روزنامه ابتکار
1400/08/16
کامبیز درمبخش، کاریکاتوریست پیشکسوت درگذشت نقطه‌ای بر خطوط ساده و عمیق
گروه فرهنگ و هنر – اگر اهل کاریکاتور باشید، محال است نام کامبیز درمبخش را نشنیده باشید، یکی از مطرح‌ترین هنرمندان این رشته که همیشه دغدغه هنر و هنرمندان را داشت. کسی که عاشق صلح بود و از هنرش برای گسترش صلح استفاده کرد.درمبخش را تقریبا تمام کسانی که با دنیای بزرگ هنرهای تجسمی سر و کار دارند می‌شناسند. سوابق و موفقیت‌های او در عرصه بین‌الملل به گونه‌ای است که از او چهره‌ای بسیار درخشان برای معرفی کاریکاتور ایران به دنیا ساخته است. «من به دنبال یک زبان تصویری جهانی هستم. دلم می خواهد همه دنیا با یک زبان صحبت کنند. از مرزها متنفرم، عاشق صلح هستم، از جنگ، تبعیض نژادی، بی عدالتی و آلودگی محیط‌زیست بیزارم. من تصویری فکر می‌کنم و تصویری کار می کنم، خیلی‌ها در جهان زبان مرا می‌فهمند و این موفقیت بزرگی است، اما کامل نیست. تلاش می‌کنم؛ شب و روز» اینها گفته‌های او است کسی که شاید بتوان او را مطرح‌ترین کاریکاتوریست ایران دانست.
کامبیز درمبخش ۸ خرداد ۱۳۲۱ در شیراز متولد شد. او از ۱۴ سالگی همکاری خود را با نشریات ایرانی از جمله توفیق شروع کرد و با دیگر مطبوعات ایرانی و خارجی مانند نیویورک تایمز، اشپیگل، نبل اشپالتر کارش را ادامه داد. در مجموع بیش از ۶۰ سال با مطبوعات ایران و جهان همکاری مستمر داشته و مدّتی نیز در دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، هنر کاریکاتور را تدریس کرد.
او در طول عمرش برنده چندین جایزه بزرگ معتبر جهانی است و تاکنون چند نمایشگاه مستقل از آثارش در کشورهای مختلف جهان برگزار کرده است.
درمبخش از جمله نوادر هنرمندی محسوب می‌شد که در نیم سده، فعالیت‌هایش به طور مستمر ادامه داشت و دستاوردهای ارزشمندی را به دست آورد. آنچه در حوزه کاری درمبخش به عنوان یک هنرمند کاریکاتوریست حائز اهمیت است، جنبه شناخت جهانی از آثار اوست و امروزه در هر جای دنیا که صحبت از کاریکاتور باشد، بدون شک نام او با احترام آورده میشود. او برنده جایزه‌های مختلفی در بزرگترین و معتبرترین مسابقات بین‌المللی کاریکاتور ژاپن، آلمان، ایتالیا، سوئیس، بلژیک، ترکیه، برزیل و یوگسلاوی است. بدون شرح، مینیاتورهای سیاه، دفتر خاطرات فرشته‌ها، کتاب کامبیز، المپیک خنده، سمفونی خطوط از کتاب‌های درم بخش است.
درم بخش در ۱۳۹ نشان شوالیه را از دولت فرانسه دریافت کرد و در ۱۳۹۷ در مراسم پایانی ششمین «جشنواره بین‌المللی هنر برای صلح» یکی از چهار هنرمندی بود که نشان عالی «هنر برای صلح» را به خود اختصاص داد. مستند سینمای کاغذی درباره آثار و زندگی کامبیز درم بخش شرح مصوری از زندگی اوست. آثار درمبخش در موزه‌های هنرهای معاصر تهران، فرهنگستان هنر خانه صبا، کتابخانه ملی، مان هنر نو، موزه سندیکای گرافیست‌های ایران، موزه آوینیون پاریس، موزه کاریکاتور بازل سوئیس، موزه کاریکاتور گابروو در بلغارستان، موزه هیروشیما در ژاپن، موزه ضدجنگ یوگسلاوی، موزه کاریکاتور استامبول ترکیه، موزه کاریکاتور ورشو در لهستان و مجموعه شهرداری شهر فرانکفورت آلمان نگهداری میشود. در کنار این فعالیت‌ها درمبخش در حوزه تبلیغات تصویرگری کتاب کودک، پوستر، فیلم کوتاه، کارت پستال، تقویم هم فعال بود و از اواسط دهه ۸۰ وارد انیمیشن‌سازی هم شد. آثار وی با خطوطی ساده و سیاه روی زمینه سفید کاغذ شکل می‌گرفت و کاراکترهایی را به وجود می‌آورد که در هر تابلو روایت‌گر داستانی متفاوت و تاثیرگذار هستند.
