صدای جنگ آب از جنوب می‌آید

اسماعیل کهرم کارشناس محیط‌زیست بار دیگر بحران آب، در استان‌های مرکزی و جنوبی روی خشن خود را نشان داد. این مایه حیات در چند سال گذشته موجب اعتراضات مردمی و کشاورزان شده است. تا پیش از این دسته اعتراضات در استان‌های مرکزی نظیر اصفهان و یزد بود و حالا بحران خشکسالی و بی‌آبی، به شهرهای جنوب کشور از جمله خوزستان تسری پیدا کرده است. در شرایطی که در فصل آبی امسال، کمترین نزولات جوی را تجربه کردیم و برداشت‌های بی‌رویه از منابع آبی، منجر به خشک شدن و پایین رفتن سطح بسیاری از منابع آب زیر‌زمینی و سطحی و خشکی تالاب‌ها شد، تالاب عظیم هورالعظیم فقط یک‌پنجم آن آب دارد و هزاران روستای جنوبی کشور نه آبی در چشمه دارند و نه در لوله‌هایشان. مدیریت تامین آب‌ شرب و آب‌ مصرفی در بخش کشاورزی به‌طور جد باید تبیین وضعیت ‌شده و راهکارهای عملیاتی و اجرایی برای آن وضع شود، زیرا زمانی که سفره‌های آب زیرزمینی به دلیل مصرف بیش از اندازه از آنها دچار فرونشست شوند و بارش‌ها نمی‌تواند در این نشست‌ها رسوخ کند، مشکل فرونشست به لب‌های خشکیده مردم اضافه می‌شود. در موضوع ساماندهی مصارف آب، بخش کشاورزی میزان قابل‌توجهی از این مصرف را به خود اختصاص داده است. به گفته صاحب‌‌نظران رقمی حدود ‌درصد آب ایران در زمینه کشاورزی مصرف شده یا بهتر است، گفته شود به هدر می‌رود، زیرا به‌دلیل عدم استفاده از روش‌های نوین آبیاری، عدم‌توجه به کاشت محصولات متناسب با اقلیم نظیر کاشت برنج و نیشکر یا محصولاتی نظیر هنداونه که در شرایط بحران آبی حال‌حاضر دارای هیچ‌گونه توجیهی به لحاظ اقتصادی و منابع آبی نیستند، به دست خویش این چاله را به چاه تبدیل شده است. علاوه‌بر این مقادیر زیادی آب در قالب آب مجازی آن را به کشورهای دیگر صادر می‌شود. سال‌ها فرضیه‌اش در بخش منابع آب مبنی بر جنگ آب در آینده مطرح بوده، در ابتدای طرح این فرضیه با توجه به فرآیند گرم‌شدن کره زمین کارشناسان تا حدی این رخداد را تصور می‌کردند، اما جنگ آب رخدادی اغراق‌‌آمیز میان افکار‌‌عمومی و صاحب‌نظران بود. هرچند امروز با مشکلات در کمبود منابع‌ آب و خشکسالی‌هایی که یکی از پس دیگری در روستاهای مختلف کشور به خصوص در نوار مرکزی و جنوبی شاهد آنها مهاجرت شکل گرفته و سبب موج مهاجرت روستاییان به شهرها و آسیب‌های زیست ‌محیطی در اثر خشک شدن تالاب‌ها، دریاچه‌ها و رودخانه‌ها و... شده است. به‌عنوان مثال همان‌طور که مسئولان استان خوزستان با جمعیتی بالغ بر چهار میلیون و 700 هزار نفر، که 24.5 درصد این جمعیت در روستا زندگی می‌کنند، بیش از 700روستا آن با تنش آبی روبه‌رو است و غیزانیه، مشت، نمونه خروار به حساب می‌آید. تمام رویدادهای مطرح شده مهر تاییدی بر فرضیه جنگ آب احتمالی در آینده است، زیرا کمبود منابع آب و خشک شدن‌ دریاچه‌ها و رودخانه‌ها امروز سبب اعتراضات مردمی و نقدهای فراوان در شهرهای مختلف شده است، حتی مردمی که صدها کیلومتر با تالاب هورالعظیم فاصله دارند، از مرگ این تالاب که روزگاری عظیم بود، ناراحت و دلواپس هستند. اعتراضاتی که بخشی از آنها وارد و منطقی تلقی شده و برخی دیگر از آنها نیازمند تامل و واکاوی بیشتر است.