روزنامه جوان
1400/08/25
استخراج فلز تحریم شده از پسماند
یک شرکت دانش‌بنیان در همکاری با محققان دانشگاهی موفق‌شده از پسماند‌های صنعتی، دو فلز بسیار با ارزش نیکل و کبالت استخراج کند. این استخراج به میزانی است که دیگر نیازی به واردات هم نیست. ایران سالی ۲۰ میلیون دلار صرف واردات نیکل از پنج کشور صاحبنام می‌کند. صنایع برق، لوازم‌خانگی و خودروسازی از پرمصرف‌ترین کاربران نیکل هستند. پسماند‌های صنعتی، ضایعات صنایع، معادن و تمامی واحد‌هایی است که با مواد شیمیایی کار می‌کنند. سالانه حدود ۳۰ میلیون تن پسماند صنعتی در کشور تولید میشود که از این میزان ۸ میلیون تن پسماند ویژه صنعتی است.گلایه‌ای که بی‌موضوع شد
در ایران به دلیل انبوهی از پتروشیمی‌ها و پالایشگاه‌ها، صنایع شیمیایی و فلزی زیادی وجود دارد. به همین دلیل پسماند‌های صنعتی زیادی هم به خصوص در حوزه پالایشگاهی هست که تاکنون مورد بازیافت دقیق قرار نمی‌گرفت. پسماند ویژه صنعتی هم بخشی از زباله‌های صنعتی صنایع مختلف هستند که به دلیل سمی بودن، بیماری‌زایی، خورندگی و اشتعالزایی چالش‌های زیادی برای دفن ایجاد می‌کنند.
حساسیت جهانی در خصوص پسماند‌های ویژه صنعتی به حدی است که حمل و نقل این زباله‌ها بر اساس قانون، تحت کنترل کنوانسیون بازل (معاهده‌ای در زمینه کنترل حمل و نقل برون‌مرزی پسماند‌های زیانبار) است. تا سال ۹۵ هم هیچ امکاناتی برای مدیریت پسماند‌های صنعتی ویژه وجود نداشت، ولی در حال حاضر در سه استان مرکزی، قزوین و اصفهان مراکز پسماندسوز ویژه هست که این مراکز هم همیشه از حجم بالای این پسماند‌های خطرناک گلایه داشتند و اکنون با دستاورد جدید محققان، این گلایه بلاموضوع شده‌است.
تولید با کیفیت مشابه اروپایی
اکنون محققان کشور موفق شده‌اند که نه‌تن‌ها از پسماند‌های صنعتی عادی بلکه از پسماند‌های صنعتی خطرناک هم دو فلز مهم نیکل و کبالت را استخراج کنند. فلز نیکل به دلیل اهمیت بسیار بالایی که در صنایع مختلف دارد از سه سال قبل در لیست کالا‌های تحریمی علیه ایران قرار گرفت. صنایع نفت، پتروشیمی، خودروسازی، لوازم خانگی، صنایع برق و صنایع خطوط انتقال آب از بزرگ‌ترین کاربران نیکل هستند. روز گذشته با تأیید معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، یک شرکت دانش‌بنیان موفق به راه‌اندازی خطوط تولید نیکل و کبالت از زباله‌های صنعتی شد. به گزارش معاونت علمی ریاست جمهوری، کاری که شرکت دانش‌بنیان «موادپژوهان گوهرفام» انجام داده استحصال ترکیبات شیمیایی ارزشمند با روش فناورانه است. در حالی که واردات و خرید نیکل و کبالت بسیار هزینه‌بر است، فعالان فناور داخلی، این ترکیبات را با خلوص خیلی بالا و قابل رقابت با نمونه‌های اروپایی، از مواد ضایعاتی به دست آوردند.
بی‌نیاز از ۵ کشور پرمدعا
این فرآیند به گونه‌ای است که طی پروسه‌ای علمی، از ضایعات صنایع مختلف به ترکیبات شیمیایی با خلوص خیلی بالا می‌رسند. ترکیبات شیمیایی با کارکرد بالا در صنایعی هم، چون رنگ، رنگدانه، کاتالیست، خودروسازی و صنایع آب کاری، کاربرد حیاتی دارد.
مدیرعامل شرکت موادپژوهان گوهرفام در این خصوص گفت: ما برای نخستین‌بار در ایران موفق شدیم تا ترکیبات نیکل و ترکیبات کبالت را تولید کرده و کشور را از ورود نمونه‌های مشابه خارجی این محصولات بی‌نیاز کنیم. دیگر مشتقات بسیار مهم نیکل، شامل نیترات نیکل، سولفات نیکل، اکسید نیکل و هیدروکسید نیکل هم توسط محققان ما تولید می‌شوند.
فاطمه سامانی‌پور با بیان آنکه از تولید این محصول، زمینه‌های اشتغال مستقیم تا ۲۰ نفر فراهم شده، گفت: نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در این خودکفایی، علاوه بر مشاوره، رقم زدن حضور شرکت ما در نمایشگاه‌های داخلی بود که امیدواریم این شکل حمایت‌ها همچنان ادامه داشته باشد. در حالی از بابت این محصول به خودکفایی رسیدیم که تا پیش از این، ترکیبات نیکل و کبالت مورد نیاز صنایع داخلی، از کشورهایی، چون کانادا، بلژیک، فرانسه، نروژ و آلمان تأمین می‌شد. با خودکفایی کشور در تولید این محصول، سالانه حداقل ۲۰ میلیون دلار صرفه‌جویی ارزی صورت گرفته‌است.