او درباره چگونگی آغاز کارش در عرصه کاریکاتور گفته بود: «آقای تجارتچی که در مجله‌ای که پدرم منتشر می‌کرد کار می‌کرد، اولین کسی بود که فیلم انیمیشن در ایران ساخت که عنوان موسیوقلمی را داشتند. و غالبا درسینماهای تهران قبل از شروع فیلم این انیمیشن‌ها به نمایش در می‌آمد. جالب است بدانید که آقای تجارتچی فیلم‌های سی‌وپنج میلیمتری را در منزل با دارو از حالت نگاتیو به پوزتیو تبدیل می‌کرد. در واقع رنگ سیاه فیلم را از بین می‌برد و روی فیلم بی‌رنگ فریم به فریم نقاشی می‌کرد. آپاراتش را هم خودش ساخته بود و من برای دیدن این فیلمها به خانه او در کوچه آبشار خیابان ری می‌رفتم. در آن موقع فکر می‌کردم کاریکاتور یعنی تجارتچی، و هیچکس دیگری را نمی‌شناختم. مثل امروز نبود که از طریق اینترنت بتوانی هزاران طرح را رویت کنید. من حتی برای یک کتاب کاریکاتور همه جا را زیر و رو می‌کردم. و در نهایت جایی را پیدا کردم که مجلات خارجی که غالبا از سفارتخانه‌ها برمی‌گشت وکهنه‌فروشی آن را عرضه می‌کرد. من این مجله‌ها را می‌خریدم و جمع می‌کردم. آشنایی من از این طریق با کاریکاتور دنیا شروع شد. مجله نبل اشپالتر را هم لابلای همین کهنه‌روزنامه‌ها و مجلات پیدا کردم. آن موقع حتی مجله مد (که زیاد دوستش ندارم) برایم یک موهبت بود. ولی در واقع چون در مطبوعات کار می‌کردیم بیشتر دنبال نشریه آق‌بابا بودیم که از ترکیه وارد می‌شد. که آن را هم شخصی وارد می‌کرد و با قیمت یک هفته پول توجیبی به من می‌فروخت. یعنی تمام پول توجیبی من هزینه می‌شد برای خرید این مجله، فکر می‌کنم هر مجله حدودا دو تومان بود.»
او کاریکاتور را اینگونه تعریف می‌کرد: «کاریکاتور به نظر من یک کشف است. و مرتب کاریکاتوریست باید به دنبال کشف اتفاقات باشد. جواد مجابی برای یکی از نمایشگاه‌های من در مجله‌ای نوشته بود: «کامبیز درمبخش صیاد سوژه‌های نایاب». در حال حاضر راه‌های جدیدی را برای طراحی کاریکاتورهایم کشف کرده‌ام. در حقیقت سوژه‌هایی را که تا به حال نبوده‌اند و به غیر از کاریکاتور با هیچ زبان و هیچ هنر دیگری نمی‌توان بیان کرد، به کار گرفته‌ام.»
حدود یک ماه پیش درمبخش شروع به دست و پنجه نرم کردن با ویروس کرونا کرد. او از جمعه ـ ۱۴ آبان ماه ـ به دستگاه ونتیلاتور وصل شد. نیک‌نام حسین‌پور، مدیر عامل موسسه هنرمندان پیشکسوت پیش‌تر درباره وضعیت عمومی این هنرمند گفته بود: «شرایط عمومی آقای درمبخش خوب است. امروز همکارانم با بیمارستان صحبت کردند. دکترها از روند درمان این هنرمند راضی بودند.»
دیروز اما مدیر عامل موسسه هنرمندان پیشکسوت ضمن اشاره به این نکته که حال جسمی این هنرمند شرایط پایداری ندارد، گفت: «آقای درمبخش از روز گذشته به دستگاه وصل شده‌اند و ضربان قلب‌شان بالا است. مراقبت‌های لازم از ایشان انجام میشود اما متاسفانه شرایط پایداری ندارند.»
