روزنامه شرق
1400/05/02
راه متفاوت ایران برای تجارت نفت
راه متفاوت ایران برای تجارت نفت شرق: خط لوله گوره- جاسك با ظرفیت روزانه ۳۰۰هزار بشکه نفت و با ۸۲ درصد پیشرفت پنجشنبه هفته پیش افتتاح شد و حالا قرار است در سال ۱۴۰۱ به‌طور کامل تکمیل شده و زمینه‌ساز صادرات روزانه یک میلیون بشکه نفت از پایانه جاسک شود. همین افتتاح در شرایط پیشرفت ۸۲ درصدی البته منتقدانی هم دارد، هرچند تصمیم‌گیران می‌گویند نباید از فرصت صادرات روزانه ۳۰۰ هزار بشکه نفت گذشت. این خط لوله نفت در روزهای گذشته به سرخط اخبار نفت در خبرگزاری‌های معتبر دنیا هم رسید و برخی رسانه‌ها از روش تازه ایران برای دورزدن تحریم‌ها گفتند و در سمتی دیگر هم گروهی این خط را به مسائل تنگه هرمز نسبت دادند؛ با این توضیح که ایران راهی برای صادرات نفت خود در روزهای حساس تنگه هرمز ایجاد کرده است. هرچه که هست حالا طرحی که اوایل دهه ۶۰ و در دوران جنگ مطرح و بعد رها شده بود، در روزگار بی‌سابقه‌ترین تحریم‌ها افتتاح شد. حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، یکی از سخنرانان ویدئویی افتتاحیه پنجشنبه هفته پیش بود که طرح را «دستاوردی بزرگ» و «روزی تاریخی برای ملت ایران» دانست که اكنون ساخت آن به پایان رسیده است. دولت مدعی است افتتاح این خط لوله برای ایران دستاوردی بزرگ محسوب میشود؛ چراكه ایران تاكنون از جزیره خارك نفت صادر می‌كرد و اتكا به یك بندر از نظر استراتژیك خطرناك است و نیز برای اولین بار موفق شده است تنگه هرمز را دور بزند. رئیس‌جمهور با بیان اینکه كشور از اتکا به یک بندر و خلیج فارس بی‌نیاز شده و با یادآوری خاطرات جنگ گفت: «آبان ۱۳۶۴ که منطقه بمباران شد، صادرات ما قطع شد و اسکله از دست رفت و تا دو هفته صادرات نفت نداشتیم. امروز اسکله جدیدی ایجاد کردیم و اتکای تک‌اسکله‌ای و نیازمندی به خلیج فارس در زمینه صادرات را از بین بردیم». اكنون بنا بر ادعای دولت، با توانایی صادرات نفت هم از دریای عمان و هم از خلیج فارس كشور توانی مضاعف یافته و هرچه كمتر آسیب‌‌پذیر است. در بروشور كوچكی كه دولت از طرح منتشر كرده، می‌خوانیم كه این پروژه دو میلیارد دلار اعتبار داشته است و ظرفیت انتقال یک میلیون بشكه نفت در روز و نیز ذخیره 10 میلیون بشكه نفت را هم دارد. اعدادی كه جدا بزرگ محسوب می‌شوند. اشتغال‌زایی پنج هزار نفر مستقیم و 10 هزار نفر به شكل غیرمستقیم را دارد و موجب جلوگیری از خروج 500 میلیون یورو ارز در زمینه خط لوله خواهد شد. تورج دهقانی، مدیرعامل شركت مهندسی و توسعه نفت ایران نیز در افتتاح این خط لوله گفت: «این استراتژیكترین طرح ایرانی‌ترین و سریعترین مگاپروژه تاریخ صنعت نفت کشور در دوران حدود دو‌ساله مواجهه با بی‌رحمانه‌ترین جنگ اقتصادی اجرا و آماده بهره‌برداری شد تا نفت ایران به سواحل عمان برسد». «ظاهرفریبی» یا «استراتژیكترین طرح ملی» اگرچه وزارت نفت و در حالت کلی دولت کنونی این طرح را استراتژیک‌ترین پروژه ملی این سال‌ها