روزنامه ابتکار
1400/05/02
هنرمندان چگونه می‌توانند به حفظ محیط زیست کمک کند؟ نجات زمین با ابزار هنر
گروه فرهنگ و هنر – کم‌آبی، گرمای بی‌سابقه، سوختن جنگل‌ها، آلودگی هوا و... مشکلات محیط زیستی هستند که هر کدام گوشه‌ای از کشور پهناورمان را تحت تاثیر قرار داده‌اند. گرچه رسیدگی به این موارد بر عهده مسئولان امر است اما هنرمندان به عنوان بخشی از قشر روشنفکر و پیشرو جامعه نقش مهمی در توجه و پرداخت به این موضوع دارند.این آب و این خاک میراث گذشتگان ما است و باید فرزندان ما هم از آن بهره ببرند. اما گسترش زندگی شهری، صنعتی شدن هرآنچه که می‌شناسیم و بی‌تدبیری مسئولان، هر روز محیط زیست را تهدید می‌کنند. بحران بی‌آبی موضوع تازه‌ای در کشور ما نیست. مدت‌ها است که کارشناسان درباره خشکسالی و کمبود آب در کشور هشدار می‌دهند و حالا شاهد وضعیت بحرانی در خوزستان، اصفهان و سیستان و بلوچستان هستیم. از سوی دیگر هر از چندی جنگلی آتش می‌گیرد. بحران آلودگی هوا نیز دیگر دائمی شده است.
با گسترش بحران‌های محیط زیستی و آگاهی افراد از ضرورت توجه به منابع طبیعی و محیط زیست، این سوال مطرح میشود چگونه می‌توانیم به حفظ و نجات محیط زیست کمک کنیم؟ چه مدیر یک سازمان باشیم یا یک شهروند مسئولیت‌پذیر، بسته به این که ما در جامعه چه جایگاه و تخصصی داریم، می‌توانیم برای نجات محیط زیست تلاش کنیم. در همین راستا هنرمندان نیز می‌توانند با استفاده از زبان هنر نقشی مهم در آگاهی بخشی و حفظ محیط زیست و منابع طبیعی ایفا کنند. این روزها که بحران بی‌آبی خوزستان پررنگ‌تر از همیشه نمایان شده، یکی از هنرمندان موسیقی تلاش کرده تا با سازش این وضعیت را به گوش مخاطبانش برساند. علی قمصری، نوازنده تار و آهنگساز که مدتی است با پروژه «تار ایرانی» به گوشه و کنار ایران سفر می‌کند، با تغییر برنامه به خوزستان رفته و آنجا نواخته است. او در این‌باره چنین توضیح می‌دهد: بیقراری‌ای که من را از گیلان به اهواز کشاند، در خاک خوزستان به این قطعه تبدیل شد. اصلا در مسیر خوزستان به اینکه چه باید نواخت فکر نمی‌کردم. می‌دانستم حسی که دارم مسیر را برای خلق هموار می‌کند. حسم غم تنها نبود، ترکیبی از غم، خشم، کنشگر بودن، بی قراری و عصیان بود. «خوناب» مانند پازلی پراکنده که تکه هایش از گیلان تا اهواز متولد شده بود در همین لحظه که میبینید، یعنی زمان اجرا کامل شد. چرا که بسیاری از ملودی‌های تار کاملا بداهه است.
خوزستان خارج از نوبت، «تارایرانی» را میهمان خود کرد تا این اثر را در بخش‌های خشک شده‌ی خوزستان ضبط کنیم. سوء مدیریت، بعضی شهرهای این استان سرشار از رودخانه را با بحران آب و معیشت مواجه کرده. به طوری که اهالی شهر‌هایی که پر از منابع نفت، آب وگاز هستند، خود از حداقل امکانات محرومند. من به عنوان یک انسان نمی‌توانم در برابر این کوتاهی‌ها سکوت کنم. قطعه‌ی «خوناب» را دو روز پیش تحت تاثیر این شرایط در خاک خوزستان ساختم و با هنرمندان خوزستانی و با استفاده نمادین از دبه‌های آب اجرا کردیم. خودم نیز با توجه به اینکه مردم خوزستان با حداقل‌ها می‌سازند، تنها با سیم بمِ تار این قطعه را اجرا کردم. چرا که سیم بم، در نواختن کمترین استفاده را دارد».