در نهایت او عصر دیروز در سن 79سالگی دار فانی را وداع گفت و جامعه هنری را بار دیگر عزادار کرد.
محمود شالویی (سرپرست معاونت امور هنری) در پیام تسلیتی برای درگذشت کامبیز درم بخش هنرمند و کاریکاتوریست نوشته است: «کامبیز درم بخش اهل دیدن بود، دنیای پیرامون، پدیده‌ها و ناراستی‌های فرهنگی و اجتماعی و انسانی را دقیق می‌دید و خلاقانه در طرح‌ها و کاریکارتوهایش بیان می‌کرد. خلاقیت مشخصه اصلی و همیشگی آثار درمبخش است، نگاه و قلمش به همه آثارش وجوه مشترکی داده اما خلاقیت که عنصر جدانشدنی در کارهای این هنرمند است هر اثری را از دیگری متمایز می‌کند.
کامبیز درمبخش هنرمند بود، آرام و مهربان. کم می‌گفت اما دیدن و دقیق دیدن را با کوتاه‌ترین و گویاترین بیان یاد می‌داد و در کار هنر مستمر، با اراده و فعال بود. در گذشت استاد کامبیز درمبخش را به خانواده عزیزش و هنرمندان و هنردوستان تسلیت می‌گویم و علو درجات را برای زنده یاد درمبخش از درگاه خداوند بزرگ خواستارم. یادش گرامی.»
هادی مظفری مدیرکل هنرهای تجسمی نیز در پیامی درگذشت کامبیز درمبخش را به خانواده و جامعه هنری تسلیت گفت. مظفری در پیام خود آورده است: «خبر دردناک درگذشت یکی از مردمی‌ترین و اخلاق مدارترین استادان هنر همه ما را در بهت فرو برد. استاد کامبیز درمبخش استادی نجیب و هنرمندی بزرگ بود که همواره در جریان هنرهای تجسمی روز قرار داشت، آثار برجسته او در سطح جهانی شهرت داشت و علاقه‌مندان کاریکاتورهای درخشان او فقط ایرانی نبودند.
استاد درمبخش با خطوط ساده و در عین حال عمیق، جهانی شگفت‌انگیز را خلق کرد. طی سال‌های اخیر عموماً در سیاست گذاری و داوری تمامی رویدادهای مهم ملی و بین‌المللی در کنار ایشان درس هنر و اخلاق مدارا و محبت آموختیم. اکنون قلم او از تپش بازایستاده است با اندوه فراوان درگذشت استاد درمبخش را به خانواده ایشان و هنرمندان ایران تسلیت عرض می‌کنم.»
تا زمان نگارش این گزارش، هنوز جزییات مراسم تشییع این هنرمند منتشر نشده است.
سایر اخبار این روزنامه
کامبیز درمبخش، کاریکاتوریست پیشکسوت درگذشت
نقطه‌ای بر خطوط ساده و عمیق
سید حامد مرندی
چرخه خود تخریبی فعال در ایران
«ابتکار» میزان تاثیر صحبت مسئولان بر رشد دوباره شاخص بورس را بررسی کرد
تنفس مصنوعی یا عبور از بحران بی اعتمادی؟
آیا باز هم باران خیابان‌های تهران را به هم ریخت؟
باز باران با ترافیک
سیر فوتی‌های کرونا با واکسیناسیون کاهشی شد
لزوم هوشمندسازی محدودیت‌ها با حمایت اقتصادی
اختلافی که گره مذاکرات برجامی را کور خواهد کرد؟
کلاف سردرگم توافق
سرپرست سازمان جمع آوری و فروش اموال تملیکی مطرح کرد
شرط تغییر در تعیین تکلیف اموال تملیکی
مطالبات معترضان عراقی چیست؟
التهاب در منطقه سبز
اقتدار ارتش جمهوری اسلامی ایران به رخ دشمن کشیده میشود
آغاز مرحله اصلی رزمایش مشترک ذوالفقار ۱۴۰۰
رئیسی در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا تاکید کرد
سخنگوی شورای نگهبان خبر داد
برگشت طرح «تسهیل صدور برخی مجوزهای کسب و کار» به مجلس
درخواست تعدادی از جمهوری‌خواهان آمریکایی از بایدن برای کنار گذاشتن دیپلماسی با ایران
هلی برن قاطع سپاه و شکست هژمونی ینگه دنیا
