روزنامه آفتاب یزد
1400/04/23
اختلاف ریاض - ابوظبی زیر سر آمریکا و اسرائیل است!
آفتاب یزد - رضا بردستانی: ریاض و ابوظبی در خلال برخی تحولات منطقه‌ای از جمله ائتلاف علیه یمن، قطع رابطه با قطر و از سرگیری روابط با دیگر کشورها، اختلافاتی گاه مهم مواجه شده‌اند و اما شدت این تنش‌ها همواره از دید رسانه‌ها دور نگه داشته شده است. بعدِ عادی‌سازی روابط با اسرائیل که گویی اماراتی‌ها را سرمست کرده است حالا خبر می‌رسد بعدِ مناقشات عربستان و امارات با موضوع یمن، این بار با موضوعی کاملاً اقتصادی دچار اختلافاتی جدی‌تر شده‌اند تا جایی که العربی الجدید در مطلبی به قلم مصطفی عبدالسلام نوشت: رابطه ریاض و ابوظبی این روزها شاهد تنشی است که از چشم تحلیلگران به دور نمانده، تنشی که نشانه‌های آن در وضع محدودیت‌هایی از سوی دو کشور برای سفر مردمشان به عربستان یا امارات، نمایان شد.
به گزارش «انتخاب»، در ادامه این مطلب آمده است: مقامات سعودی تصمیم به ممنوعیت سفر به امارات و از آن، گرفتند و وزارت عربستان اعلام کرد با هدف جلوگیری از شیوع نوع جدید ویروس کرونا، پروازها به سه کشور از جمله امارات، به حالت تعلیق در می‌آید. تصمیم عربستان، به چند دلیل امارات را خشمگین کرد، از جمله آنکه سعودی‌ها، امارات را به لحاظ بهداشتی با کشورهای ضعیفی، چون افغانستان، اتیوپی و ویتنام یکی کرد. این در حالی است که امارات به ویژه امارت دبی هم آزادی چندانی به سعودی‌ها نمی‌دهد و تصمیم عربستان برای ممنوعیت سفر اماراتی‌ها نیز بر عمق بحران مالی دبی افزوده و به شدت بر بخش گردشگری، خدماتی و تجاری آن تاثیر می‌گذارد. توضیح اینکه بازار سعودی حدود ۵۰ درصد گردشگران منطقه در دبی را در اختیار دارد. به دنبال تصمیم عربستان، امارات به سرعت واکنش نشان داده و شرکت هواپیمایی امارات اعلام کرد تا اطلاع ثانوی، تمام سفرها به عربستان و از آن، به حالت تعلیق در می‌آید.
اما این تنها اختلاف بین ریاض و ابوظبی نیست، یک اختلاف عمیق‌تر میان این دو وجود دارد که در حال حاضر در اوپک پلاس در حال وقوع است، یعنی همان ائتلاف نفتی که شامل دولت‌های اوپک به رهبری عربستان و تولید‌کنندگان خارجی نفت به رهبری روسیه میشود و در جریان این ائتلاف، وزیر انرژی عربستان، عبدالعزیز بن‌سلمان از موضع مخالف امارات با اجماعی که در خصوص توافق با اوپک پلاس حاصل شده، انتقاد کرد.
پیش از برگزاری این جلسه، چیزی شبیه به توافق بین عربستان و متحدان خارجی‌اش به رهبری روسیه در خصوص افزایش تولید تا نیم میلیون بشکه در روز حاصل شده بود، اما امارات با این توافق مخالفت کرده و آن را ناعادلانه دانست، علاوه بر اینکه خواستار شروط بهتری برای خود در رابطه با افزایش سهم تولیدی‌اش شد. مسئله جالب توجه آنکه عربستان و روسیه موضع واحدی در مقابل موضع امارات داشتند، این در حالی است که در آوریل ۲۰۲۰ عربستان و روسیه درگیر یک جنگ نفتی با یکدیگر بودند که در آن هنگام منجر به سقوط قیمت‌های نفت در بازارهای جهانی شد.
