میانجیگری اروپا به تنهایی جواب نمی‌دهد

آرمان‌ملی- علیرضا پورحسین: در حالی که روزشماری جهت آغاز مذاکرات احیای برجام آغاز شده است، نیروهای آمریکا یک نفتکش را که حامل نفت صادراتی ایران بود در آب‌های دریای عمان مصادره کرد و با انتقال محموله نفت آن به یک نفتکش دیگر آن را به سوی مقصدی نامعلوم هدایت کرد. همزمان نیروی دریایی سپاه با ورود به منطقه، نفتکش حامل نفت را به تصرف خود درآوردند و آن را به سوی آب‌های سرزمینی ایران هدایت کردند. در ادامه نیروهای آمریکا با استفاده از چندین فروند بالگرد و ناو جنگی به تعقیب نفتکش پرداختند اما با ورود نیروهای پشتیبانی نظامی ایران ناکام ماندند. در دومین قسمت از این تنش، نیروهای آمریکایی مجددا با امکانات بسیار و با استفاده از چند ناو جنگی بیشتر تلاش کردند مسیر حرکت نفتکش را مسدود کنند که باز هم موفق نشدند. این تنش دریایی که به نظر می‌رسد 6 ساعت به طول انجامیده است یکی از طولانی‌ترین تنش‌های مستقیم نظامی میان ایران و آمریکا پس از جنگ تحمیلی بوده است که رخداد آن در روزهای منتهی به آغاز مذاکرات احیای برجام، سوالات زیادی ایجاد کرده است. در راستای بررسی این مساله «آرمان‌ملی» گفت‌وگویی با مرتضی مکی، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که در ادامه می‌خوانید.
 حمله دریایی نیروهای نظامی آمریکایی به نفتکش ایرانی در دریای عمان با چه اهدافی صورت گرفته است؟
حمله به نفتکش ایرانی عملا یک دزدی دریایی است که از سوی آمریکایی‌ها رقم خورده است. این تحرکات زیرمجموعه تنش‌های ایران و آمریکا در دهه‌های گذشته است. مشخصا افزایش این تنش‌ها به نفع هیچ کشوری نیست و آمریکا باید از این اقدامات ماجراجویانه پرهیز کند. نیروهای نظامی ایران در این عرصه بار دیگر قدرت خود را به رخ کشاندند و با ورود به‌موقع به عرصه تنش، توانستند کشتی و نفت ایران را از دست نیروهای آمریکایی نجات دهند. تقابل‌های اخیر ایران و آمریکا نشان داده است که نمی‌توان قدرت نظامی ایران را در معادلات بین‌المللی نادیده گرفت و هرگونه تقابل با ایران مشخصا به یک جنگ سخت بدل خواهد شد که تبعات جبران‌ناپذیری دارد. مشخصا اقدام به‌موقع نیروهای نظامی ایران این پیام را به جهان مخابره کرده است. اتفاق دریای عمان نشان داد که ایران می‌تواند به شکل بهتری بحران‌های داخلی و اطراف مرزهای خود را مدیریت کند. اینکه همزمان نیروی دریایی سپاه با ورود به منطقه، نفتکش حامل نفت را به تصرف خود درآوردند و آن را به سوی آب‌های سرزمینی ایران هدایت کردند، مساله‌ای است که شاید از سوی آمریکایی‌ها غیرقابل پیش‌بینی بوده است.
 آمریکا از یک‌سو خواهان مذاکره با ایران است اما از سوی دیگر تحریم‌های جدید وضع می‌کند و تنش نظامی ایجاد می‌کند، این کنش‌های متناقض از سوی ایالات‌متحده ریشه در چه مواردی دارد؟


آمریکا از مسیرهای مختلفی پیام خود را به ایران منتقل می‌کند. آنها همچنان نگران آغاز نشدن مذاکرات احیای برجام هستند و تحریم‌ها و تنش‌های نظامی جدیدی که ایجاد کرده‌اند نیز در پاسخ به همین امر است. واقعیت این است که تحریم‌هایی که امروز ایران در حال تحمل آنهاست، تحریم‌های آمریکاست و نه تحریم‌های سراسری سازمان‌ملل. برای رفع تحریم‌های فعلی باید با آمریکا به مصالحه رسید و راهی جز این وجود ندارد. میانجی‌گری اروپا نیز نتیجه نخواهد داد و این در گذشته نیز به اثبات رسیده است. تا زمانی که ایران و آمریکا خود به تفاهم نرسند، این تنش‌ها و تحریم‌ها ادامه خواهد داشت. ایران امروز باید یک بازنگری در رویکرد خود در مسیر احیای برجام ایجاد کند و گفت‌وگوها با ایالات‌متحده را آغاز کند. اگر بخواهیم بر مواضع گذشته تاکید کنیم و نگاه صفر و صدی به احیای برجام داشته باشیم، قطعا رایزنی‌ها به مشکل برخواهد خورد و به دنبال آن نیز شاید تنش‌های دریایی بیشتری را نیز شاهد باشیم. 
 اینکه ایران تاریخی حدودی برای شروع مذاکرات اعلام کرده است، نمی‌تواند نگرانی‌ها در این خصوص را برطرف کند؟
ایران توانسته این اطمینان را دهد که هنوز علاقه‌مند به دیپلماسی است و عملا با تعیین یک تاریخ حدودی نیز بر این امر تاکید کرده است. به نظر می‌رسد آنچه که بیشتر موجب نگرانی طرف‌های غربی شده است، آن مسیرهایی است که در گفت‌وگوهای احیای برجام ممکن است ترسیم شود. آنچه که روس‌ها، چینی‌ها و طرف‌های غربی اعلام کرده‌اند یک برآیندی دارد که طبق آن برآیند ما متوجه می‌شویم که اگر طرفین میز مذاکره از خود انعطاف نشان ندهند، مذاکرات احیای برجام به نتیجه نخواهد رسید. آمریکا نه می‌خواهد و نه می‌تواند کلیه خواسته‌های ایران را برآورده کند. از سوی دیگر ایران نیز هیچ‌گاه به خواسته‌های بیش از اندازه طرف‌های غربی توجه نمی‌کند. در ماه‌های گذشته گفته می‌شد که در 6 دور مذاکرات وین  درصد اختلافات حل شده است اما ده درصد بسیار مهمی وجود دارد که هنوز بر سر آن توافق نشده است. به نظر می‌رسد هنوز آن ده درصد باقی مانده است و طرفین درخصوص آن انعطاف نشان نمی‌دهند. اینکه روسیه عنوان می‌کند باید مذاکرات از همان نقطه‌ای شروع شود که در وین به صورت موقت متوقف شد، این امر را نشان می‌دهد که ایران اگر مسیر دیگری را برود، تنها خواهد ماند. انتخاب مسیر دیگر از سوی ایران شاید سبب شود که امتیازهای فعلی را نیز از دست دهیم و یک اجماع جدید علیه ایران شکل گیرد. بیانیه 4 کشور غربی که چند روز پیش در حاشیه اجلاس گروه  20 صادر شد، این نگرانی را ملموس‌تر کرده است و باید مذاکرات به گونه‌ای پیش برود که این جریان‌سازی خنثی شود و ایران بار دیگر گرفتار بازی طرف‌های غربی نشود.