تأسیس سومین آزمایشگاه ایزوتوپی جهان در ایران

 سرویس جامعه جوان آنلاین: طی مراسمی در مجتمع آب سنگین اراک با حضور رئیس سازمان انرژی اتمی، نخستین آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی غرب آسیا به بهره برداری رسید. محققان انرژی اتمی کشور به فناوری DMI (ردیابی تومور سرطانی) برای تولید کیت‌های تشخیص ویروس و درمان کامل سرطان دست یافتند. همچنین با تأسیس مجموعه آزمایشگاه‌های کیمیا، محققان انرژی اتمی بر کاربرد آب سنگین در صنایع الکترونیک، نفت، گاز و دارویی به پژوهش می‌پردازند. آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی با استفاده از دانش «واکنش‌های ایزوتوپ ها» به طراحی دارو، تولید کیت‌های تشخیصی، نابودی تومور‌های سرطانی، تحقیق روی سلول‌های سرطانی و ویروس‌ها، مقابله با آلاینده‌های نفتی و حتی حذف آلاینده‌های آب و پساب می‌پردازد.
۲ فناوری مهم انرژی اتمی
اکنون فقط کشور‌های چین و امریکا دارای آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی هستند که ایران هم به جمع آن‌ها اضافه شد. کشور ژاپن هم چنین آزمایشگاهی داشت که در سونامی نیروگاه اتمی فوکوشیما دایچی نابود شد و اکنون در حال بازسازی است. آلمان و فرانسه هم مجبور به تعلیق آزمایشگاه‌های خود شدند و نیاز خود را از امریکا تأمین می‌کنند.
ایزوتوپ به عناصری می‌گویند که در اتم خود، تعداد پروتون و الکترون یکسان و تعداد نوترون متفاوت دارند. به عبارت دیگر، ایزوتوپ‌ها به عناصری می‌گویند که تنها در تعداد نوترون با یکدیگر متفاوت باشند و در نتیجه کاربرد‌های مهمی برای بشر دارند. محققان سازمان انرژی اتمی در آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی به فناوری DMI که نوعی ردیابی تومور سرطانی است، دست یافته‌اند. این فناوری در کنار فناوری فروپاشی هسته‌ای، ستون اصلی این آزمایشگاه در دیگر کشور‌ها هم هست.


درمان با ایزوتوپ
اکنون محققان کشور با استفاده از فناوری DMI به درمان تومور‌های سرطانی می‌پردازند. اما این کار به شکلی انجام می‌شود که بدن بتواند آن را تحمل کند. پرتو‌های ایزوتوپ که نوعی اشعه هستند از ظرفیت بالایی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی بدون ایجاد عوارض جانبی روی سلول‌های سالم برخوردار‌ند.
به این دلیل که طول موج این ذرات کوتاه است و تا عمق بافت نفوذ نمی‌کند، تاکنون نمی‌توانستند به کل بافت نفوذ کنند، ولی آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی این مشکل را برطرف کرده‌است. در فناوری فروپاشی هسته‌ای که در هسته اتم‌های ناپایدار پرتوزا رخ می‌دهد، پرتو‌های رادیواکتیو تولید می‌شود. در این فناوری هسته‌های بزرگ به هسته‌های کوچک‌تر و پایدارتر تجزیه می‌شوند و برخلاف دارو‌های شیمیایی، هیچ اثر جانبی هم ندارند. با افتتاح آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی در سازمان انرژی اتمی، ایران سومین کشور صاحب فناوری تشخیص دقیق و بدون عارضه سرطان با استفاده از ایزوتوپ‌ها در جهان شد.
کنار رفتن پت اسکن
در مراسمی در مجتمع آب سنگین اراک، با حضور دکتر علی اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی، نخستین آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی به بهره‌برداری رسید.
در این آزمایشگاه قرار است با استفاده از روش DMI و با بهره‌گیری از ایزوتوپ‌ها، در جهت تشخیص زود هنگام سرطان و تولید کیت‌های تشخیصی پزشکی فعالیت شود.
این روش با استفاده از سر ریز دانش هسته‌ای در جهان از سال ۲۰۱۹ آغاز شده و ایران همزمان با پیشروترین کشور‌ها در این زمینه کار کرده و به نتیجه رسیده‌است.
روش تشخیصی ایزوتوپی نسبت به پت اسکن، روشی بدون عارضه و دقیق‌تر است و گام به گام سلول‌های سرطانی را رصد می‌کند و امکان درمان راحت‌تر و سریع‌تر را در اختیار متخصصان قرار می‌دهد. پت اسکن یک تکنیک تصویربرداری پزشکی هسته‌ای است که یک تصویر سه بعدی از عملکرد بافت‌های بدن تولید می‌کند. برای استفاده از اسکن پت از مقدار کمی دارو‌های رادیو اکتیو یا ردیاب استفاده می‌شود تا تفاوت بین بافت سالم و بافت‌های غیرسالم را نشان دهد. از پت اسکن می‌توان برای تشخیص بیماری و مقدار توسعه بیماری در بدن استفاده کرد.
با استفاده از روش تشخیصی ایزوتوپی، حتی روش پت اسکن هم که فقط در بهترین بیمارستان‌های جهان استفاده می‌شود، به حاشیه رفته‌است.
گنج در آزمایشگاه کیمیا
در مجتمع انرژی اتمی در اراک در کنار آب سنگین، ایزوتوپ هم تولید می‌شود که یکی از فرآورده‌های آب سنگین است. اکنون به جای خام فروشی آب سنگین با تأسیس آزمایشگاه زیست فناوری ایزوتوپی و فناوری‌های مرتبط با آن نه‌تن‌ها به درمان سرطان بلکه به حذف آلاینده‌های آب و تثبیت محیط‌زیست هم کمک می‌شود.
همچنین کلنگ تأسیس مجموعه آزمایشگاه‌های کیمیا، با هدف فرآوری آب سنگین زده شد. آب سنگین آبی است که مولکول‌های هیدروژن‌های آن با اتم دوتریوم (ایزوتوپ سنگین هیدروژن) تبادل شده‌است. بنابراین آب سنگین در مقایسه با آب معمولی نقطه جوش و نقطه انجماد بالاتری دارد.
آزمایشگاه‌های کیمیا قرار است با تحقیق بر اتم دوتریوم، از آب سنگین برخی دارو‌های مهم را تولید کند. دارو‌هایی که باعث افزایش جذب و توزیع در بدن می‌شوند. این ممکن است تعداد دوز‌هایی را که یک بیمار ممکن است در مدت زمانی معینی مصرف کند، کاهش دهد. تحقیق برای تولید فیبر‌های نوری و نیمه هادی (ماده اصلی تمام قطعات الکترونیکی) هم از دیگر فعالیت‌های این آزمایشگاه‌هاست. جایگزین کردن ایزوتوپ دوتریم با اتم هیدروژن نیمه هادی ها، طول عمر آن‌ها را تا ۱۰ برابر افزایش داده و همچنین خواص الکتریکی آن‌ها را به مقدار بسیار زیادی بهبود می‌بخشد. کاربرد آب سنگین جهت تعیین بهترین محل برای حفر چاه نفت و گاز و سیر شدگی این گونه مخازن هم از دیگر فعالیت‌هایی است که در دست اجراست.