اختلاف سعودی و امارات به شیوع کرونا و ائتلاف اوپک پلاس یا توافق تولید نفت منحصر نمی‌شود، بلکه امارات گه گاه ساز جدایی از سازمان اوپک را می‌زند و همین مسئله باعث عصبانیت سعودی شده است که می‌خواهد این سازمان برای حفظ منافع دولت‌های صادر‌کننده نفت باقی بماند. دیگر میدان اختلافات بین امارات و عربستان، چند ماه پیش نمایان شد، زمانی که وزیر خزانه داری عربستان، محمد جدعان اعلام کرد از سال ۲۰۲۴ این کشور با هیچ شرکت تجاری خارجی که در خاورمیانه دفتر منطقه‌ای دارد قرارداد دولتی امضا نمی‌کند. این تصمیم خشم اماراتی‌ها را برانگیخت، چرا که آن را تلاشی از سوی ریاض برای به انحصار درآوردن پیشتازی مالی و گرفتن آن از امارات به ویژه دبی و چالشی تازه برای فعالیت‌های گردشگری در امارات دانستند، در حالی که این کشور از شیوع ویرس کرونا و پیش از آن، سقوط قیمت نفت رنج می‌برد. اختلافات بین ریاض و ابوظبی تنها محدود به پرونده‌های اقتصادی نیست و به پرونده‌های سیاسی دیگری هم می‌رسد، که به سطح، حجم و سرعت عادی‌سازی با رژیم اشغالگر، یمن و سودان و صلح با قطر و دیگر پرونده‌های منطقه‌ای مربوط است.
> خاورمیانه سرشار از رهبران جاه طلب!
قاسم محبعلی، مدیرکل اسبق خاورمیانه و شمال آفریقا در وزارت امور خارجه در گفت و شنودی با آفتاب یزد ضمن طبیعی دانستن چنین اختلافاتی آن هم در بین کشورهای عربی می‌گوید: در خاورمیانه خصوصاً در کشورهای عربی با رهبرانی برخورد می‌کنیم که عموما جاه طلب هستند و سعی می‌کنند خودشان را مرکز رهبری قرار دهند.
و چون کشورهایی نیستند که بر اساس ساختار دموکراتیک شکل گرفته باشند و به‌عبارتی چیزی به اسم Nation-State (دولت-ملت) در خاورمیانه شکل نگرفته و این رهبران هستند که سیاست‌ها و منافع را تامین می‌کنند، لذا نمی‌شود روابط پایداری بین کشورهای منطقه علی رغم تشابه ساختاری مشاهده کرد. این قضیه شامل امارات و عربستان هم میشود و هر جا که احساس کنند دستشان باز است سعی می‌کنند خود را بر دیگری تحمیل کنند.
> یمن قربانی جاه طلبی امارات و عربستان!
سفیر پیشین ایران در مالزی و یونان ادامه می‌دهد: نمونه این جاه طلبی‌ها در یمن اتفاق افتاد. امارات سعی کرد در آنجا خارج از ائتلافی که با عربستان داشت پایگاه نفوذی درست کند و همین امر خود سبب بروز مشکلاتی شد. در مورد سایر مسائل نیز همین گونه است یعنی تصور اینکه بین کشورهای عربی یک ائتلاف یا اتحاد شکل گیرد فعلا تصور دقیقی نیست. در مورد شورای همکاری خلیج فارس نیز این فراز و نشیب همواره وجود داشته است.
