روزنامه خراسان
1400/09/03
راه های رفته و نرفته در هوش مصنوعی
مصطفی عبدالهی – هدف‌گذاری برای قرار گرفتن در بین 10 کشور برتر حوزه هوش مصنوعی؛ این یک چشم‌انداز جدید برای متخصصان و فناوران ماست که رهبر انقلاب آن را تعیین کرده‌اند و البته دستیابی به آن چندان هم دور از ذهن نیست. باید کاری کنیم... هوش مصنوعی یکی از محورهای بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار اخیر با نخبگان بود و ایشان چشم‌انداز این حوزه را ترسیم کردند: «پیشنهاد می‌کنم یکی از مسائلی که مورد تکیه و توجّه و تعمیق واقع میشود، مسئله هوش مصنوعی باشد که در اداره آینده دنیا نقش خواهد داشت؛ حالا یا در معاونت علمی رئیس‌جمهور یا در دانشگاه باید کاری کنیم که ما در دنیا حدّاقل در [بین] ده کشور اوّل درمورد هوش مصنوعی قرار بگیریم که امروز نیستیم». شبیه سازی هوش انسان برای ربات ها و دستگاه ها تعریف ساده هوش مصنوعی در نامش نهفته است؛ در واقع قرار است به سراغ استفاده از هوشی برویم که مشابه هوش انسان است؛ اما از نوع مصنوعی آن. یعنی هر آن‌چه هوش آدمی توان تحلیلش را دارد به ربات‌ها و دستگاه‌ها آموزش داده میشود و آن‌ها هستند که مدیریت کارها را به عهده می‌گیرند. گستره کاربرد این فناوری هم حد و مرزی ندارد، از کشاورزی و صنعت گرفته تا آموزش، سلامت، کسب و کار، توان دفاعی، حمل و نقل، رسانه، سرگرمی و... . هوش مصنوعی و ضرورتی به نام کلان داده ها یکی از موضوعات اصلی در زمینه هوش مصنوعی، ارتباط آن با بیگ‌دیتا(کلان‌داده‌ها) است. بیگ‌دیتا به حجم زیادی از اطلاعات مشخص گفته میشود که از منابع مختلف جمع‌آوری و دریافت میشود؛ بعضا این اطلاعات ممکن است درظاهر هم بسیار بی‌ارزش باشد. در حالی که کلان‌داده‌ها را می‌توان به عنوان ورودی خام توصیف کرد که قبل از استفاده به غربالگری نیاز دارد، هوش مصنوعی خروجی نهایی حاصل از داده‌های پردازش شده است. مثلا از اطلاعات رفتار هزاران مشتری یک سایت فروش آنلاین استفاده کنیم تا بفهمیم به کدام مشتری، چه محصولی را پیشنهاد دهیم یا بتوانیم پیش‌بینی کنیم در آینده کدام محصولات بیشتر متقاضی دارند. کاری که این روزها فیسبوک و بسیاری از شرکت‌های بزرگ با داده‌های کلان خود انجام می‌دهند؛ لذا بیگ‌دیتا حکم سوخت را برای هوش مصنوعی (Artificial Intelligence یا AI) و یادگیری ماشین (Machine Learning) دارد . با توجه به این مقدمه بدیهی است هوش مصنوعی وقتی نتیجه دقیق‌تر و بهتری می‌دهد که روی پلتفرمهای بزرگ و شرکتهایی که مخاطب جهانی دارند، متمرکز شود.لذا هرگونه محدودیت و تعیین حوزه‌ای محدود برای اعمال هوش مصنوعی به نتیجه دقیق‌تر و جهان‌پسند نخواهد انجامید و در فضای رقابت جهانی، کاری از پیش نخواهد برد. کدام کشورها پیشتازند؟ رقابت کشورها در هوش مصنوعی در دو حوزه است: یکی تولید علم و دیگری کاربرد آن. در حوزه تولید علم، آمریکا، چین، انگلیس، هند، آلمان، فرانسه، ژاپن، ایتالیا، اسپانیا و کانادا، 10 کشور برتر دنیا هستند. همچنین بر اساس گزارش سه ماه قبل موسسه اطلاعات علمی و فنی چین و طبق ارزیابی چهار شاخص «زیرساخت»، «محیط نوآورانه»، «تحقیق و توسعه» و «استفاده صنعتی و کاربردی» کشورهای آمریکا، چین، کره جنوبی، کانادا، آلمان، انگلستان، سنگاپور، ژاپن و فرانسه بیشترین موفقیت جهانی را داشته‌اند. ایران، رتبه برتر منطقه در تولید علم طبق گزارش امسال مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی، کشور ما هم در بین کشورهای منطقه، از نظر تولید علم جایگاه اول