زیرآبی کانبرا با چاشنی تحقیر پاریس و تهدید پکن

نبی شریفی- «ژان ایو لودریان» وزیر دفاع وقت فرانسه، ٢٠ دسامبر 2016 در شهر بندری «آدلاید» قرارداد فروش 12 فروند زیردریایی را با «ماریس پینگ»، وزیر دفاع وقت استرالیا امضا کرد. او هیچ گاه فکر نمی‌کرد کمتر از پنج سال شاهد لغو این قرارداد بزرگ نظامی باشد و با «دروغگو و دورو» خواندن دولت «کانبرا»، در جایگاه وزیر خارجه فرانسه خشم اش را ابراز کند. قراردادی که وزیر دفاع استرالیا آن را «بزرگ‌ترین قرارداد دفاعی در تاریخ استرالیا» و حاصل چندین دهه همکاری بین دولت‌‌های کانبرا و پاریس در این زمینه می‌دانست. این قرارداد همزمان با حضور دولت کانبرا در ائتلافی سه جانبه با لندن و واشنگتن انجام شده است. انگیزه‌های استرالیا از حضور در پیمان امنیتی ضد چین و لغو این قرارداد چیست؟ 3 دلیل لجستیکی کانبرا برای لغو قرارداد جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا و اسکات موریسون، نخست وزیر استرالیا روز چهارشنبه خبر معاهده امنیتی در اقیانوس‌های هند و آرام را اعلام کردند. طبق این معاهده، آمریکا و بریتانیا فناوری و توانایی ساخت زیردریایی‌هایی با نیروی محرکه هسته‌ای را در اختیار استرالیا قرار می‌دهند. استرالیا در همین راستا توافق با فرانسه را لغو کرد. توافقی که ارزش آن 90 میلیارد دلار استرالیا (65 میلیارد دلار آمریکا) بود. قرارداد با فرانسه شامل «طراحی، ساخت، تعمیر، نگهداری 12 فروند زیردریایی و آموزش کارکنان» می‌شد. این زیردریایی‌ها از نسل جدید «شورتفن باراکودا» است که  99 متر طول دارد. به رغم مدل فرانسوی آن که با نیروی اتمی کار می‌کند، مدل استرالیایی این زیر دریایی دارای موتور متداول بود. قرارداد جدید استرالیا با آمریکا برای دریافت زیردریایی با نیروی محرکه اتمی از انگیزه «کانبرا» در لغو قرارداد تبعیض آمیزش با فرانسه خبر می‌دهد. همچنین، سیستم‌های دفاعی و تهاجمی زیردریایی‌هایی که قرار بود فرانسه تحویل دهد، آمریکایی بوده که توسط شرکت «لاکهید مارتین» تأمین می‌شد. هدف بعدی استرالیا می‌تواند استفاده «یکپارچه» از چند فروند زیردریایی آمریکایی با تسلیحات تهاجمی ساخت این کشور باشد. سومین دلیلی که می‌توان برای لغو قرارداد پاریس ذکر کرد این است که استرالیایی‌ها خواهان انتقال فناوری بودند و می‌خواستند که بخشی از ساخت و ساز مستقیماً در آن جا انجام شود، اما پاریس زیر بار این شرط نرفته بود. برخلاف فرانسه، بریتانیا و آمریکا با انتقال فناوری برخی قطعات زیردریایی به استرالیا مشکلی ندارند. با این حال لغو قرارداد استرالیا- فرانسه نمی‌تواند بدون زیان باشد. روزنامه «فایننشال ری ویو»، بزرگ‌ترین روزنامه تجاری استرالیا برآورد کرد که این کشور ممکن است ۴۰۰ میلیون یورو به فرانسه جریمه پرداخت کند. پاریس در پیوند آنگلوساکسونی جایی ندارد جدای از بحث نظامی و اقتصادی، نتیجه سیاسی پیمان شکنی استرالیا نیز قابل تامل است. «لودریان» وزیر خارجه فرانسه آخر هفته گذشته، سفرای کشورش را از واشنگتن و کانبرا فراخوانده است. «تام مک تیگ» در آتلانتیک می‌نویسد: برخی تحلیل گران فرانسوی تحولات اخیر را نوعی حمله به غرور ملی فرانسویان ارزیابی کرده‌اند. با این همه، در پس سریالِ عصبانیت و خشم دولت فرانسه، مسئله‌ای مهم‌تر نهفته است و آن نیت آمریکا، انگلیس و استرالیا برای شکل دادن به یک نظم جهانی جدید  یا حداقل حرکت به سمت آن است. همان طور که «کارل مارکس» می‌گفت، «رهبرانی که سعی می‌کنند پدیده‌ای جدید را خلق کنند، روحِ اتفاقات و امکانات و تحولات گذشته را به خدمت خود در می‌آورند» (اشاره به پیوند‌های تاریخی و فرهنگی استرالیا، آمریکا و انگلستان). برخی ناظران و تحلیل گران نیز بر این باورند که تشکیل اتحاد نظامی- امنیتی «آکوس» (AUKUS) نوعی تداوم تاریخی