محبعلی در ادامه می‌گوید: اینکه عادی‌سازی روابط امارات و اسرائیل بر تصمیمات منطقه‌ای امارات تاثیر می‌گذارد به موقعیت و منافع کشورها بر می‌گردد. تفاوت‌هایی بین این کشورها وجود دارد. مثلا کشور عربستان کشور بزرگتری است و جامعه مذهبی تندروتری در آنجا حضور دارد و عادی‌سازی روابط با اسرائیل در آنجا مشکل است. تهدیدات این کشورها هم با یکدیگر تفاوت دارد. طبیعتا امارات ادعاهایی در مورد ایران و جزایر سه‌گانه دارد که این وضعیت را قطر ندارد. قطر با توجه به تجاربی که دارد سعی می‌کند روابط خود با ایران را حفظ کند و مانند عمان یک موازنه ایجاد کند. در مورد امارات با توجه به جاه طلبی‌هایش و اینکه سعی دارد یک دشمن موازی با ایران درست کند و طی آن بتواند ادعاهای خود را دنبال کند و همین طور موقعیت خود را در برابر کشورهای دیگر چون قطر و عربستان افزایش دهد این قضیه قدری متفاوت است. در مورد بحرین چون بحرین به نوعی مناسبات خود را عربستان تنظیم کرده و تحت تاثیر عربستان است لذا با توجه به ایران هراسی که دنبال ائتلاف با غرب هستند اما تا وقتی عربستان وارد چنین معادله‌ای نشود آن‌ها نیز احتیاط می‌کنند.
> فراز و فرود قدرت در شورای همکاری خلیج فارسی به سطح ایران هراسی کشورهای عضو بستگی دارد!
قاسم محبعلی دیپلمات و تحلیل‌گر سیاسی در ادامه اظهار می‌دارد: شورای همکاری خلیج فارس بر اساس تهدید انقلاب اسلامی ایران و خطر صدور انقلاب اسلامی ایران شکل گرفت نه بر اساس منافع متقابل بین کشورهای تشکیل‌دهنده آن؛ لذا این شورا وضعیت و زندگی آن تابع نوسان رابطه با ایران است. البته زمانی تحت تاثیر اشغال کویت توسط عراق قرار گرفت. بنابراین هر گاه این تهدید زیاد شود آن‌ها به هم نزدیک می‌شوند. اما هر گاه این تهدیدها کاهش می‌یابد چون بر اساس منافع مشترک شکل نگرفته دوباره رقابت‌ها و اختلاف های‌شان نمود پیدا می‌کند و وضعیت شورا دچار بحران می‌کند.
> اختلاف بین کشورهای عربی زیر سر اسرائیل و آمریکا است
محبعلی با اشاره به دودوزه بازی اسرائیلی‌ها خاطرنشان می‌کند: نکته‌ای که باید اشاره کنم این است که اسرائیل هیچ گاه موافق تشکیل ائتلاف بین کشورهای عربی نیست. چون می‌داند تشکیل ائتلاف اگر نه در کوتاه مدت اما در میان مدت و بلندمدت می‌تواند به ضرر اسرائیل باشد لذا علاقه‌مند است روابط دو جانبه با این کشورها را پیگیری کند و نه با مجموعه‌ای از این کشورها. در چنین شرایطی هم از موقعیت بهتری برخوردار میشود هم اینکه می‌تواند تهدیدی را که اشاره کردم مرتفع کند. مهمترین کشور شورای خلیج فارس عربستان سعودی است و اساساً تصمیمات و سیاست‌های این شورا تحت تاثیر عربستان قرار دارد. عربستان با این شورا می‌خواست هم دست بالاتری نسبت به ایران داشته باشند و هم اینکه اجازه ندهد کشورها تک‌تک با ایران رابطه برقرار کنند و عربستان تنها بماند اما زمانی که احساس کند می‌تواند به تنهایی مناسباتش با ایران را تنظیم کند دیگر علاقه‌ای نخواهد داشت که دیگران را در منافع و مزایا شریک کند پس اگر عربستان و ایران بتوانند مشکلات‌شان را درچارچوب‌هایی مدیریت کنند طبیعتا عربستان به اینکه کشورها را دنبال خود بکشد
علاقه‌ای نخواهد داشت. مثلا وقتی ما با انگلیس بر اثر سلمان رشدی اختلاف پیدا کردیم انگلیسی‌ها سعی کردند آن را داخل اتحادیه اروپا ببرند و یک مجموعه را
رو به روی ما قرار دهند. عربستان هم چنین سعی‌ای می‌کند و شاید کشورهای کوچکتر
علاقه‌ای داشته باشند اما چون مناسبات ایران و منطقه تحت تاثیر مناسبات ایران و عربستان است اگر ایران و عربستان در چارچوب بهبود روابط باشند دست آن‌ها بسته‌تر میشود و آن‌ها هم سعی می‌کنند رابطه‌شان با ایران را به صورت موازی گسترش دهند.
