شهروند|  کرخه، بزرگ‌ترین سد خاکی خاورمیانه جا خوش کرده در 22کیلومتری شمال‌غربی اندیمشک. کرخه، «ترین‌ها» را بحق به خود نسبت داده؛ بزرگ‌ترین دریاچه مصنوعی و سد تاریخ ایران. یک دهه طول کشید تا کرخه خرامان‌خرامان جا خوش کند برای روزهای خوش خوزستان؛ عملیات اجرایی این سد از سال 1370 شروع شد و سال 1380 به اتمام رسید.
 قول‌وقرارها با کرخه تولید انرژی و آبیاری اراضی دشت عباس بود. نیروگاهی که با ظرفیت 400مگاوات بر ساعت برق تولید می‌کند و دشت عباس را هم از یاد نبرده است. هرچند تأمین و تنظیم آب، آبیاری 320هزار هکتار از اراضی پایین‌دست هم به کرخه سپرده شد.
 دشت‌های حمیدیه و قدس هم بودند. دشت آزادگان، فکه و عین‌خوش هم بی‌نصیب نماندند از کرخه. سد که با ناز بر کرخه نشست، کنترل سیل‌های مخرب هم به او سپرده شد. کرخه، سیمره، کشکان، قره‌سو، گاماسیاب چرداول دست‌به‌دست هم می‌دهند برای پرآب ماندن سد کرخه. سدی که 900کیلومتر را زیر پا می‌گذارد تا خود را به مرداب هورالعظیم برساند. در ادامه محمدرضا یزدانی، مدیرعامل سد کرخه برایمان از اهمیت و استراتژیک‌بودن این سد می‌گوید. سدی که می‌توان گفت نبض زندگی است.

در مورد سد تأثیرگذار کرخه برایمان بگویید؟
سد کرخه، اولین سدی بود که بر شاخه رودخانه کرخه که سومین رودخانه پرآب کشور است، احداث شد. اهداف اولیه سد مهار سیلاب‌هاست روی رودخانه وحشی کرخه. دوم تولید انرژی و سوم بحث کشاورزی و تأمین آب کشاورزی است. سد از یک لحاظ بسیار مهم و استراتژیک است به دلیل اینکه اولین و بزرگ‌ترین سد ایران است که توسط کارشناسان ایرانی ساخته شده است. سدی که باعث شد ما وارد دروازه سدسازی جهان شویم. در اصل دانشگاهی بود برای تربیت نیروی انسانی در این حوزه و موفق هم  ظاهر شد. موضوعات مهم دیگر این بود که سد بعد از احداث، بزرگ‌ترین طرح آبرسانی استان خوزستان یعنی طرح غدیر را به عهده گرفت؛ یعنی آبرسانی به 26 شهر و 50درصد شهر اهواز و هزار و 226روستا. ما در یک سال کم‌بارش قرار داریم. مخزن سد، بزرگ‌ترین مخزن سدهای ایران است. ما در حال حاضر در تراز 196.7 قرار داریم، یعنی چیزی حدود دوهزار و 280میلیون مترمکعب؛ درواقع این تراز وضعیتی را نشان می‌دهد که با یک شرایط خاص و کم‌آب روبه‌رو هستیم. ما در تراز نرمال‌مان که تراز 220 است، نزدیک به پنج میلیارد و 200میلیون مترمکعب آب را می‌توانیم پشت سد داشته باشیم. این در حالی است که میزان آبی که در حال حاضر در سد وجود دارد، نزدیک به سه میلیارد خالی است و ما تقریبا نزدیک به دومیلیارد و 280میلیون مترمکعب آب داریم که تقریبا 300میلیون مترمکعبش در حجم مرده قرار دارد و چیزی که باقی‌مانده دومیلیارد مترمکعب آب است که باید مدیریت شود؛ برای تولید برق و تأمین آب شرب. همچنین برای مسائل مربوط به محیط‌زیست، کشاورزی و اکوسیستمی که در پایین‌دست باید نگذاریم از بین برود. این موضوع نیاز به مدیریت دارد، هرچند ما تلاش می‌کنیم این اتفاق به نحواحسن بیفتد، اما اولویت اول تأمین آب شرب مردم است. اولویت دوم هم تأمین برق است. سد کرخه یک اهمیت استراتژیک دیگر هم دارد، اینکه تنها نیروگاه برق‌آبی است که پست بین‌المللی دارد و به عراق برق صادر می‌کند، البته در شرایط عادی. در شرایط فعلی تأمین برق کشور در اولویت قرار دارد.

