ولادت امام هادی (ع) مبارک باد

«فرهنگ زیارت»؛ راهبرد  امام هادی(ع) در جهاد علمی و عقیدتی
گفت‌وگو با حجت‌الاسلام محمد رضایی‌تهرانی درباره تدابیر ویژه امام دهم(ع) برای مبارزه با انحرافات 
 
حمیدرضا حلاجیان - امروز 15 ذی الحجه، سالروز ولادت دهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، حضرت امام هادی(ع) است که نور و برکت وجود مقدس شان، همچون خورشیدی پاینده بر همه عالم، تا ابد خواهد تابید. امام علی النقی(ع) در دوران کودکی مسئولیت سنگین امامت را عهده دار و در دوران امامت خود، همچون امامان قبلی علیهم‌السلام، زمینه ساز بارش رحمت و برکت بر عموم انسان‌ها شدند. به مناسبت این روز فرخنده، در گفت‌وگویی با حجت‎الاسلام محمد رضایی تهرانی، مدرس حوزه، به بررسی ابعاد گوناگون سیره و روش مبارزاتی امام هادی(ع) در دوران 33 ساله امامتشان پرداختیم. دوران امامت امام هادی(ع) با دوران خلافت شش تن از خلفای عباسی همزمان بود و البته برای آن حضرت هم، محدودیت‌های فراوانی ایجاد می‌کردند. راهبرد امام(ع) برای عبور از بحران‌ها و مشکلات چه بود؟ دوره امامت امام هادی(ع)  دوره بسیار حساس و طولانی است؛ ایشان در دوره امامتشان با شش خلیفه عباسی هم‌عصر بودند و عبور از مشکلات پیشِ رو، کار ساده‌ای نبود. راهبرد امام(ع) برای حفظ ایمان مؤمنان و گسترش معارف اهل‌بیت(ع)، تمرکز بر موضوع تثبیت امامت و جایگاه آن در افکار عموم مردم بود. باید توجه داشته باشیم که امام هادی(ع) نیز، مانند پدران بزرگوارش با دو هدف، به تبیین مبانی نظریه امامت می‌پردازد؛ یکی اثبات ناکارآمدی انحرافات پیش‎آمده و دوم، اثبات ضرورت برگشت به غدیر و دست به دامان امام شدن برای رهایی از بحران‌های معرفتی و تربیتی. در زمان امام هادی(ع) اوج توجه به جریان امامت اتفاق می‌افتد؛ البته از زمان امام‌رضا(ع) و در سال پایانی عمرآن‌حضرت، این حرکت شتاب و گستردگی فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند؛ به تعبیر مقام‌معظم رهبری، تریبونی دست حضرت قرار می‌گیرد که قبلاً در انحصار جریان حاکمیت و حکومت بود. امام(ع) از این تریبون استفاده می‌کند و مبانی امامت را که قبل ‌از این، جز در محافل خاص شیعه مطرح نمی‌شد و غالبا هم همراه با تقیه بود، مطرح می‌کند. لذا توجه به مفهوم امامت در زمان امام هادی(ع) با همین رویکرد دنبال می‌شود و بیشترین رهاورد در این زمینه، مربوط به دوران امام دهم(ع) است.  امام هادی (ع) از چه قالب و شیوه‌ای برای مبارزه با دشمنان و تلاش برای گسترش معارف ناب اسلامی بهره می‌برند؟ به اعتقاد من، امام هادی(ع) به دو صورت این مقوله را دنبال می‌کند؛ یکی در بخش امامت کلی و دیگری در بخش امامت خاص؛ در بخش امامت کلی، حضرت یک روایت نورانی را در عالی‌ترین و فراگیرترین قالب طراحی می‌کند؛ 370 حدیث را در قالب یک زیارت ارائه فرمود که ما امروز آن را به نام زیارت جامعه کبیره می‌شناسیم؛ کار بسیار عظیم و ماندگاری است که حضرت انجام داد. نگاه اجمالی به عناوین مطرح‌شده در این زیارت، نشان می‌دهد که حضرت چه کار بزرگی را به انجام رساندند. علامه طباطبایی درمورد زیارت جامعه کبیره می‌فرماید که این زیارت‎نامه، شناسنامه انسان کامل است؛ یعنی نه ‌فقط حضرت امام هادی(ع) انسان کامل را معرفی می‌کند که در چه اوجی قرار دارد، بلکه راه رسیدن به کمال الهی هرکس را هم در قالب زیارت بیان کرده‌است. در بحث امامت خاص، باز حضرت از همین فرهنگ استفاده می‌کند و زیارت غدیریه را برای امیرالمؤمنین(ع) ارائه می‌فرماید. امام هادی(ع) در این زیارت‌نامه و در قالب فرهنگ زیارت، یک دور امام‌شناسی را مطرح می‌کند و بعد از بیان فضایل امیرمؤمنان(ع) و مطرح کردن احادیثی در منزلت آن حضرت، به تبیین عملکرد امیرالمؤمنین(ع)، چه در عصر رسول‌خدا(ص) و چه در عصر پس ‌از رحلت آن حضرت می‌پردازد و حرکت حضرت علی(ع) در عصر پس‌از رسول خدا (ص) را، به دو مقطع اصلی خانه‌نشینی و حکومت امام(ع) تقسیم می‌کند و در هر دو بخش هم، تقسیم‌بندی جزئی‌تری نسبت‌ به شرایط موجود ارائه می‌دهد.