> ترجیح ایران روابط دوجانبه است
این دیپلمات اسبق با اشاره به این موضوع که ایران هم علاقه‌مند نیست با یک مجموعه در ارتباط باشد و سعی می‌کند دوجانبه وارد روابط شود و منافع ملی ایران هم اقتضا می‌کند که با کشورها به صورت دو جانبه ارتباط برقرار کند، در پاسخ به این پرسش که آیا شاهد جنگی تماماً عربی خواهیم بود یا نه می‌گوید: همیشه به دلایل مختلف اختلافاتی بین کشورهای عربی وجود دارد. یکی از دلایل را که اشاره کردم نبود ation-State (دولت-ملت) در کشورهای عربی است و سیاست‌ها تحت تاثیر رهبرانی است که بر کشور حاکم می‌شوند. بنابراین اختلافات در خاورمیانه هم در عرصه‌های داخلی هم منطقه‌ای مزمن و حاد است. واقعیت دیگری فراتر از این مسئله وجود دارد و آن اینکه خاورمیانه در ۲۰۰ سال اخیر تحولاتش تحت تاثیر مناسبات بین‌المللی بوده است و بدون آن قادر نیست مسائلش را به نحو مطلوب پیش برد. این است که تا حد زیادی رقابت‌های بین‌المللی هم در تحولات داخلی کشورهای منطقه هم در مناسبات بین کشورها در منطقه تاثیر‌گذار بوده است.
> چینی‌ها از خاورمیانه‌ای آرام هراس دارند!
محبعلی تاکید می‌کند: زمانی جنگ سرد بود از یک طرف روسیه سعی می‌کرد که کشورهای متحد غرب را بی‌ثبات کند. الان هم این اختلافات بین خود اروپایی‌ها و آمریکا بر سر خاورمیانه وجود دارد. امروز چین هم به این قدرت‌ها اضافه شده و منافع آن‌ها در این نیست که منطقه آرام شود. چرا که اگر منطقه آرام شود نگران این هستند که آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها بیشتر توجهات‌شان را به شرق و خصوصاً چین متمایل کنند. لذا آن‌ها از تحولاتی مثل یازده سپتامبر و مداخله آمریکا در عراق و افغانستان سود بردند. همین طور در مورد بحرانی که بین اسرائیل و کشورهای عربی وجود دارد. لذا تا وقتی که اختلافات و رقابت‌ها در سطح بین‌المللی زیاد باشد نباید انتظار داشت که خاورمیانه به سمت آرامش و ثبات پیش رود. مداخلات آن‌ها سبب میشود هم بین کشورها اختلافات شکل گیرد و هم درون کشورها بحران‌ها افزایش یابد.