را دارد و رتبه جهانی ما نیز 14 اعلام شده است، جایگاهی بالاتر از ترکیه، امارات، عربستان و ... . جایگاه ناامیدکننده در حوزه کاربردی اما وقتی عرصه کاربرد هوش مصنوعی را بررسی می‌کنیم، ما جایگاهی بهتر از 75 جهان نداریم و اگرچه برنامه‌ریزی‌هایی برای ارتقای این جایگاه انجام شده اما سرعت پایین برنامه‌ریزی و اقدام در مقابل سرعت بالای پیشرفت این فناوری و اقدامات دیگر کشورها نگران‌کننده است. حتی بیم آن می‌رود که فاصله‌مان با کشورهایی مثل امارات و عربستان هم غیرقابل جبران شود؛ چراکه آن‌ها برای دهه پیش رو برنامه‌ریزی‌ها و سرمایه‌گذاری‌های کلانی داشته‌اند. آن طور که مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی اعلام کرده است، ما از نظر کاربرد هوش مصنوعی خیلی حرفی برای گفتن نداریم، چراکه در این حوزه فعلاً در حال مطالعه هستیم و راهبردهای ما هنوز کاملاً مشخص نیست. البته این مرکز به این نکته هم اشاره کرده است که تدوین نقشه راه جامع توسعه هوش مصنوعی در دستور کار قرار دارد اما معلوم نیست این نقشه راه هم مانند دیگر نقشه‌ها و اسناد بالادستی ما، دچار کم‌توجهی در اجرا خواهد شد یا می‌توانیم از جایگاه برترمان در تولید علم هوش مصنوعی استفاده کنیم و با حمایت از محققان و متخصصان دانشگاهی، علم آن‌ها را کاربردی سازیم. عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف در گفت‌وگو با خراسان: اگر حمایت شویم،آینده ما در هوش مصنوعی بسیار روشن است دکتر «حسین صامتی»، عضو هیئت علمی گروه هوش مصنوعی دانشگاه صنعتی شریف، به خراسان می‌گوید: خوشبختانه دانشگاه‌های ما در حوزه هوش مصنوعی جایگاه علمی قابل قبولی دارند و طی 30 سال گذشته کارهای علمی زیادی در این حوزه انجام شده است اما تحولات 5 سال اخیر جهان در این عرصه شرایط را تغییر داده است. او می‌افزاید: هم‌اکنون سیستم‌های هوش مصنوعی جهان به دو عامل مهم «داده‌های کلان» و «امکانات پردازشی بسیار قوی» نیاز دارد که متاسفانه ما در این حوزه دچار ضعف هستیم و توان بهترین سوپرکامپیوترها و پردازنده‌های گرافیکی ما شاید در حد یک‌صدم یا حتی یک‌هزارم شرکت‌های بزرگ فناوری در جهان باشد. وی تصریح می‌کند: علم هوش مصنوعی الگوریتم‌ها و روش‌های مشخصی دارد که ما توان علمی آن را در اختیار داریم؛ اما بدون امکانات پردازشی و همچنین بدون در اختیار داشتن داده‌های کلان حوزه‌های مختلف، امکان کاربردی‌کردن کامل این علم در کشور ما دشوار است. صامتی می‌افزاید: یک نیاز مهم ما تقویت ارتباطات و تعاملات داخلی برای در اختیار داشتن داده‌های کلان است و دومین نیاز، در اختیار داشتن پردازنده‌های قوی است که می‌تواند از طریق افزایش تعاملات بین‌المللی و همچنین حمایت مالی برای تامین این نیاز رفع شود. او تصریح می‌کند: مطمئن باشید در صورت تامین این نیازها، ما آینده بسیار روشنی در حوزه هوش مصنوعی خواهیم داشت و مردم هم حضور این فناوری را در زندگی روزمره خود به خوبی احساس خواهند کرد.
سایر اخبار این روزنامه
گام نخست دولت به سوی فدرالیسم اقتصادی
دیپلماتِ کارکُشته نغمه‌های ایرانی
جزئیات ساخت 600 واحد مسکونی در حاشیه مشهد
احیای میانکاله با میدان داری مردم
یک ماه فرصت داری تا مرگ چه می‌کنی؟
گروسی در طرف درست می ایستد؟
تعامل ایران و «آژانس» در سایه اختلاف‌ها
راه های رفته و نرفته در هوش مصنوعی
بدسلیقگی «فوتبال برتر» جنجال‌ساز شد
نشست صریح و صمیمی قالیباف با جمعی از نویسندگان
ماجرای دستبرد به خودروها در مراکز خرید!
فرمول جریمه بدمصرف های گاز