با توجه به همه توضیحاتی که دادید، اصلی‌ترین مسأله بحران آب در خوزستان مسائل اقلیمی است؟
یکی از دلایلش همین است. ما در وضعیتی هستیم که نزولات آسمانی کاهش پیدا کرده و در یک سال خشک قرار داریم. دوم اینکه گرمای بی‌نظیر یا کم‌نظیری است که اتفاق افتاده در چند دهه اخیر. سوم بحث بیماری کرونا و جهش‌های این پاندمی است و چهارم هم قطعی برق و کمبود آب است. یعنی اینکه مردم در وسط یک چهارضلعی قرار دارند که باید مدیریت شود. درواقع ما نباید نگاه تک بُعدی به مسائل داشته باشیم. مدیریت منابع آب صورت گرفته است. باید این توضیح را بدهم که تولید برق در حوزه اختیارات ما نیست و در اختیارات دیسپاچینگ ملی برق است، درواقع آنها این کار را انجام می‌دهند برای کل شبکه ایران. خروجی آبی هم که شکل می‌گیرد از این تولید برق باز با مدیریت بالادستی است. حقابه‌ها هم در نظر گرفته شده، ولی در حال حاضر شرایط به‌گونه‌ای است که نمی‌توان این حقابه‌ها را محقق کرد. ما باید در شرایط حداقلی پیش برویم و اولویت‌بندی کنیم تا بتوانیم این منبع آبی را تا سال آبی جدید که امیدوارم سال نرمالی باشد، حفظ کنیم، چون اگر به شرایط غیرنرمال برخورد کنیم، وضعیت سخت‌تر خواهد شد.

 تأثیرگذاری کشت‌های غیرمجاز؟
کشت‌های غیرمجاز  در حوزه وظایف وزارت جهاد کشاورزی است و باید آنها جوابگو باشند و  توضیحات کارشناسی در این زمینه ارایه بدهند. اما قطعا تأثیرگذار هستند. ما با برداشت‌های غیرمجاز آب روبه‌رو هستیم به‌خصوص در کشت برنج. این موضوع باید به یک حل‌وفصل نهایی برسد و اجازه برداشت آب را در پایین‌دست ندهند تا ما بتوانیم آب شرب مردم و آب مورد نیاز کشاورزی را که در حوزه تعهدی ما است، تأمین کنیم. هرچند برداشت‌های غیرمجاز کار را برای ما سخت‌تر کردند.

اگر ما سال خشک دیگری داشته باشیم برای تأمین آب شرب مردم دچار مشکل خواهیم شد؟
اگر این وضعیت ادامه پیدا کند، قطعا. پافشاری ما برای همین مسأله است که باید آب موجود فعلی به‌گونه‌ای مدیریت شود که آب شرب مردم دچار مشکل نشود. البته باید متذکر شوم در حد توان برای محیط‌زیست و حیوانات هم برنامه‌ریزی خواهیم داشت تا کمترین آسیب را ببینند. باید بپذیریم در شرایط خاصی قرار داریم که نیاز به مدیریت دارد.

پشنهاد شما چیست؟
در زمینه برق پیشنهاد ما این است که مردم شرایط را درک کنند، یعنی در میانه درک متقابل مردم و مسئولان ما صرفه‌جویی را به طور ویژه در این سال داشته باشیم. در زمینه آب هم وضعیت به همین شکل است و باید صرفه‌جویی را داشته باشیم. شرایط فعلی ایجاب می‌کند منابع موجود را مدیریت کنیم و از برداشت‌های غیرمجاز بپرهیزیم. اگر برداشت‌های غیرمجاز نباشند، ما به وضعیت پایدار می‌رسیم.

نکته‌ای باقی مانده؟
مورد خاصی وجود ندارد. بحث اصلی این است که مردم و متولیان امر با هم همکاری و هم‌زبانی داشته باشند. باید واقعیت‌ها را به مردم گفت. مردم ما بی‌شک واقعیت‌ها را می‌پذیرند و همکاری خواهند داشت. هرچند باید مراقب فضای مجازی هم بود. متأسفانه این فضا با یک ولنگاری خبری روبه‌رو است که توسط جریان‌های معاند مدیریت می‌شود تا ذهن و روح مردم را مشوش و نگران کند. باید همه این موارد را مدیریت کنیم تا ان‌شاءالله از این شرایط گذر کنیم.