> وقوع جنگی بزرگ در خاورمیانه به نفع هیچ کشوری نیست
سفیر اسبق ایران در مالزی می‌افزاید: منافع جهانی در این نیست که در خاورمیانه جنگی بزرگ اتفاق نیفتد. مثلا وقتی جنگ ایران و عراق شروع شد آمریکایی‌ها سیاستی را اعلام کردند و آن جنگ بدون پیروز و در چارچوب جنگ بدون پیروز زمان‌هایی که عراق در حال پیش روی بود به ایران کمک می‌کردند و برعکس مواقعی که ایران در حال پیش روی بود به عراق کمک می‌رساندند. ۸ سال این سیاست را به گونه‌ای ادامه دادند تا دو طرف فرسوده شوند. در مورد جاهای دیگر هم همین گونه است. قدرت‌های بزرگ استراتژی دارند تحت عنوان جنگ‌های محدود یا جنگ‌های کم شدت. چون نمی‌خواهند بین خودشان جنگ‌های بزرگ رخ دهد رقابت‌های خود را به مناطق کم‌خطر‌تر و کم‌هزینه‌تر منتقل می‌کنند و در آنجا جنگ کم شدت راه می‌اندازند. یعنی به جای جنگ با خودشان جنگ را به حوزه‌های تحت نفوذ می‌کشانند. آنچه در افغانستان رخ داد و آنچه که اکنون در سوریه و عراق و خاورمیانه دارد اتفاق می‌افتد نمونه کشاندن اختلافات به مناطقی است که منافع و کشورهای آن‌ها را کمتر تحت تاثیر قرار دهد. کشورهای کوچکتر بازیگرانی هستند که در چارچوب قدرت‌های بزرگ بازی می‌کنند اگر چه ممکن است خودشان هم اهداف و منافغی داشته باشند اما چون قدرت‌های بزرگ دایره بزرگتری از سیاست دارند بازیگران کوچکتر ناچار خواسته و نا خواسته در چارچوب کشورهای بزرگتر عمل می‌کنند.
> تاریخ خاورمیانه مملو از جنگ‌های بدون فاتح است!
محبعلی با تایید اینکه جنگ‌های خاورمیانه جنگ‌های بدون فاتح خواهد بود، می‌گوید: این جنگ‌ها زمانی خاتمه پیدا می‌کند که در سطوح بالاتر به تفاهمی برسند. در خاورمیانه ۵ دست بازیگر داریم: بازیگران خرد که کوچکتر از دولت‌ها هستند مثل طالبان، القاعده، بازیگران قومی و اخوان المسلمین دوم بازیگران دولتی، سوم بازیگران منطقه‌ای مثل ایران، عربستان، ترکیه، مصر و اسرائیل چهارم بازیگران بین‌المللی مثل انگلیس، فرانسه، آلمان، روسیه و چین و بازیگران جهانی مثل آمریکا. اینها سطوح مختلف بازیگری در خاورمیانه هستند و چون همه بازیگران در این فرآیند شریک هستند اما به دلیل اختلاف سطح بازیگری، بازیگران خرد قادر نیستند مشکلات خود را حل کنند. الان در یمن اگر چه ممکن است متحدان با عربستان موافقت و همنوایی داشته باشند اما علاقه‌مند نیستند که عربستان در یمن مستقر شود. همین طور در مورد سوریه و ترکیه. اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها علی رغم اینکه ترکیه متحدشان در ناتو بود تمایل نداشتند ترکیه در سوریه توفیقی پیدا کند. و دیدیم شروع به مخالفت با ترکیه کردند و ترک‌ها معتقد بودند توطئه صورت گرفته کار آمریکایی‌ها بوده است. لذا تا وقتی قدرت بزرگتر به نتیجه نرسد این بحران‌ها و جنگ‌ها ادامه پیدا می‌کند و طرف‌های منطقه‌ای خودشان نمی‌توانند به تنهایی مشکلات را حل کنند.
سایر اخبار این روزنامه
کوبا؛ از دستگیری فعالان تا مقصر دانستن واشنگتن در ناآرامی‌ها
اختلاف ریاض - ابوظبی زیر سر آمریکا و اسرائیل است!
دکتر محمد مصدق مدیری علمی، دانشگاهی و جهادی است
ایجاد سختگیری اجتماعی برای مجردها!
ازقمه کشی دختر اصفهانی تا بی‌ادبی وزیر بهداشت
جان انسان‌ها برای مترو ارزش دارد؟
دادخواست طبیبانه
نظرخواهی از مخالفان
جایگزین‌پروری یا نوچه سالاری!
ابر چالش‌های صنعت تولید
تحول بنیادین در کابینه؛ ایجاد معاونت اقوام و مذاهب
دکتر محمد مصدق مدیری علمی، دانشگاهی و جهادی است
پیام تبریک نایب رئیس شورای عالی وکلا در پی انتصاب معاون‌اول قوه قضائیه
