روزنامه خراسان
1400/08/11
واقعیت های مجازی «متا»
خبر تغییر نام مجموعه فیسبوک به مجموعه متاورس یا به صورت خلاصه متا، سر و صدای زیادی در دنیای فناوری به پا کرده است. این تغییر البته در حد نام نیست و صحبت‌های زاکربرگ درباره ایده جدیدش نشان داد که موضوع تغییر سیاست‌گذاری‌های این مجموعه در میان است. کلمه متاورس اولین بار سال 1992 در رمان Snow Crash اثر Neal Stephenson’s بیان شد. از نظر مفهومی ما همین الان هم نسبتا داخل متاورس هستیم. هرقدر بُعد فیزیکی(مکان) کم رنگ و بُعد غیرفیزیکی(زمان) پر رنگ شود، ما به متاورس نزدیک و نزدیک‌تر می‌شویم.«متا» جدا از تاثیراتش در حوزه ارتباطات به اذعان کارشناسان حتی در شیوه حکمرانی دولت ها نیز تاثیرات جدی خواهد داشت .در این پرونده به سراغ ایده جدید زاکربرگ رفته‌ایم و از دلایل چنین تغییر رویه‌ای گفته‌ایم. در کنار آن به دلایلی که این تغییرات ما را نگران می‌کند، پرداخته ایم و در نهایت به نکته بسیار مهمی که از این تغییر استراتژیک می‌توانیم فرابگیریم، اشاره کرده‌ایم.نظاره‌گر نه، وارد فضای‌مجازی شوید!
ماموریت مجموعه متا چیست و قرار است در آن چه اتفاقاتی برای کاربران شبکه‌های اجتماعی بیفتد؟
طبق آن چه زاکربرگ در سخنرانی پنج‌شنبه قبل خود گفته، جدا از امکان ارسال پیام از هر کدام از اپلیکیشن های فیسبوک، واتس اپ و اینستاگرام به یکدیگر، مجموعه او قرار است در عصر جدید خود، سازنده «دنیای مجازی روشن و تمیزی» باشد. در این دنیای مجازی جدید، از تجهیزات پیشرفته در زمینه واقعیت مجازی در ابتدای کار بهره گرفته خواهد شد و در مراحل بعدی از دریافت‌کننده‌های حسی بدن در موقعیت‌های بیشتری استفاده میشود تا به این ترتیب افراد بتوانند در وضعیتی متفاوت با هر آن چه تا به حال تجربه کرده‌اند، قرار بگیرندکه خیلی ها این تجربه را انقلابی در عرصه ارتباطات تلقی می کنند. در این تجربه جدید افراد دیگر قرار نیست مانند این روزها تنها «نظاره‌گر» محتواها و مطالب روی صفحات نمایشی باشند بلکه قرار است «وارد» این فضای جدید شوند. طبق آنچه توصیف شده افراد در این فضای مجازی بی‌انتها می‌توانند با دیگران ارتباط برقرار کنند و این ارتباط به کمک عینک، هدست، اپلیکیشن‌های گوشی و وسایل دیگر صورت خواهد گرفت. البته این خدمات محدود به تعاملات اجتماعی با دیگران نیست. در بخش خرید آنلاین هم قرار است، افراد بتوانند فرصت‌های جدیدی را تجربه کنند. تصور کنید در عوض تماشای لباس‌های یک فروشگاه روی گوشی خود، بتوانید به صورت مجازی آن‌ها را بر تن و تصویر خودتان را تماشا کنید یا این که بدون خارج شدن از خانه، به صورت مجازی در کنسرتی شرکت و همان فضای پرشور و هیجان را تجربه کنید. حضور مجازی در موزه‌ها و اماکن گردشگری و حضور مجازی در جلسات کاری از دیگر امکانات این بخش خواهد بود. مبنای چنین تجربیاتی البته واقعیت مجازی یا VR است. البته این فضا فقط به VR منتهی نخواهد شد بلکه تکنولوژی AR یا Augmented Reality (واقعیت افزوده) هم بخش مهمی از این شبکه را شامل خواهد شد یا این که افراد مثلا به جای تایپ در فضای توئیتر به صورت مجازی کنار هم می نشینند و صحبت می کنند!