اما بحران‌های محیط زیستی چنان نیستند که یک شبه به آن پرداخته شود. شاید استفاده مستمر از چنین موضوعاتی نقشی پررنگ‌تر در چلوگیری از تخریب محیط زیست داشته باشد. علی فرامزی، نقاش صاحب سبک، طراح و منتقد نقاشی که سال‌هاست درباره موضوع محیط زیست و خشکسالی کار می‌کند، با تاکید بر اهمیت موضوع محیط زیست، می‌گوید: بحث محیط زیست امروز مهمترین موضوع زیست بشر و موضوعی جهانی است. در حقیقیت جزو المان‌ها و موضوعاتی است که هنرمندان همه کشورها به جد باید به آن توجه کنند و به آن بپردازند. بحث زیست و حیات انسان باید برای بشر مهمترین مسئله باشد و لازم است هنرمندان به این موضوع که زندگی انسانها را به طور جدی تهدید می‌کند، توجه داشته باشند.
او ادامه می‌دهد: نمی‌دانم اگر قرار باشد به مسئله‌ای با این اهمیت، جهانی توجه نشود چه چیز مهمتری می‌تواند برای جلب نظر هنرمندان که باعث شود به آن بپردازند وجود داشته باشد.
این هنرمند همچنین درباره پرداختن به موضوع محیط زیست می‌گوید: موضوع طبیعت و محیط زیست یکی از سوژه‌های قدیمی و متداول تاریخ هنر است؛ منتهی این طبیعت با در نظر گرفتن جغرافیای هنرمند و دوره‌های زمانی دچار تغییر میشود. همانطور که در ایران مشکلاتی که به لحاظ جغرافیای طبیعی از نظر صخره‌ها، کویری‌ها و ... داریم، باعث به وجود آمدن دوره‌هایی شده که کمتر به آنها توجه شده است.
او ادامه می‌دهد: هنرمندان نقاش شاید جزو مهمترین کسانی بوده‌اند که بحث محیط زیست و اهمیت به طبیعت در آثار آنها به عنوان یک ژانر مهم، مطرح بوده که در نهایت منجر به خلق آثار عظیمی شده است. البته پرداختن به این حوزه درباره نقاشان اروپایی پیش از دوره امپرسیونیسم‌ها و پس از آن صدق می‌کند. در ایران نیز برای نقاشان سنتی و نگارگران بحث طبیعت بسیار مهم بوده است. ما امروز به عنوان هنرمندان معاصر نگاهمان به واقعیت‌هایی در حیطه آب، خاک، درخت و عناصر زیست محیطی هست که هنرمندانی در گذشته به این مسائل توجه داشته‌اند.
فرامرزی درباره میزان پرداختن به این حوزه در ایران می‌گوید: به گمانم خوشبختانه در ایران یک دوره هنری تجسمی داریم که تعدادی از نقاشان درباره این موضوع با سوژه‌هایی مانند کویری‌ها و مناطق خشک با تفاوت‌های چشم گیری کار کرده‌اند. هنرمندانی چون مارکو گرگوریان، پرویز کلانتری، غلامحسین نامی و هوشنگ شباهنگی که به موضوع کویر پرداخته‌اند.
این نقاش همچنین درباره فعالیت خودش در این حوزه اظهار می‌کند: این پروژه را در ابتدا از دوره‌های کویری شروع کردم و تا دوره‌ای تحت عنوان هجوم که همان هجوم کویرها است، ادامه دادم. اکنون درباره جنگل‌ها و مسائل محیط زیست و آب کار می‌کنم.
