روزنامه ایران
1400/07/18
تاریخ صفوی از مسیر جاده ابریشم به یونسکو می‌رود
زهرا کشوریخبرنگار
ارزیابان یونسکو به ایران آمدند تا در سفر به ۲۴ استان کشور مسیر ثبت جهانی ۵۶ کاروانسرای ایران در یونسکو را بررسی کنند. اصفهان با 9 کاروانسرا، خراسان رضوی با هفت کاندیدا و سمنان با شش اثر، سه استان اول ایران در پرونده ثبت جهانی کاروانسراها هستند. در صورتی که ایران بتواند مسیر پیشرو را با موفقیت طی و رأی مثبت کمیته میراث فرهنگی یونسکو را تیرماه سال آینده کسب کند، پرونده کاروانسرا بعد از پرونده زنجیره‌ای باغ‌های ایرانی، قنوات ایرانی و راه‌آهن سراسری چهارمین پرونده زنجیره‌ای است که بسیاری از شهرهای ایرانی را در مسیر گردشگران جهانی قرار میدهد. ایران پرونده ثبت جهانی بیابان لوت و جنگل‌های هیرکانی را نیز در فهرست میراث طبیعی یونسکو دارد. این دو پرونده شش استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان و بلوچستان را در جنوب و جنوب شرقی ایران و سه استان مازندران، گیلان و اردبیل را در شمال و شمال غربی ایران در مسیر طبیعت گردان و کویرنوردان جهانی قرار داده است. کاروانسراهای ایران تیرماه سال آینده شانس خود را برای قرارگیری در حافظه بشری می‌آزمایند.
آن طور که محمد حسن طالبیان مشاور وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به ایرنا، می‌گوید: «ارزیابان یونسکو از ۱۰ مهر ماه وارد ایران شدند و تا ۲۰ مهر ماه ۵۶ کاروانسرا را ارزیابی خواهند کرد.»
به‌گفته طالبیان، ارزیابان پس از بازدید میدانی اقدام به تنظیم گزارشی خواهند کرد که معمولاً سه ماه زمان می‌برد و سپس در کمیته‌های تخصصی مطرح خواهد شد و معمولاً روال بر این است که در اردیبهشت سال آینده پرونده به یونسکو می‌رود و در تیرماه در اجلاس میراث جهانی مطرح خواهد شد.
حمیدرضا دوست محمدی مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان در گفت‌و‌گو با «ایران» سمنان را سومین استان این پرونده زنجیره‌ای بعد از اصفهان و خراسان رضوی می‌داند و کاروانسرای قصر بهرام، سنگی و آجری آهوان، میامی، میاندشت و عباس‌آباد را شش انتخاب وزارت میراث فرهنگی از میان ۲۸ کاروانسرای استان معرفی می‌کند.
او علت این انتخاب را شاخصه‌های مورد نظر یونسکو می‌داند و می‌گوید:«باقی کاروانسراها فعلاً این شاخصه‌ها را ندارند. کارشناسان میراث فرهنگی که در این گزارش گفت‌و‌گو کرده‌اند یکی از شاخص‌های مدنظر کار ارزیابان یونسکو را مسیر تاریخی جاده ابریشم می‌دانند.»
به‌گفته دوست محمدی بعضی از کاروانسراهای استان متروکه هستند یا توسط بخش خصوصی مرمت شده‌اند و اصالت آنها زیر سؤال است.
او ساخت و سازها و عدم رعایت ضوابط حریم و عرصه را یکی دیگر از دلایل رد شدن باقی کاروانسراها می‌داند و می‌گوید:« شش کاروانسرای استان سمنان وضعیت مناسب‌تری برای الحاق اولیه به این پرونده جهانی داشتند. او امیدوار است باقی کاروانسراهای استان در سال‌های آتی شرایط الحاق پرونده اصلی را پیدا کنند.»
دوست محمدی درباره برخی موانع ثبت جهانی کاروانسراهای سمنان می‌گوید: «یک سری ساخت و سازها پیرامون برخی از کاروانسراها وجود دارد که برای کسب رضایت ذینفعان و تخریب بناهای الحاقی نامه‌نگاری انجام شده است و استاندار سمنان برای واگذاری زمین معاوض موافقت کرده است.»
او وجود این نامه نگاری‌ها را نشانه‌ای از عزم مسئولان محلی و متولیان میراث فرهنگی برای رفع موانع می‌داند و آن را از نکات مثبت ارزیابی یونسکو برمی‌شمرد.
دوست محمدی درباره مالکیت کاروانسراهای نامزد شده برای ثبت جهانی هم مالک کاروانسرای میاندشت را میراث فرهنگی اعلام می‌کند و از واگذاری آن به سرمایه‌دار خبر میدهد. کاروانسراهای میامی و عباس آباد به گفته او وقفی است و آزادسازی آن برعهده اداره‌کل اوقاف است. آن‌طور که دوست محمدی می‌گوید: «اداره‌کل اوقاف قصد دارد از ظرفیت صندوق احیای بناها و آثار تاریخی برای واگذاری این کاروانسراها به بخش خصوصی با هدف احیا و بهره‌برداری از آنها استفاده ببرد.»