واقعیت مجازی؛ موضوع جدی‌تر از این حرف‌هاست
واقعیت مجازی را بسیاری از ما تنها با دوربین‌های VR به منظور بازی و تفریح می‌شناسیم. دوربین‌هایی که دیدی سه‌بعدی و 360 درجه در اختیار ما قرار می‌دهند و به ما کمک می‌کنند تا خودمان را در طول بازی جای دیگری تصور کنیم. اما خب قابلیت‌های واقعیت مجازی بسیار بیشتر از سرگرمی است. همین موضوع هم باعث شده تا مجموعه فیسبوک طی سال‌های اخیر چندین شرکت فعال در این بخش را خریداری کند. تا به این جا فیسبوک نزدیک 10 هزار کارمند تنها در این بخش خود داشت. توجه داشته باشید که کارمندان کل مجموعه توئیتر کمتر از نیمی از این تعداد است اما این تمام ماجرا نیست.
آن‌طور که نیویورک‌تایمز گزارش کرده مجموعه متا می‌خواهد نزدیک به 10 هزار نیروی جدید برای این بخش در دفاتر اروپای خود به کار بگیرد و البته در کنار آن شرکت تصمیم به سرمایه‌گذاری نزدیک به 10 میلیارد دلاری در این بخش دارد. بر همین اساس هم کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در آینده مجموعه متا رقیب بلامنازع در زمینه واقعیت مجازی شود.
چرا زاکربرگ این کارها را انجام می‌دهد؟
شاید با خود فکر کنید چرا فیسبوک که اینستاگرام، واتس‌اپ و برخی مجموعه‌های دیگر را هم در اختیار دارد، به سراغ چنین ایده‌های متفاوت و البته تا حدی پرخطر از نظر سرمایه‌گذاری رفته است؟ در یکی از مطالب مرتبط با این موضوع ،کوین روس، خبرنگار نیویورک‌تایمز به چهار دلیل اشاره کرده است. مروری بر این دلایل می‌تواند به ما دید دقیق‌تری در این زمینه بدهد.
جذب کاربرانی از نسل جوان| طبق آن چه زاکربرگ اعلام کرده است، یکی از سیاست‌های اصلی متا جذب و حفظ کاربران جوان است. توجه داشته باشید که فیسبوک و حتی اینستاگرام، شبکه‌های اجتماعی محبوب بین افراد زیر 30 سال نیستند و به‌رغم محبوبیت بالای این دو شبکه اجتماعی اما در نسل جوان‌تر، فضاهایی چون تیک‌تاک و اسنپ‌چت محبوبیت بالاتری دارند. به نظر می‌رسد زاکربرگ به این نتیجه رسیده است که اگر مجموعه متا بتواند جوانان را به استفاده از دوربین‌های VR و شبکه اجتماعی Horizon (شبکه اجتماعی بر اساس واقعیت مجازی) مجاب کند، می‌تواند صدرنشینی خود را در زمینه شبکه‌های اجتماعی برای نسل‌های بعد هم حفظ کند.
دسترسی به اطلاعات کاربران بدون هیچ دردسری| فیسبوک برای سال‌ها به راحتی می‌توانست از کاربران خود اطلاعات زیادی به دست بیاورد اما طی سال‌های اخیر با توجه به حساسیت کاربران درخصوص موضوع حریم خصوصی، تغییراتی در این وضعیت پیش آمده است. به عنوان مثال هم اکنون کاربرانی که از گوشی‌های مجموعه اپل استفاده می‌کنند، می‌توانند گوشی خود را به شکلی تنظیم کنند که فیسبوک به اطلاعات کمتری دسترسی داشته باشد. این محدودیت در دسترسی به اطلاعات مانعی جدی برای شرکت‌هایی چون فیسبوک است چرا که اگر نتوانند از کاربران خود، فعالیت‌ها، علایق و نیازهای آن‌ها اطلاعات کسب کنند، در بخش تبلیغ چالش زیادی خواهند داشت. بر همین اساس مجموعه متا در پی گسترش فعالیت‌های خود بدون نیاز به سیستم‌های میانجی است. به عنوان مثال شرکت اوکولوس(شرکت فعال در زمینه واقعیت مجازی و خرید سال 2014 فیسبوک) به شکلی محصولات خود را طراحی کرده است که نیازی به استفاده از سیستم عامل‌هایی چون اندروید ندارد و در نتیجه می‌تواند بدون نگرانی از اعمال محدودیت توسط دیگر مجموعه‌ها و البته بدون پرداخت پول به دیگران، مستقیم از کاربران خود اطلاعاتی را که می‌خواهد کسب کند.