را تداعی می‌کند. همان طور که بایدن پیشتر اشاره کرده، سه کشور عضو این اتحاد، در ۱۰۰ سال اخیر در نبرد‌های زیادی دوشادوش یکدیگر جنگیده‌اند و اعضای اصلی اتحاد معروفِ جامعه اطلاعاتی- امنیتی «پنج چشم» (Five Eyes) را نیز تشکیل می‌دهند (کانادا و نیوزیلند نیز از جمله اعضای این اتحاد هستند). برای فرانسه به طور خاص، تشکیل اتحاد جدید «آکوس» به نوعی بازتاب دهنده اختلافات اساسی میان اروپا و جهان آنگلوساکسون است. یکی از مقام‌های دولت بایدن به شرط ناشناس ماندن به نشریه آتلانتیک گفته: «آمریکا عملا استرالیا و انگلیس را متحدان قدیمی خود ارزیابی می‌کند، اما فرانسه را متحدی نوپا می‌داند.» سلین پاژون، پژوهشگر بخش آسیا در مؤسسه روابط بین‌الملل فرانسه به شبکه رادیویی فرانس‌ انفو گفته است: «مسئله اعتماد است. گسست حاضر این تصور را ایجاد می‌کند که فرانسه کنار گذاشته شده و اکنون گروه کشورهای متفقین پیشین برای آمریکا تنها به بریتانیا تقلیل یافته است.» خشم این روزهای فرانسه در حالی است که طی یک سال گذشته امانوئل ماکرون و آنگلا مرکل دو رهبر فرانسه و آلمان پیشنهاد تشکیل «نیروی دفاع مشترک اروپایی» را به موازات حضور در «ناتو» مطرح کرده‌اند. ارتشی که به نظر می‌رسد لندن پس از وقوع «برگزیت» تمایل زیادی برای حضور در آن ندارد.   خشم پکن از هیاهو در حیاط خلوتش هر چند مقامات آمریکایی گفته‌اند هدف توافق همکاری سه جانبه «آکوس» مقابله با جمهوری خلق چین نیست، اما کارشناسان معتقدند این نشان دهنده تغییر اساسی در مفاهیم و نگرش در زمینه‌های استراتژی و سیاست در سراسر منطقه است. به گزارش بی بی سی، گای بوکنشتاین، مدیر ارشد سازمان امنیت و دفاع در دولت محلی منطقه سرزمین‌های شمالی استرالیا گفته است که «این یک معامله بزرگ است زیرا واقعاً نشان می‌دهد که هر سه کشور (آمریکا، بریتانیا و استرالیا) حد و مرز معینی را برای آغاز مقابله با اقدامات تهاجمی حزب کمونیست چین در اقیانوس هند و اقیانوس آرام تعیین کرده‌اند.» پکن گفته چنین اتحادی باعث تشدید رقابت تسلیحاتی در منطقه خواهد شد. دویچه‌وله نیز به نقل از یک سخنگوی وزارت امور خارجه چین نوشت که استرالیا کشوری بدون سلاح هسته‌ای است که اکنون به یک باره به واردات فناوری زیردریایی هسته‌ای با اهمیت استراتژیک نظامی دست می‌زند. این گام می‌تواند باعث شود سایر کشورها به تعهدات خود در عدم اشاعه سلاح‌های هسته‌ای تردید کنند. سرهنگ ارتش آمریکا داگلاس مک گرگور، که به عنوان مشاور رئیس موقت پنتاگون در دولت ترامپ خدمت می‌کرد، معتقد است که «عملکرد در حال گسترش و یکپارچه ناوگان زیردریایی ها، پیشرفت بسیار مهمی است. دفاع موشکی چین می‌تواند با هرگونه چالش روی سطح مقابله کند، اما آن‌‌ها قادر به مقابله با اقدامات مدرن هسته‌ای در آب‌های عمیق نیستند.» فیلیپ گیرالدی، مقام سابق سازمان سیا اما به اسپوتنیک گفت که «این توافق کاملاً بی‌جاست، زیرا قدرت چین ریشه در ارتش ندارد. چین در حال رقابت با ما و متحدان ما در عرصه اقتصاد جهانی است، جایی که قدرت آن از آن جا سرچشمه می‌گیرد. روزی روزگاری، آمریکا از لحاظ رقابتی عملکرد بهتری داشت، ولی اکنون این قدرت از بین رفته است.» اظهارات «فیلیپ گیرالدی» در حالی است که چین در یک دهه گذشته برای دفاع از منابع عظیم اقتصادی خود، دست به یک  خیزش بزرگ در حوزه توسعه و تجهیز قوای نظامی اش زده است. یک سوی این جهش نظامی برای مقابله با تهدیدات نظامی آمریکا و متحدانش بوده است و سوی دیگر آن به ماجراجویی در دریای جنوبی چین ختم شده که واکنش شدید همسایگان پکن را در شرق آسیا به دنبال داشته است. کمتر از دو ماه پیش بود که تصاویری از ساخت ۱۱۰ آشیانه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما در استان سین‌کیانگ همگان را به شگفتی وا داشت.