به‌گفته مدیرکل میراث فرهنگی سمنان کاروانسرای سنگی و آجری آهوان در اختیار ستاد اجرایی فرمان امام است و این نهاد قصد دارد در یک تواتر کاروانسرای مدنظر را به میراث فرهنگی واگذار کند.
دوست محمدی درباره وضعیت مالکیت کاروانسرای قصر بهرام می‌گوید: «شخصی مدعی مالکیت اعیانی این کاروانسرا بود اما در یک اقدام حقوقی ادعای او رد شد و بنا به مالکیت وزارت میراث فرهنگی درآمد. این کاروانسرا نیز از طریق صندوق احیا برای احیا و مرمت به بخش خصوصی واگذار خواهد شد.»
اردبیل نیز کاروانسرای شاه عباس صفوی را در این پرونده دارد. اگر کاروانسراهای ایران ثبت جهانی شوند اردبیل بعد از ثبت جهانی بقعه شیخ صفوی دومین اثر خود را در این فهرست جهانی خواهد داشت.
داورزن خراسان رضوی هم با کاروانسراهای مهر و مزینان به شمار شهرهای جهانی ایران اضافه میشود. کاروانسرای سرای سنگی رباط کریم نیز یکی از ۵۶ کاروانسرای نامزد شده برای ثبت جهانی است. شوشتر هم با کاروانسرای افضل یکبار دیگر بعد از ثبت جهانی آسیاب‌های بادی نام خود را در فهرست جهانی یونسکو ثبت می‌کند. گیلان هم با کاروانسراهای سیاهکل به این فهرست می‌پیوندد. کهگیلویه و بویراحمد هم با کاروانسرای دهدشت برای اولین بار نام خود را در فهرست جهانی یونسکو جا میدهد. شهر خوی نیز کاروانسرای قطور را در این فهرست طولانی دارد. بیشتر کاروانسراهای نامزد شده از عصر طلایی صفوی به یادگار مانده‌اند. با توجه به پایتختی اصفهان در این دوره تاریخی، اصفهان بیشترین تعداد کاروانسراها را در این پرونده دارد.
علی کامیابی سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان در گفت‌و‌گو با «ایران» هشت کاروانسرای نامزد شده از ۹ کاروانسرا را متعلق به دوره صفوی و کاروانسرای نیستانک در روستای نیستانک در نایین را متعلق به دوره قاجار می‌دانند.
کاروانسرای کوهپایه در شرق اصفهان، [هتل] عباسی، سید علیخان زنگنه در شاهین شهر و میمه، گز، گبرآباد کاشان، مرنجاب، مهیار و امین آباد شهرضا از دیگر کاروانسراهای کاندیدا شده اصفهان برای ثبت جهانی هستند. این کاروانسراها به گفته کامیابی از بین بیش از 100 کاروانسرای تاریخی اصفهان انتخاب شدند. پرونده ثبت جهانی کاروانسراهای ایران سال ۹۸ روی میز تصمیم‌‌گیری وزارت میراث فرهنگی رفت. آن‌طور که کامیابی می‌گوید: «میراث فرهنگی اصفهان قصد دارد کاروانسرای گز را مثل کاروانسرای عباسی به یک هتل سنتی تبدیل کند.»هتل عباسی شناخته‌شده‌ترین هتل کاروانسرای درون شهری ایران است. این هتل زیبا ۶۰ سال میزبانی گردشگران داخلی و خارجی نصف جهان را در پیشینه تاریخی خود دارد. ایران در حال حاضر ۲۶ پرونده میراث فرهنگی و دو پرونده میراث طبیعی را در فهرست جهانی یونسکو دارد. کارشناسان میراث فرهنگی اعتقاد دارند ثبت جهانی ۵۶ کاروانسرای ایران در ۲۴ استان مسیر مرمت سایر کاروانسراهای ایران را باز می‌کند.
سایر اخبار این روزنامه
مسئولان افغانستان عاملان خونخوار این جنایت را مجازات کنند
ساروی و یوسفی قهرمانان طلایی کشتی فرنگی
مردم را به واکسن زدن تشویق کنید
هوای ما را داشته باش
زخم داعش بر پیکر شیعیان افغانستان
تاریخ صفوی از مسیر جاده ابریشم به یونسکو می‌رود
هر بیت‌کوین چقدر به محیط‌زیست آسیب می‌زند؟
تاریخ‌سازی یوسفی در سنگین وزن کشتی فرنگی
زندگی و مرگ هنرمندانه در ته‌لهجه‌های جنوب
کسب دو طلا در یک ساعت
نشست سران سه قوه برای بررسی مسائل کشور
وزیر امورخارجه در دمشق با بشار اسد دیدار کرد
