چاره ناچار اعراب برای بازگشت به شام

کامیار- سفر شیخ «عبدا... بن زاید» وزیر خارجه امارات به دمشق به‌عنوان نخستین مقام بلندپایه اماراتی بعد از گذشت 11 سال، بازتاب زیادی در رسانه‌های مختلف به‌ویژه رسانه‌های عربی داشت و به بررسی عوامل پشت‌پرده این سفر و نتایج آن پرداختند البته سفر بن زاید به دمشق عجیب و ناگهانی نبود زیرا امارات دو سال پیش سفارت خود را در دمشق   بازگشایی کرده بود و دیدارهای دیپلماتیک نیز میان مقامات دو کشور وجود داشت که مهم ترین آن ها دیدار «سهیل المزروعی» وزیر انرژی امارات با «بسام طعمه» وزیر نفت سوریه بود. بشار اسد، رئیس جمهور سوریه نیز چندی پیش با «محمد بن زاید» ولیعهد ابوظبی گفت و گو داشت. با این حال، سفر وزیر خارجه امارات به سوریه از چند وجه دارای اهمیت است. امارات از کشورهایی بود که در یک دهه گذشته آشکارا در مقابل نظام سوریه قرار داشته و برای تغییر نظام سیاسی این کشور هزینه هنگفتی کرده است. با این حال، عبدا... بن زاید آل نهیان وزیر خارجه امارات در دیدار با بشار اسد گفت: «سوریه با رهبری اسد و همکاری مردمش، قادر به غلبه بر مشکلات ناشی از جنگ خواهد بود.» به عبارتی، مقام رسمی امارات پس از یک دهه به دست برتر و نقش مهم بشار اسد در تحولات سوریه اذعان می‌کند و این به نوعی پذیرش شکست‌های ضد سوری محور عربی/غربی/عبری/ترکی است.شاید به همین دلیل است که ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دیروز به خبرنگاران از نتایج این نشست و سیگنالی که ارسال می‌کند، ابراز نگرانی کرد. به گفته پرایس، آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا هفته گذشته در دیدار با شیخ عبدا... در اروپا، مخالفت واشنگتن با این سفر را اعلام کرده بود. نکته دیگر این است که وزیر خارجه امارات در دیدار با اسد به یک واقعیت اذعان کرد: «آن چه در سوریه رخ داد، همه کشورهای عربی را تحت تأثیر قرار داد.» این موضوع دقیقی است، زیرا کشورهای عربی نتوانسته اند از تحولات سوریه به دور باشند. تاثیرگذاری تحولات سوریه بر کشورهای عربی در قالب تاثیر بر اقتصاد این کشورها، بروز واگرایی و شکاف در میان جهان عرب و همچنین تضعیف موقعیت کشورهای عربی در نظم غرب آسیا رخ داد. در عین حال، بحران سوریه مهم ترین بحران عربی یک دهه اخیر بود که نقش بازیگران غیرعرب برای پایان دادن به این بحران برجسته بود، در حالی که بازیگران عربی با نادیده گرفتن هویت عربی سوریه، در جهت خلاف امنیت و منافع ملی این کشور عمل  می کردند.  سفر عبدا... بن زاید به دمشق و دیدار وی با بشار اسد می‌تواند زمینه احیای نقش سوریه در جهان عرب را فراهم کند. کشورهای عربی به رهبری عربستان سعودی در یک دهه گذشته از حضور سوریه در اتحادیه عرب جلوگیری کردند، اما سفر عبدا... بن زاید و احیای روابط برخی دیگر از کشورهای عربی با سوریه، می‌تواند زمینه بازگشت دمشق به اتحادیه عرب را حتی در نشست مارس 2022 فراهم کند. العین الاخباریه در گزارشی نوشت: «اعلام میزبانی الجزایر از نشست آتی سران اتحادیه عرب از سوی عبدالمجید تبون، رئیس جمهور این کشور که قرار است مارس ۲۰۲۲ برگزار شود، پرونده کرسی خالی سوریه در این اتحادیه را پس از ۱۰ سال باز می‌کند.» در همین حال، روزنامه «الأخبار» چاپ بیروت به نقل از منابع خود نوشت: «عبدا... بن زاید در این دیدار رسماً از رئیس جمهور سوریه خواسته است به امارات سفر کند که در صورت انجام این سفر، امارات اولین کشور عربی خواهد بود که اسد طی یک دهه اخیر به آن سفر می‌کند.» از طرف دیگر نمی‌توان موضوع رقابت کشورهای عربی متحد آمریکا با ایران و محور مقاومت را نادیده گرفت. در واقع بخشی از انگیزه ایجاد روابط گرم با نظام سوریه از سوی کشورهای حاشیه خلیج فارس به تلاش برای فاصله انداختن در روابط تهران- دمشق مربوط است. موضوع مهم دیگر این است که سفر بن زاید به دمشق و دیدار وی با بشار اسد به نوعی شکست سیاست‌های عربستان سعودی نیز محسوب می‌شود. عربستان در یک دهه گذشته با هدف ممانعت از بر هم خوردن توازن قدرت به نفع محور مقاومت، پیشگام براندازی نظام سوریه بود اما اکنون شاهد احیای روابط متحدان عرب خود با دمشق است. در صورتی که امارات بدون هماهنگی با عربستان سعودی احیای روابط با سوریه را پیش برده باشد، شکست سعودی در بحران سوریه عمیق‌تر نیز خواهد بود.