می‌خوانند، اما این پروژه یا دست‌کم زمان افتتاح آن منتقداتی هم دارد؛ ازجمله نماینده خمینی‌شهر، شهری كه عموما نمایندگانی نزدیك به جناح تندرو به مجلس صادر می‌كند، روز 28 تیرماه در نطق خود این طرح را عوام‌فریبی توصیف كرد و گفت: «این روزها می‌شنویم که رئیس‌جمهور می‌خواهد خط لوله نفت گوره به جاسک را پیش از موعد افتتاح کند؛ ظاهرفریبی برای خط لوله‌ای که هنوز تکمیل نشده است، چه معنایی دارد؟». او در ادامه از رئیس مجلس استمداد كرد و گفت: «رئیس مجلس باید جلوی این عوام‌فریبی را بگیرد. این در حالی است که درصد بالایی از خط لوله گوره به جاسک روی زمین مانده و آماده بهره‌برداری کامل نیست و افتتاح آن از سوی رئیس‌جمهور جز عوام‌فریبی و جز مصداق این موضوع که کار نکرده را می‌خواهند به‌عنوان کار انجام‌شده تلقی کنند، معنای دیگری ندارد». پیش از این هم خبرگزاری فارس اعتراضی مشابه به این طرح داشته و اعلام كرده بود رئیس‌جمهور روحانی در روزهای آخر كار می‌خواهد طرحی نیمه‌تمام را به اسم خودش تمام‌شده اعلام كند. البته این قبیل درگیری‌ها در پایان دولت‌ها امری طبیعی است؛ دولتی كه كارش رو به اتمام است ترجیح می‌دهد میراث هرچه بیشتری به نام خود تمام كند و دولت بعدی دوست دارد طرح‌ها بماند برای دولت خود تا همان اول كار سه، چهار كلنگ محكم زمین بزند. بحث قدیمی جایگزینی «تنگه هرمز» تنگه هرمز موقعیتی استثنائی در جهان دارد. صادرات عمده نفت كشورهای این منطقه، ازجمله سعودی، كویت، امارات و نیز گاز مایع قطر از طریق این تنگه انجام می‌گیرد و به همین خاطر بارها نامش در درگیری‌ها و بحران‌های كلامی میان دولت‌ها به میان آمده است. كافی است تنگه هرمز به هر دلیلی بسته شود تا عملا بازار نفت جهان زمین‌گیر شود. قسمتی مهم از واردات نفت آمریكا، اروپای غربی و تا حدی ژاپن از طریق این تنگه انجام میشود. دومین تنگه پررفت‌و‌آمد دنیاست و فقط روزی نزدیك به 17 میلیون بشكه نفت از آن صادر میشود. ازاین‌رو اكنون مدتی طولانی‌ای است كه كشورهای منطقه ازجمله سعودی و امارات برای مسیری برای صادرات نفت خود به دنبال راه جایگزین برای آن می‌گردند. مثلا امارات از مدتها پیش كار روی بندر فجیره را آغاز كرد و در تیر 91 خبرگزاری‌ها خبر از بهره‌برداری اولیه از طرح دورزدن تنگه هرمز را دادند. امارات متحده عربی در آن زمان اعلام كرد بهره‌برداری از یک خط لوله جدید برای انتقال نفت خام تولیدی منطقه خلیج فارس را آغاز کرده و هدف از افتتاح خط لوله فجیره در خشکی دورزدن تنگه هرمز به‌منظور کاستن از نقش احتمالی ایران در انتقال نفت خام این منطقه است. گفته شد این خط لوله ۳۷۰ کیلومتر طول دارد و نفت خام تولیدی در شرق ابوظبی را از منطقه حبشان به بندر فجیره در ساحل دریای عمان منتقل می‌کند. صحبت‌های وزیر اماراتی در روز افتتاح این طرح بسیار مشابه مقام‌های امروز كشورمان بود. وزیر اماراتی گفت: «این، پروژه‌ای بسیار استراتژیک است و این فرصت را برای مشتریان ما فراهم می‌کند که محموله‌های نفتی