واکاوی بودجه 15 هزار و 600 میلیاردی فرهنگ و هنر

یک شنبه 21 آذرماه بودجه پیشنهادی سال 1401 کل کشور از سوی دولت به مجلس شورای اسلامی تقدیم شد. در این لایحه که نخستین بودجه پیشنهادی دولت سیزدهم محسوب می‌شود، تغییرات قابل توجهی در حوزه‌های فرهنگی و هنری خصوصا سینما و تلویزیون نسبت به قبل رخ داده؛ از جمله آن که بودجه سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی افزایشی چشمگیر داشته است. نمای دور بودجه فرهنگی کشور بر اساس آن چه در لایحه بودجه 1401 کل کشور آمده، بودجه هزینه‌ای کل امور فرهنگ، تربیت بدنی و گردشگری درمجموع 15 هزار و 600 میلیارد تومان است که میان دستگاه‌های مختلف تقسیم می‌شود. فصل دین و مذهب حدود 2 هزار و 595 میلیارد تومان (17 درصد)، فصل فرهنگ و هنر 3 هزار و 128 میلیارد تومان (20 درصد) و فصل رسانه 5 هزار و 585 میلیارد تومان (36 درصد) بودجه خواهند گرفت. عمده بودجه فصل دین و مذهب، به سازمان تبلیغات اسلامی و بخش کمی از آن به وزارت فرهنگ، شورای عالی حوزه‌های علمیه، شورای سیاست گذاری حوزه‌های علمیه خواهران و... رسیده است. بودجه فصل فرهنگ و هنر نیز میان وزارت فرهنگ، شورای عالی انقلاب فرهنگی، سازمان تبلیغات، مجلس شورای اسلامی و... تقسیم می‌شود و بخش اعظم بودجه فصل رسانه، متعلق به سازمان صداوسیماست. اگرچه این سازمان در بخش متفرقه نیز رقم درشتی به عنوان بودجه دارد. رشد چشمگیر بودجه صداوسیما در یکی دو روز گذشته درباره بودجه رسانه ملی زیاد سخن گفته شده است. خلاصه آن است که سازمان صداوسیما در سال 1400، مبلغ ۳ هزار و ۶۱۹ میلیارد تومان بودجه داشت که برای سال 1401 با ۴۶ درصد افزایش، به رقم ۵ هزار و ۲۸۹ میلیارد تومان رسید. سازمان صداوسیما که چند سال است از ردیف بودجه متفرقه برای توسعه کمی و کیفی برنامه‌های تولیدی نیز بهره می‌برد، این جا نیز ۲ هزار و ۴۲۵ میلیارد تومان دیگر بودجه خواهد گرفت، که امسال ، هزار و ۴۷۰ میلیارد تومان بود و افزایش حدود ۶۵ درصدی را نشان می‌دهد. همچنین سهم صداوسیما از درآمدهای تبلیغاتی ناشی از پخش مسابقات ورزشی نیز که درمجموع ۳۱۵ میلیارد تومان پیش‌بینی شده، ۷۰ درصد است که ۲۲۰ میلیارد و ۵۰۰ میلیون تومان می‌شود. در این ردیف بودجه نیز افزایش چشمگیر ۱۱۰ درصدی دیده می‌شود. نکته قابل توجه این که بر اساس تقسیم‌بندی مشخص‌شده در بودجه 1401، حدود 64 درصد از بودجه اعطایی 5 هزارو 289 میلیارد تومانی رسانه ملی، صرف حقوق و دستمزد چند ده هزار کارمند این سازمان می‌شود و پس از کسر بودجه تملک دارایی‌های سرمایه‌ای، حدود 30 درصد بودجه این سازمان برای برنامه‌سازی باقی می‌ماند. با این حساب، تردیدی نیست که رسانه ملی به شدت فربه شده و نیازمندچابک سازی و اصلاح ساختاری است. تکلیف دولت برای افزایش بودجه در حالی که در روزهای اخیر، انتقادات زیادی راجع به افزایش چشمگیر بودجه سازمان صداوسیما مطرح شده، اما نکته مهم در این میان، آن است که قانون دولت را مکلف کرده