جهانی نوآوری.
تحسین رویکرد ایران در توسعه زیست‎بوم


یونسکو در گزارش خود اعلام کرده است که در پنج‎سال گذشته نوآوری در ایران توسعه سریعی داشته است و تا پایان سال گذشته، 49 شتاب‌دهنده و 113 مرکز نوآوری با مشارکت بخش خصوصی به استارتاپ‌ها خدمت ارائه کرده‌اند.
اشتغال‌زایی در کارخانه‌های نوآوری
در بخشی از این گزارش، به نسل‎های مختلف توسعه پهنه‌های نوآوری از جمله پارک‎های فناوری و کارخانه‎های نوآوری اشاره شده است. به عنوان نمونه از کارخانه نوآوری آزادی در تهران یاد شده که 3500  شغل برای فارغ‌التحصیلان دانشگاهی وکارآفرین جوان ایجاد کرده است. یا پارک فناوری پردیس که 6500 شرکت در آن مستقر شده‎اند و برای توسعه نوآوری نقش‌آفرینی می‎کنند. ناحیه نوآوری شریف هم نمونه‌ای دیگر در پیاده‌سازی رویکرد حمایت از زیست‌بوم فناوری و نوآوری است که میزبان بیش از 500 استارتاپ است.
سهم قابل توجه زنان در دانشگاه‎ها
وضعیت مناسب ایران در برابری جنسیتی دانشجویان آموزش‎عالی هم موردتوجه یونسکو بوده است و سهم 46.6 درصدی زنان در دانشگاه‎ها، از دیگر نقاط قوت حوزه علم، فناوری و نوآوری در ایران توصیف شده است.
ایرانیان خارج از کشور در استارتاپ‌ها
برنامه بازگشت ایرانیان متخصص خارج از کشور که توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‎جمهوری به اجرا درآمده هم در این پژوهش بین‌المللی موردتوجه قرار گرفته است. برنامه‌ای که به اشتغال تعداد زیادی از ایرانیان مقیم خارج در استارتاپ‌ها (354 نفر در سال 1397) و تاسیس استارتاپ (100 استارتاپ با بیش از 3 هزار نفر پرسنل در سال 1397)  منجر شده است.
 آینده روشن است
نکته مهم این است که آن‎چه در گزارش یونسکو ارزیابی شده، مربوط به عملکرد پنج‎ساله بین سال‌های 2015 تا 2019 است اما همه می‎دانیم که از ابتدای سال 2020 تا به امروز نیز کشور ما با تحولات چشمگیری در حوزه فعالیت استارتاپ‎ها و شرکت‎های دانش‎بنیان مواجه بوده که بدون شک وضعیت کشورمان را ارتقای بیشتری داده است. مصداق این حرف، گزارشی است که «پرویز کرمی» دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‎بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‎جمهوری در گفت‎وگو با خراسان ارائه می‎کند و می‎گوید: با تلاش‎هایی که طی پنج‌سال اخیر توسط معاونت علمی و فناوری ریاست‎جمهوری و دیگر مجموعه‎های همکار صورت گرفته، هم‎اکنون 5800 شرکت دانش‎بنیان، 1250 شرکت خلاق، 6500 استارتاپ، 240 مرکز نوآوری و 10 خانه خلاق و نوآوری در کشور فعال است. کرمی می‎افزاید: علاوه بر آن، مجموعه‎هایی همچون بنیاد ملی نخبگان، صندوق نوآوری و شکوفایی،  صندوق پژوهش و فناوری و کارخانه‎های نوآوری هم فعال یا افتتاح شده‎اند و بستر مناسب‎تری برای فعالان این حوزه ایجاد کرده‎اند.
ایجاد زیست‎بوم‎های فناوری و نوآوری
دبیر ستاد فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‎بنیان می‌افزاید: اقدام مهمی که طی این سال‌ها انجام شده، شکل‌دهی زیست‎بوم‎های فناوری و نوآوری در کشور بوده که بستر ارتباط و تعامل همه بخش‎ها از جمله شرکت‎های دانش‎بنیان، استارتاپ‎ها، صندوق‎ها، بنیاد ملی نخبگان، کارخانه‎های نوآوری، پارک‌های علم و فناوری و دانشگاه‎ها با یکدیگر شده و همه عناصر این زیست‎بوم را فعال کرده است. به گفته کرمی، ایجاد این بستر مناسب، همان چیزی است که سازمان‎های بین‎المللی از جمله یونسکو هم آن را تحسین کرده و پیدایش آن را عاملی موثر در ارتقای جایگاه نوآوری ایران دانسته‎اند.
چشم انداز روشن
دبیر ستاد فرهنگ‎سازی اقتصاد دانش‎بنیان با اشاره به زیرساخت‎های به وجود آمده طی سال‎های اخیر می‎افزاید: هم‎اکنون بسیاری از شرکت‎های دانش‎بنیان و استارتاپ‎های ما در دوران بلوغ به سر می‎برند و به محض رفع تحریم‎ها و همچنین رفع موانع تولید توسط دولت جدید، آماده نقش‎آفرینی جدی‎تر هستند. کرمی می‎افزاید: ارتقای ایران در شاخص جهانی نوآوری، تازه  اول راه است و با توجه به چشم‎انداز روشنی که در این عرصه داریم، مطمئنا روزهای درخشان‎تری را پیش رو خواهیم داشت.