بزرگ‌تری دریافت کنند». او همچنین گفت این پروژه، مسیری «جایگزین» برای تجارت نفت خام ایجاد می‌کند. عربستان سعودی كه مدتها پیش و در هنگامه جنگ ایران و عراق طرح دورزدن تنگه هرمز را آغاز كرده بود، یعنی سال 1982، خط لوله‌ای با ظرفیتی بسیار بالا -گفته میشود هشت میلیون بشكه در روز در حالت عادی و 11 میلیون بشكه با افزایش ظرفیت- ایجاد کرد که نفت عربستان را به سمت غرب این كشور، بندر یئبع و پایانه‌ای واقع در دریای سرخ می‌برد و مسیر حركت آن باب‌المندب است نه تنگه هرمز. ناامنی مسیرهای جایگزین اما باز هر دو مسیر، به‌ویژه در ماه‌های گذشته به‌شدت آسیب‌پذیری خود را نشان دادند. اولا كه حوثی‌های یمن دو نفتکش عربستان را در باب‌المندب هدف قرار دادند که باعث شد عربستان صادرات نفت از این تنگه را برای مدتی متوقف کند. در همین روزها همچنین در امارات در بندر فجیره چهار نفت‌كش تحت عملیات «خرابكارنه» قرار گرفتند. وقوع هر دو حمله با فاصله كوتاه و به مسیرهای جایگزین سعودی و امارات برای تنگه هرمز این مسئله را ایجاد كرد كه ظاهرا تا وقتی تنش نظامی در منطقه این‌قدر بالاست، مسیرهای جایگزین تنگه هرمز نیز راه چاره نیستند تا خیال جهان و منطقه را از سالم‌رسیدن محموله‌های نفتشان راحت كند. اما مسئله فقط امنیت این راه‌‌ها نیست؛ حجم مبادلات نیز هست. هنوز هم حجم مبادلات تجاری كه طریق تنگه هرمز انجام می‌گیرد برای تمام كشورهای منطقه بسیار بالا است. مثلا ظرفیت كنونی بندر جاسك- گوره، روزانه 300 هزار بشكه عنوان شده است كه بناست تا پایان بهره‌برداری كامل به یک میلیون بشكه برسد. با ظرفیت كنونی، چنانچه ایران به بازارهای بین‌المللی بازگردد، عملا نفت زیادی نمی‌شود از این بندر صادر كرد. اما باید این نكته را در نظر داشت كه احداث بندری جایگزین، حتی با حجم كنونی اعلام‌شده، برای كشوری كه در یك منطقه بسیار پرمخاطره واقع شده است قطعا بی‌اهمیت نیست. برای كشوری كه حداقل بارها در همین مدت اخیر مورد تهاجم و تحریم قرار گرفته است، ایجاد راهی متفاوت برای تجارت چه‌بسا خبر خوشی است. حداقل تلاش‌های همسایگان نفتی ما می‌گوید كه وقتی تلاش‌های مشابه صورت گرفته است، كار ایران نیز آنچنان بی‌وجه نیست. به هر حال ما موقعیت‌هایی از جهاتی بسیار مشابه داریم. اما قضاوت منتقدان دولت برای اجرای زودهنگام طرح، بماند برای علاقه‌مندان به بازی‌های سیاسی.
سایر اخبار این روزنامه
شرايط انسدادي نيازمند كاتاليزور است
تقصیر کدام رئیس‌جمهور است؟
ایران رژه رفت؛ با همان لباس‌ها!
۷ دستور ویژه برای حل مشکلات زندانیان
دولت بعدی حل مشکلات خوزستان را جدی دنبال کند
مطالبه «مظاهرات سِلمی» چیست؟
احیای اصلاحات با اتاق فکر «چه باید کرد؟»
راه متفاوت ایران برای تجارت نفت
نامه بیش از ۵۴۰ استاد دانشگاه درپی حوادث خوزستان
«وتجارت» موفقیت را معنا کرد
خوزستان، آزمونِ سخت تاریخ
فرصت‌ها و چالش‌های نفت در دولت آینده (۲)
بازار مسکن و یک نگاه نادرست
خشک‌سالی بی‌نظیر یا مدیریت دولتی بی‌نظیر؟!