بودجه این سازمان را بیش از این‌ها افزایش دهد. مطابق ماده 93 قانون ششم توسعه، بودجه رسانه ملی باید در سال 1400، به 0.7 درصد بودجه عمومی کشور برسد که با احتساب حدود 1372 هزار میلیارد تومان بودجه 1401، این رقم معادل 9 هزار و 604 میلیارد تومان است. با این حال بودجه سازمان صداوسیما حدود 5 هزار و 289 میلیارد تومان است که با احتساب بودجه توسعه کمی و کیفی برنامه‌ها و یکی دو رقم  کوچک‌تر در فصل های مختلف بودجه، به رقم 8 هزار و 141 میلیارد تومان می‌رسد. بنابراین اگرچه بسیاری جهش ناگهانی بودجه رسانه ملی را منطقی نمی‌دانند، اما این بودجه کمتر از آن چه قانون پیش‌بینی کرده، اتفاق افتاده است. نکته قابل ذکر آن است که چنان چه بودجه رسانه ملی به 10 هزار و 500 میلیارد تومان می‌رسید، بر اساس هزینه‌های صداوسیما در بودجه 1401 که معادل همین رقم است، این سازمان در سال 1401 به پخش آگهی بازرگانی یا تولید برنامه مشارکتی احتیاج  نداشت و همه هزینه‌های آن از طریق بودجه عمومی تأمین می‌شد. کاهش شدید بودجه ساترا نکته مهم درباره بودجه صداوسیما، کاهش شدید بودجه ساتراست. در حالی که دولت قبلی در بودجه 1400، برای ساترا بودجه‌ای در نظر نگرفته بود، نمایندگان مجلس 300 میلیارد تومان برای خود ساترا به تصویب رساندند و 1500 میلیارد تومان نیز برای حمایت از پلتفرم‌ها به ساترا اعطا کردند تا به صلاحدید این سازمان، میان شرکت‌های تولید و پخش فیلم و سریال  اینترنتی، تقسیم شود. دولت سیزدهم بودجه 300 میلیاردی را به 40 میلیارد کاهش داده و بودجه حمایتی 1500 میلیارد تومانی را نیز به طور کلی حذف کرده است. افزایش 68 درصدی بودجه ارشاد بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1401 با افزایشی فوق‌العاده همراه خواهد بود. طبق لایحه پیشنهادی دولت، این وزارتخانه که در سال 1400، مبلغ 2 هزار و 525 میلیارد تومان، همراه با 477 میلیارد تومان یارانه چاپ و نشر بود، برای سال 1401 ناگهان به رقم 5 هزار و 38 میلیارد تومان جهش کرده است. این ارقام نشان از افزایش 68 درصدی دارد. در سال 1400 البته مجلس شورای اسلامی 45 میلیارد تومان دیگر به صورت خاص به سازمان سینمایی اختصاص داد که این رقم در بودجه 1401 حذف شده است. بودجه‌های سینمایی نهادهای انقلابی در حالی که سازمان اوج به صورت رسمی در لایحه بودجه حضور نداشت، سال گذشته مجلس شورای اسلامی به لایحه بودجه پیشنهادی ۱۴۰۰ دولت، ۲۰۰ میلیارد تومان برای دو سازمان اوج و سراج اضافه کرد تا به صورت مساوی، بین آن‌ها تقسیم شود. امسال دولت سیزدهم در نخستین بودجه پیشنهادی‌اش، این رقم را با همان میزان سال گذشته قرار داده است. در عین حال سازمان تبلیغات اسلامی نیز که از طریق حوزه هنری، حضور فعالی در عرصه سینما دارد، مبلغ 272 میلیارد تومان برای حمایت از هنر متعهد و انقلابی دریافت کرده است؛ رقمی که مشخص نیست چه میزان از آن در رشته‌های نمایشی و چه میزان در دیگر شاخه‌های هنری استفاده خواهد شد.