فاصله گرفتن از کشمکش‌ها و پرونده‌های قضایی| فیسبوک در سال‌های اخیر در زمینه حریم خصوصی، مبارزه با اخبار دروغ و محدود کردن فعالیت برخی گروه‌ها در زیر مجموعه‌های خود مسائل زیادی داشته باشد. بحث انتخابات سال 2014 آمریکا و موضوع کمبریج آنالیتیکا یا موضوعات مطرح شده توسط فرانسیس هوگن که طی دو ماه گذشته سر و صدای زیادی را در رسانه‌ها به پا کرده است، از همین موضوعات است. بخشی از تغییر مسیر فیسبوک به سمت سرمایه‌گذاری در حوزه واقعیت مجازی، به دلیل همین دردسرهایی است که شبکه‌های اجتماعی باسابقه طی سال‌های اخیر با آن دست و پنجه نرم کرده‌اند. مجموعه متا می‌خواهد در این زمین بازی جدید، خدمات خود را به شکلی بچیند که نگرانی کمتری بابت این دردسرها داشته باشد.
نام جدید و خرید اعتبار| در نهایت این که همراه شدن نام فیسبوک با پرونده‌های متعدد در سال‌های اخیر باعث شده تا اعتبار این نام کاهش پیدا کند و وجهه اجتماعی آن آسیب ببیند و خب البته تغییر نام راهی برای ترمیم این وجهه آسیب دیده است.
آیا این ایده قابلیت اجرایی دارد؟
درخصوص عملکرد خود فیسبوک و موفقیت آن، بحث‌هایی بین کارشناسان وجود دارد. به هر صورت خود مجموعه فیسبوک به رغم پیشرفت و ارتقای خود طی سال‌های اخیر موفقیت‌های زیادی کسب نکرده و روش اصلی او خرید شرکت‌های رقیب و استفاده از پتانسیل آن‌ها بوده است. به‌رغم این نکته اما با توجه به سرمایه‌گذاری عظیم فیسبوک و خریدهای چند سال اخیرش در حوزه واقعیت مجازی، به نظر می‌رسد که این مجموعه به احتمال زیاد در آینده‌ای نه چندان دور دنیای مجازی را خواهد ساخت که غالب ما در آن وقت زیادی را صرف خواهیم کرد. البته توجه داشته باشید که کارشناسان می‌گویند ایده‌هایی که متا اعلام کرده است، همگی در آینده نزدیک در دسترس نخواهند بود. حتی برای رسیدن به برخی از این ایده‌ها ممکن است لازم باشد بیش از 10سال صبر کنیم.
«متا» و تاثیرش بر سبک‌زندگی
شاید برخی تصور کنند برای اعلام نگرانی درخصوص مجموعه متا کمی زود است اما واقعیت این است که با توجه به سابقه فیسبوک و البته جایگاهی که فضای مجازی همین الان هم در زندگی ما دارد، دست کم درباره سه موضوع جا دارد که نگران باشیم.
احتمال بدتر شدن وابستگی ما به فضای مجازی| موضوع اعتیاد به گوشی و اینترنت، همین الان هم موضوعی جدی است. مطالعه محققان تایوانی در سال 2020 که در آن به مرور 133 مطالعه در این حوزه پرداختند، نشان می‌دهد دست کم 7درصد مردم درگیر موضوع اعتیاد به اینترنت هستند. موضوع نگران‌کننده این است که این درصد طی سال‌های اخیر همواره رو به رشد بوده و به نظر هم نمی‌رسد سرعت رشد آن کاهش پیدا کند. از طرفی مطالعات نشان می‌دهد اعتیاد به اینترنت تا دو برابر مشکلات خواب را افزایش می‌دهد و با کاهش طول زمان خواب ارتباط دارد (مطالعه مروری بین چندین دانشگاه بین‌المللی، 2019) مطالعه مروری دیگری در سال 2017 تایید می‌کند که بین اعتیاد به اینترنت و تنهایی و انزوا ارتباط وجود دارد و این دو همدیگر را تقویت می‌کنند. برخی دیگر از مطالعات هم از رابطه بین افسردگی و اعتیاد به اینترنت صحبت می‌کنند.
