روزنامه شرق
1400/04/16
نبرد گلادياتورهاي نفتي
لغو جلسه اوپك‌پلاس به دليل تنش كم‌سابقه دروني نبرد گلادياتورهاي نفتي محمد آزاد: برنامه اوپك یك‌بار دیگر در یك سال گذشته قفل شد و نفت جهان را هم قفل كرد. اگر بار پیشین جنگ قیمت دو غول اوپك، مسكو و ریاض كه اختلافشان بر سر كاهش تولید، قیمت را به كف چسباند و ریاض در نهایت ظفرمند از این جنگ بیرون آمد، این‌بار جنگ برای افزایش تولید است كه ریاض و د‌بی را سر‌شاخ كرده است و قیمت را به سقف چسبانده است؛ برنت بالای 77 دلار، بالاترین قیمت در شش سال گذشته. این‌بار نكته این بود كه كسی انتظار نداشت درگیری به این حد بالا برود كه دو روز مذاكره كاملا بی‌نتیجه بماند و جلسه‌ای را كه برای دوشنبه برقرار شده بود، حتی برگزار هم نكنند، حرفی هم درباره اجلاس بعدی نزنند. بازار به‌شدت ترسیده و دارد نگرانی خودش را در قیمت نشان می‌دهد. بازار حدس و گمان داغ شده و دوباره تیترهای «پایان اوپك» را روی صفحه میشود دید. اما قبل از پرداختن به مشكل میان امارات و سعودی باید اشاره كرد كه مشكل قدیمی است. چند ماه پیش و در حین اجرای برنامه كاهش تولید اوپك برای كنترل قیمت كه پشت‌بند فروپاشی تقاضا پیش آمده بود، امارات ناگهان سر ناسازگاری گذاشت و دیپلمات‌های این كشور در اتفاقی كه تعجب ناظران بازار نفت و حتی سیاست را برانگیخت، بدون ذكر نام به رسانه‌هایی مانند بلومبرگ درز دادند كه اگر برنامه كاهش تولید قرار است به این شكل فشارش روی امارات باشد، این كشور از اوپك خارج خواهد شد؛ تهدیدی كه اصلا به نظر بازی نمی‌رسید و حاكی از نارضایتی جدی حاكمان شیخ‌نشین ثروتمند از پادشاهی قدرتمند بود. به شكل سنتی عربستان سعودی با امارات به شكل برادر بزرگ رفتار می‌كند و امارات همیشه یكی از سنگ‌بناهای پیش‌برد سیاست‌های ریاض چه در منطقه و جهان و چه در بازار نفت بوده است. امروز این روابط تا حدی دستخوش تغییرات شده است و شاهد آن درگیری قبلی و درگیری فعلی. اما اماراتی‌ها چه می‌گویند؟ حرف این است كه فشاری كه كوتای اوپك بر نفت ابوظبی می‌آورد، از نظر درصدی و به نسبت توان تولیدی این شیخ‌نشین اصلا منصفانه نیست. سطح كوتای فعلی امارات 3.16 میلیون بشكه در روز است كه امارات می‌گوید باتوجه به ظرفیت چهار‌میلیون بشكه‌ای تولیدش حداقل باید 3.8 میلیون بشكه باشد. اختلاف بسیار زیاد است و تاحدی نشان می‌دهد كه چرا این‌طور غیرقابل حل شده است. در یكی از اجلاس‌های دوران كرونا بحث بر سر 30 هزار بشكه كاهش تولید مكزیك مذاكرات را قفل كرد. اماراتی‌ها با اشاره به كوتای 11 میلیونی روسیه و عربستان رفتار عربستان با خود را غیرمنصفانه می‌دانند. العربیه می‌نویسد وزیر نفت سعودی، شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، برای جوش‌دادن معامله اعضا را به «عقلانیت و توافق» توصیه كرده است كه بی‌نتیجه مانده و به گوش اماراتی‌ها نرفته است و كل ماجرای تصمیم‌گیری اوپك فعلا پادرهوا است. دقیق‌ترِ ماجرا: منابع اماراتی روز جمعه به رسانه‌ها گفته بودند با افزایش پله‌ای تولید از سوی عربستان از ماه آگوست تا دسامبر