او ادامه می‌دهد: چند وقت پیش نیز از طرف گالری سیحون در نمایشگاهی گروهی به همراه چهار نفر از نقاشانی که در خارج از ایران فعالیت می‌کنند در واشنگتن شرکت کردم و در آنجا هم موضوع جهانی جنگل‌زدایی را نمایش دادم. در این نمایشگاه چهار اثر از من که مربوط به دوره درختان است شرکت داشت. این چهار اثر تضاد بین درختان خشک و درختان سبز و جنگلی را به نمایش گذاشته است.
هنر برای محیط زیست می‌تواند پویشی ملی یا آغاز فعالیت‌های جدی‌تر هنرمندان باشد برای خلق آثار هنری تاثیرگذار در جهت حفظ و نجات محیط زیست. هنر برای محیط زیست حتی می‌تواند عنوان درس یا کارگاهی فوق برنامه در مراکز آموزشی باشد. هنرمندان با هنرشان می‌توانند گام موثری در آگاه کردن جامعه از آنچه می‌توانند برای حفظ و نجات محیط زیست، انجام دهند، بردارد.
نتیجه ضرورت همکاری و همفکری هنرمندان رشته‌های گوناگون هنری با کنش‌گران و کارشناسان محیط زیستی، آگاهی افراد جامعه خواهد بود؛ آگاهی که نتیجه‌اش کاهش تخریب‌های زیست محیطی است. اگر ارگان‌های متولی فرهنگ و هنر و همچنین رسانه‌ها از تلاش هنرمندان برای خلق آثار، پیرامون محیط زیست پشتیبانی کنند، زودتر از آنکه دیر شود، امید به نجات محیط زیست، شکوفا خواهد شد. همچنین دولت می‌تواند در راستای اهداف فرهنگی خود درخصوص حفظ و نجات محیط زیست و منابع طبیعی، بیش از پیش، از هنرمندان و آثار هنری آنان، حمایت و آنها را به تولید آثار فاخر در این حوزه، دعوت و ترغیب کند. چون بدون پشتیبانی ارگان‌ها دولتی و همچنین خصوصی این راه برای هنرمندان، به سختی، طی خواهد شد و گاه در حد یک ایده، باقی می‌ماند. هنر برای محیط زیست ادای دین هنرمند است به طبیعت.
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
سایر اخبار این روزنامه
رهبر انقلاب اسلامی پس از دریافت نوبت دوم واکسن کوو ایران برکت:
مردم خوزستان ناراحتی‌شان را بروز دادند، نمی‌توان از آنها گله داشت
محمدعلی وکیلی
چیستی وچرایی مصائب خوزستان و چگونگی برون‌رفت
برجام در دولت سیزدهم احیا میشود؟
زیان‌های اقتصادی تعویق مذاکرات وین
هنرمندان چگونه می‌توانند به حفظ محیط زیست کمک کند؟
نجات زمین با ابزار هنر
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا:
آمریکا آماده بازگشت به مذاکرات وین برای احیای برجام است
«ابتکار» اثرات اجرای طرح فروش متری مسکن در بورس را بررسی کرد
سود و زیان عرضه مسکن متری در بورس
بحران آبی شهرهای جنوبی کشور از کجا ناشی میشود؟
«ایران» هم‌درد با رنج «خوزستان»
بازدید سرزده رئیس قوه قضائیه از زندان رجایی‌شهر
دستورات اژه‌ای برای بهبود وضعیت زندان‌ها
رئیس جمهوری منتخب در «نشست ویژه بررسی مسائل خوزستان»:
برای حل مشکلات خوزستان حتی یک روز هم معطل نخواهیم شد
روحانی در مراسم افتتاح طرح ملی انتقال نفت خام از گوره به جاسک:
خوزستان به عنوان قلب تپنده ایران مهم بوده و هست
شمخانی:
احساس تبعیض دردناک‌تر از خشکسالی و بی‌آبی است
جولان ناپایدار کرونای دلتا در پایتخت