محصول همکاری با محققان دانشگاهی
این موفقیت البته محصول همکاری مشترک مرکز تحقیقات مهندسی مواد پیشرفته دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج و شرکت دانش‌بنیان موادپژوهان گوهرفام است.
در همین زمینه دیروز معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج هم به خبرگزاری دانشگاه آزاد گفت: پروژه حاضر با همکاری مشترک مرکز تحقیقات مهندسی مواد پیشرفته و شرکت دانش‌بنیان موادپژوهان گوهر فام انجام شده و در آن فرآیند بازیابی و تولید فلز ارزشمند نیکل از پسماند‌های صنعتی به ویژه کاتالیست‌های مستعمل صنایع فولاد و پتروشیمی صورت گرفته‌است. در این پروژه تولید فلز نیکل با استفاده از فرآیند‌های هیدرومتالورژی از قبیل حل‌سازی، خالص‌سازی و ربایش الکتریکی صورت گرفته‌است.
حامد ثابت با اشاره به استفاده گسترده کاتالیست‌ها (موادی که سرعت واکنش شیمیایی را افزایش می‌دهند و در نهایت زباله صنعتی می‌شوند) در صنایع تصفیه و جداسازی و فرایند‌های شیمیایی افزود: حدود ۷۵ درصد فرایند‌های شیمیایی به کاتالیست‌ها وابسته هستند و بازار کاتالیست‌ها سالانه ۵ درصد رشد دارد. کاتالیست‌هایی مانند آلومینا، زئولیت، کربن، سیلیکا، زیرکونیا یا رس به‌عنوان پایه‌ای برای فلزات مهم نیکل، پلاتین، پالدیوم، مولیبدن، کبالت، مس و آهن استفاده میشود. این کاتالیست‌ها پس از مصرف به علت از دست‌دادن سطح تماس یا تشکیل یک لایه سطحی از کربن و سولفور مستعمل یا سمی میشود. این زباله‌های سمی شده تاکنون به زحمت سوزانده و نابود می‌شد، ولی حالا بازیافت میشود.
سال گذشته هیچ تولیدی نداشتیم!
ثابت توضیح داد: با توجه به مصرف زیاد کاتالیست‌های مختلف در صنایع فولاد و پتروشیمی، سالانه میزان زیادی از این نوع کاتالیست، به صورت مستعمل و غیرقابل استفاده در واحد‌های نامبرده ایجاد میشود. وی تصریح کرد: در این پروژه موفق، بازیابی فلز نیکل از کاتالیست‌های مستعمل به روش هیدرومتالورژی انجام شده‌است. برای این منظور ابتدا کاتالیست‌های مستعمل بدون هیچ فرایند قبلی در یک اسید حل شده و پس از حذف ناخالصی‌ها، نیکل خالص از محلول به روش الکتروپلیتینگ (ربایش الکتریکی) به‌صورت فلزی بازیابی میشود.
معاون پژوهش و فناوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج تأکید کرد: فلز نیکل در تولید فولاد‌های آلیاژی، تولید سوپر آلیاژها، فلز روکش مخازن، سوخت جامد هم مورد استفاده وسیعی داشته و به‌عنوان یک فلز استراتژیک محسوب میشود و اکنون واردات این فلز به کشور تحریم است.
گفتنی است تولید نیکل برای کشور به قدری مهم است که مردادماه امسال دانشگاه صنعتی اصفهان مأموریت یافت تا نخستین کارخانه تولید نیکل و کبالت کشور را راه‌اندازی کند. سال گذشته در کشور هیچ‌گونه تولید نیکل و کبالت از منابع معدنی نداشتیم و به همین دلیل راه‌اندازی این کارخانه به سرعت عملیاتی شد.
سایر اخبار این روزنامه
رزمایش ۴ میلیونی بسیجیان در فضای مجازی
صد روز عزم انقلابی و مدیریت جهادی
ریشه کردن نخل‌های ایرانی در سرزمین شیخ‌نشین‌ها
فقط لوگوی «دوو» را اجاره کرده‌ایم!
گرم‌تر از همیشه با همسایه غربی
رؤیت قلب تل‌آویو با فاصله پنج سانتی
دست درازی فوتبالی‌ها به جیب محرومان خروجی تسامح با مدیران فوتبالی
اشتباه و شوخی‌های تلخ نوروزی!
۴۰ ویژگی مدیرانی که کتاب می‌خوانند
امداد‌رسانی نیرو‌های جهادی سپاه و بسیج به زلزله‌زدگان هرمزگانی
استخراج فلز تحریم شده از پسماند
سوریه سرپُل صعود به جام‌جهانی
ادبیات داستانی و تخیل بهترین راه جذب مخاطب و ماندگاری اتفاق‌ها