موافق هستند اما با باقی‌ماندن ادامه برنامه كاهش تولیدی تا پایان سال 2022 به شكل جدی همراهی نمی‌كنند. همچنین امارات از پایه‌ای كه اوپك برای محاسبه سطح كوتای او تعیین كرده گله‌مند است. امارات متحده عربی در این سال‌ها میلیاردها دلار هزینه زیرساخت‌های نفتی خود كرده است و آماده جهش صادراتی است اما اوپك دستش را گذاشته روی سر صنعت نفت كشور. امارات همچنین می‌گوید در این اعتراض خود تنها نیست و آذربایجان، قزاقستان، كویت و نیجریه نیز خواستار بازبینی در پایه محاسبه سطح كوتای خود كه سال گذشته تعیین شده است و این اتفاق هم افتاده. مرزهای درون اوپك جابه‌جا شده و تنش در تیم‌های سنتی از جمله اتحاد عربستان-امارات-كویت و اضافه‌شدن بازیگران قدرتمندی نظیر روسیه به این اتحاد تحلیلگران را كمی سردرگم كرده است. كشورها پس از پشت‌سرگذاشتن یك دوره طولانی قیمت پایین و كاهش 10میلیونی اجباری برای كنترل قیمت همگی خسته‌اند. با كسری بودجه مواجه‌اند و طرح‌های عمرانی‌شان روی زمین مانده است. در كشورهای حوزه خلیج‌فارس این مسئله جنبه دیگری هم دارد. این كشورها با درآمد سرشار نفت، عملا مالیات نمی‌گرفتند و در شكلی شبیه رشوه به شهروندان در عوض سلب كامل حق سیاسی حدی از رضایت را برای آنها درست می‌كردند. حالا برخی مانند عربستان در سال گذشته مالیات بر ارزش افزوده را سه‌برابر كردند یا عمانی‌ها طرح دریافت مالیات تصاعدی برحسب درآمد وضع كردند. اوضاع درون اوپك این‌قدر آشفته است كه مشاور نخست‌وزیر عراق رسما از احتمال آغاز جنگ قیمتی دوباره صحبت می‌كند. چنین اتفاقی اگر بیفتد، بار دیگر قیمت‌ها به نازل‌ترین سطح می‌رسد. كشورها كه مدت‌‌ها به شكل مصنوعی تولید خود را كنترل كرده‌اند، میلیون‌ها بشكه نفت در بازار می‌ریزند، تخفیف می‌دهند تا آخر كار مشخص شود چه كشوری را بیشتر یارای مقاومت در برابر قیمت نازل است. عموما كشورهایی مانند روسیه و عربستان، اولی به‌دلیل اینكه بودجه‌اش به گفته مقام‌های رسمی تا 40 دلار هم آسیب نمی‌بیند و دومی به‌دلیل حجم بالای تولید، ذخایر فراوان و تسلط بر صنایع جانبی نفت كه درآمدزا‌ست، مانند پتروشیمی و كشتی‌رانی و این قبیل امور. مضاف بر این عربستان در مشتری‌یابی، به دلیل سابقه و توان خود بسیار موفق‌تر عمل می‌كند و كشورها ترجیح می‌دهند با آینده‌نگری در جنگ قیمت سمت عربستان را بگیرند؛ اتفاقی كه به‌وضوح در جنگ قیمت ماه مارس بازار شاهد بود. اینكه امارات تا كجا بخواهد ایستادگی كند، مسئله‌ای است كه هنوز باید نشست و دید. بار قبلی كه به تهدید از خروج از اوپك كشید –اتفاقی كه برای اوپكی‌ها حقیقتا نادر و تعجب‌برانگیز بود- درنهایت حل شد. اما بار گذشته درگیری‌ها در سطح اظهارات چند مقام رسمی بدون ذكر نام در بلومبرگ و رویترز بود؛ این‌بار اما كار به جلسات وزارتی و راهروهای اوپك كشیده است. سعودی بار پیش پشت‌‌پرده و رسم اعراب با پدرخواندگی مسئله را حل كرد. این‌بار اما تاكنون كه مسئله حل نشده است، سطح تنش حداقل در سال‌های اخیر بی‌سابقه بوده است. اما ایالات‌متحده. یادمان هست كه دونالد ترامپ، با همه غرابت