خطرات جدی در کمین حریم خصوصی ما| استفاده از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در همین روزها هم به معنی به اشتراک گذاشتن اطلاعات شخصی خودمان با دیگران است. در هر استفاده‌ای موقعیت مکانی ما مشخص میشود، با هر جست و جویی، موضوعات مورد توجه ما ثبت میشود و با خریدهایی که می‌کنیم، سبک زندگی ما تا حد زیادی شناخته میشود و... همان طور که اشاره شد، در ایده جدید زاکربرگ، مجموعه متا به دنبال فعالیتی مستقل از دیگر مجموعه‌هاست و این یعنی امکان کنترل کمتری بر عملکرد این مجموعه وجود دارد. این که در برابر این موضوع چه کاری می‌توان انجام داد البته بحث مفصل و پیچیده‌ای است و به نظر می‌رسد تا زمانی که هر کدام از ما متوجه تهدیداتی نشویم که در این بخش گریبانگیر ماست، نمی توان در برابر شرکت‌های عظیمی چون متا ایستاد.
سابقه منفی زاکربرگ در ترجیح سود مالی بر اخلاق| همان‌طور که اشاره شد فیسبوک تا این جا دو پرونده مهم درخصوص اولویت دادن به سود مالی خود در برابر رعایت اخلاق و مصلحت جامعه دارد. اولین پرونده، مورد مشترک او با شرکت کمبریج آنالیتیکاست. در این پرونده فیسبوک متهم است اطلاعات مربوط به 87 میلیون کاربر خود را در اختیار شرکت کمبریج آنالیتیکا قرار داده است. این شرکت هم البته در انتخابات 2014 آمریکا از این اطلاعات برای مداخله در انتخابات و به نفع ترامپ استفاده کرده است. پرونده دوم درخصوص افشاگری‌های اخیر کارمند سابق فیسبوک، فرانسیس هوگن، است. طبق آن چه تا امروز مشخص شده است فیسبوک در حالی که امکان حذف پست‌های نفرت‌پراکنی را دارد و می‌تواند مانع از انتشار و گسترش مطالب گروه‌های افراطی و همچنین اخبار فیک و دروغ شود اما در موقعیت‌های مختلف و بارها منافع مالی خودش را بر انجام چنین مسئولیت‌های اخلاقی ترجیح داده است.
با توجه به چنین تجاربی، گروهی از کارشناسان با نگرانی ایده‌های جدید مجموعه متا را دنبال می‌کنند و از خود می‌پرسند تسلط بیشتر زاکربرگ و همفکرانش بر فضای مجازی، چه آینده‌ای را برای ما رقم خواهد زد؟
پیام مهم این تغییر رویه زاکربرگ
پیش از این به دلایلی پرداختیم که فیسبوک را به فکر چنین تغییراتی انداخته است اما از میان آن چهار دلیل، بسیاری از متخصصان معتقدند مهم‌ترین دلیل ،کم رنگ شدن نقش این مجموعه در زندگی افراد زیر 30 سال است. در واقع فیسبوک زمانی که دید جوانان استقبال کمتری از محصولات او دارند، به فکر افتاد تا تغییراتی در برنامه‌های خود بدهد. این موضوع برای بسیاری از ما، در هر سطحی که کار می‌کنیم، نکته مهمی را در بر دارد: اگر به فکر آینده مجموعه خود هستیم، ناچاریم اولویت را به نیازها و خواسته‌های جوانان بدهیم. تصور این که بتوانیم جوانان را مجبور به استفاده از خدماتی کنیم که سابق بر این بسیار هم محبوب بوده، در واقعیت جواب نخواهد داد. شما حتی اگر فیسبوک هم باشید و بیش از 2.8 میلیارد کاربر فعال در هر ماه داشته باشید باز هم نمی‌توانید جوانان را مجبور به استفاده از خدمات خود کنید. شما باید متناسب با زمان پیش بروید و از ایده‌های جدید رونمایی کنید، در غیر این صورت مخاطب خود در نسل‌های بعد را از دست خواهید داد.
سایر اخبار این روزنامه
۳۸ درصد خطرساز!
گران‌ترین لیموزین جهان زیر پای رضاشاه!
راز آدمکشی با هاون!
خانم کارشناس حالا چی بخوریم؟
دیدار آیات عظام جوادی آملی و صافی گلپایگانی
هجوم سارقان به تجهیزات مخابراتی خراسان رضوی!
بایدن در آزمون «دیپلماسی»
واقعیت های مجازی «متا»
نسخه جدید برای نجات بورس
آمار فوق العاده الماس آبی عذرخواهی آتیلا و کابوس آلومینیومی یحیی !
صداوسیما در آستانه تحولات مهم ساختاری
بازهم گفتاردرمانی بایدن درقبال برجام
پیچ های مرگ در جاده ترانزیتی
خداحافظی با تغییر ساعت؟