رفتارش حداقل دوبار در سال 2020 با مداخله مستقیم و تماس تلفنی درجا و استفاده از روابط حسنه خود با سعودی و ولادیمیر پوتین معامله را جوش داد و جدا تأثیرگذار عمل كرد. این نقشی است كه بایدن ظاهرا در اجرای آن كمی مشكل دارد. مثلا ایسنا درباره عكس‌العمل بایدن به اتفاقات درونی اوپك می‌نویسد دولت بایدن درپی ناکامی اوپک‌پلاس برای دستیابی به توافق نفتی جدید و لغو مذاکرات روز دوشنبه، از اوپک و متحدانش خواست راه‌حل مسالمت‌آمیزی برای افزایش تولید پیدا کنند. سخنگوی کاخ سفید روز دوشنبه گفته است: «اگرچه آمریکا در این مذاکرات حضور ندارد اما به دقت مذاکرات اوپک‌پلاس و تأثیر آن بر احیای اقتصاد جهانی از همه‌گیری کووید۱۹ را دنبال می‌کند. مقامات دولت آمریکا با دولت‌های مربوط در تماس بوده و از آنها خواسته‌اند راه‌حلی پیدا کنند تا اجازه دهد افزایش تولید صورت بگیرد». بنا بر این گزارش‌ها مقامات کاخ سفید گفته‌اند: «بایدن خواهان آن است شهروندان آمریکایی به انرژی با هزینه معقول و پایا دسترسی داشته باشند. با احیای اقتصاد آمریکا از رکود ناشی از همه‌گیری ویروس کرونا، مهم است که روند تأمین انرژی حفظ شود که مستلزم شرایط باثبات بازار نفت است». عكس‌العملی كه در مقایسه با نقش فعال و تأثیرگذار ترامپ در این موارد و نیز به نسبت سطح تنش كنونی درون اوپك كمی بی‌نمك به نظر می‌رسد. روس‌ها واكنش خیلی چشمگیری نشان نداده‌اند و الكساندر نواك یكی از معماران طرح فعلی با اینكه به نوشته بلومبرگ نتوانست به سطح افزایش تولید مورد نظر خود برسد، اما حتی پس از كسنل‌شدن اجلاس روز دوشنبه نیز هیچ اظهارنظری نكرد. به‌هرحال به گزارش بلومبرگ اكنون وزارت نفت عراق ابراز امیدواری كرده است كه تصمیم به برگزاری اجلاس در 10 روز آینده قطعی شود. اما هنگامه‌ای برپا‌ست كه یكی از گزارش‌نویسان بلومبرگ را نیز به تعجب وا‌داشته است و می‌نویسد این دعوا این‌بار به‌شدت «شخصی و عمومی» است و به سطح مصاحبه‌های تلویزیونی كشیده شده است. جان كیلداف، تحلیلگر ارشد نفت در «اگین كلاپتال» به سی.ان.بی.سی گفته است اتحاد اوپك شكست؛ «پاندمی كشورها را متحد كرده بود، حالا شرایط پسا‌پاندمی آنها را از هم جدا كرده است. امارات متحده كه شمشیر را از رو بسته است و تازه تفریح ما شروع شد كه ببینیم چه كسی بالاخره وا‌می‌دهد!». تا‌به‌حال بارها تنش درون اوپك بالا گرفته است، حالا نه شاید در این حد اما بالاخره حل شده است. اما شرایط به گونه‌ای است كه بعضی جدا، حتی در رسانه‌ای مثل بلومبرگ، می‌پرسند آیا كار اوپك تمام شد؟
سایر اخبار این روزنامه
نبرد گلادياتورهاي نفتي
بزنگاه تغییر سرنوشت هاشمی و اصلاحات
دولت رئیسی نیز به توافق وفادار خواهد بود
پوزش‌های کابینه
کیفرخواست ۲۰۰ صفحه‌ای برای ۱۰ متهم پرواز اوکراینی
وقتی تکلیف مجلس در دفاع از حقوق مردم مشخص نیست
دوازدهمین امام‌جمعه هم کنار رفت
سرانجام، فرصت گفت‌وگوی تهران - ریاض
روز حساب در بهشت
ایران تقاص چه چیزی را پس می‌دهد؟
پیشنهاد به رئیس‌جمهور منتخب
حمایت از احزاب شعاری نباشد
پاسخ انعطاف‌پذیر به بازخیزی طالبان
خلسه دلار
