روزنامه خراسان

راهبرد ملی برای جهانی شدن زبان فارسی

    ستاره منوچهری – موضوع تقویت جایگاه زبان فارسی و پاسداری از آن، در منظومه فکری رهبرانقلاب و مطالبات ایشان از آحاد جامعه و به‌خصوص مسئولان و نخبگان، موقعیتی بسیار ویژه دارد. این اهتمام به پاسداشت زبان فارسی، صرفاً در جنبه تدافعی و حراست مرزهای آن دنبال نمی‌شود؛ بلکه حضرت آیت‌ا...خامنه‌ای، با توجه به چشم‌انداز علمی کشور و ضرورت قرار گرفتن ایران در زمره کشورهای رده بالای تولیدکننده علم در جهان، توقع دارند که با غنای هرچه بیشتر زبان فارسی و پاسداشت و توسعه آن، در کنار پاسداری از میراث گذشتگان و حفاظت از آن‌ها، زمینه تبدیل شدن این زبان، به زبانی فراگیر، بین‌المللی و علمی فراهم شود؛ یعنی همان جایگاهی که تا چندقرن قبل در منطقه غرب آسیا داشت و از آناتولی تا شبه‌قاره هند، همه با زبان فارسی آشنا بودند و متون فارسی را مطالعه می‌کردند. ایشان، 26 آبان امسال، در دیدار جمعی از نخبگان و استعدادهای برتر علمی کشور، به این مسئله اشاره کردند و گفتند: «ما گفتیم که باید جوری حرکت بکنیم که در یک فاصله‌ معقول زمانی -بنده چندسال قبل گفتم پنجاه سال بعد-  ایران در دنیا منبع علم محسوب بشود؛ یعنی اگر کسانی بخواهند به جدیدترین یافته‌های علمی دست پیدا کنند، ناچار بشوند فارسی یاد بگیرند. این یک آینده‌ ممکنی است.» این بخش از بیانات رهبر انقلاب، در سال‌های قبل هم، مورد تأکید قرار گرفته بود و باید آن را درقالب همان نقشه راهی که برای جهانی شدن زبان فارسی، از سوی معظم‌له، به شکل توصیه‌ها و سفارش‌ها ارائه شده‌است، جای داد.از سوی دیگر، رهبر انقلاب طی چند دهه گذشته ،از منتقدان جدی بی‌توجهی نسبت به زبان فارسی و تهاجم واژگان بیگانه به آن بوده‌اند. ایشان در سخنرانی 19 آذر 1392، به این موضوع اشاره داشتند و گفتند: «من می‌بینم کار درستی در این زمینه انجام نمی‌گیرد و تهاجم به زبان زیاد است. همین‌طور دارند اصطلاحات خارجی به کار می‌برند. ننگش می‌کند کسی که فلان تعبیر فرنگی را به کار نبرد و به جایش یک تعبیر فارسی یا عربی به کار ببرد؛ این خیلی چیز بدی است؛ این جزو اجزای فرهنگ عمومی است که باید با این مبارزه کرد. دوستان! زبان فارسی یک روزی از قسطنطنیۀ آن روز، از استانبولِ آن روز، زبان علمی بوده تا شبه‌قاره‌ هند؛ در شبه‌قاره‌ هند برجسته‌ترین شخصیت‌ها با زبان فارسی حرف می‌زدند و انگلیس‌ها اولی که آمدند شبه‌قاره‌ هند، یکی از کارهایی که کردند این بود که زبان فارسی را متوقف کنند؛ جلوی زبان فارسی را با انواع حیَل و مکرهایی که مخصوص انگلیس‌هاست، گرفتند. البته هنوز هم زبان فارسی آن‌جا رواج دارد و عاشق دارد؛ کسانی هستند در هند - که بنده رفته‌ام دیده‌ام، بعضی‌هایشان این‌جا آمدند آن‌ها را دیدیم – عاشق زبان فارسی‌اند؛ اما ما در کانون زبان فارسی، داریم زبان فارسی را فراموش می‌کنیم». با این مقدمه، به سراغ دکتر محمدحسن مقیسه، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه امام صادق(ع) و دکتر اسماعیل آذر، استاد ادبیات و مجری و تهیه‌کننده برنامه‌های ادبی صدا و سیما رفتیم تا از آن‌ها درباره مطالبات رهبر انقلاب در عرصه حفظ و پاسداشت زبان فارسی بپرسیم؛ این‌که این مطالبات را چگونه می‌توان محقق کرد و در این زمینه، چه نهادها و سازمان‌هایی باید نقش پررنگ‌تری ایفا کنند؟ تاریخ بلند زبان فارسی در هند دکتر اسماعیل آذر درباره مطالبه‌های رهبر انقلاب در زمینه حفظ میراث بزرگی به نام زبان فارسی، با اشاره به تاریخ زبان فارسی در هندوستان و سرانجام آن گفت: «رهبر انقلاب زبان فارسی را میراث معنوی کشور ما لقب داده‌اند که به تحقیق سخنی درست و رساست. اگر برگردیم به تاریخ و زمانی که هندوستان در دست گورکانیان تیموری بود، از اکبرشاه تا فرزندانش مانند همایون و جهانگیر و شاه جهان و اورنگ زیب، چنان زبان فارسی را گسترش دادند که می‌رفت زبان ترکی خودشان در هاله‌ای از فراموشی قرار گیرد؛ زیرا این‌ها عاشقان زبان فارسی بودند. نام اکثر پادشاهان گورکانی برگرفته از نام‌های شاهنامه است؛ مانند دو سیاوش، سه کیکاووس و... . در چند سال گذشته یک باستان‌شناس ترک به همراه گروهی آلمانی، در صد کیلومتری قونیه، در یک شهر دریایی کاخی را کشف کردند که بر دیواره‌های آن نوشته‌هایی به زبان فارسی بود. در روزگار محمود غزنوی هم شهرهایی در هند مانند مولتان و... مرکز زبان فارسی شد. اما در دوران‌های بعد، انگلستان با راه انداختن کمپانی هند شرقی پس از 200 سال، سلطه بابریان فارسی‌دوست را از زمین هند جمع و زبان انگلیسی را جایگزین کرد. رهبر عزیز به این مسائل تاریخی کاملاً واقف و آشنا هستند که دایم درباره زبان فارسی و نگهداری و استحکام و ارتقای آن توصیه می‌کنند. در حقیقت توصیه‌های ایشان، مطالبات آن حضرت است و نباید آن را دست کم گرفت». این استاد ادبیات در ادامه از وظیفه صدا و سیما در قبال پاسداشت زبان فارسی گفت و همچنین از  ارائه طرح یک برنامه بزرگ با موضوع زبان فارسی به رسانه ملی خبر داد: «صدا و سیما به اندازه وسع خود کوشش‌ها کرده و هم‌اکنون در حال ساختن برنامه‌های جدید و پرمحتوا برای زبان فارسی است. بنده بیشتر از این‌که در دانشگاه کار کنم، در خدمت صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران بوده‌ام. مدیران سازمان با من نهایت محبت و همکاری را داشته‌اند. به خصوص آقای دکتر شاه‌آبادی که بارها از من طرح‌های مفصل زبان فارسی می‌خواستند و بالاخره یک کار بسیار بزرگ همراه با طرح ارائه شده که در حال گذراندن امور اداری است». صدا و سیما و مطبوعات ،در صدر مطالبه‌ها دکتر محمدحسن مقیسه، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه امام صادق(ع) ضمن اشاره به این‌که رهبر انقلاب درباره زبان فارسی یک دغدغه و نگرانی عمومی دارند که باید همه ما آن را به خاطر بسپاریم، مطالبه‌‌های ایشان درباره زبان فارسی را به دو دسته داخلی و خارجی تقسیم کرد و گفت: «مطالبه‌های داخلی رهبر انقلاب درباره زبان فارسی متوجه سازمان‌ها، نهادها و وزارتخانه‌ها در سه حوزه صرف (واژگان)، نحو(جمله‌بندی) و دخیل‌ها(واژه‌ها و ساختارهایی که از زبان‌های دیگر وارد فارسی می‌شوند) است. امروز یکی از نگرانی‌ها درباره زبان فارسی دخیل‌هاست؛ یعنی واژه‌ها و ساختارهایی که از انگلیسی و فرانسوی و... وارد زبان ما شده‌اند و حجم زیادی از زبان ما را به خود اختصاص داده‌اند. در این حوزه اگر بخواهم طبقه‌بندی کنم، باید بگویم در صدر مطالبه‌های ایشان صدا و سیما و مطبوعات هستند و فرهنگستان و نهادهای مرتبط که بیشتر با زبان فارسی سر و کار دارند، مانند وزارت آموزش و پرورش و وزارت علوم در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. در بین این‌ها، دو بخش صدا و سیما و مطبوعات نقش بسیار مؤثری در بهبود یا تخریب زبان فارسی دارند که ایشان بیشترین مطالبه را از صدا و سیما داشته‌اند». برتریِ آموزش زبان فارسی بر ترجمه آثار فارسی زبانان این استاد ادبیات فارسی، دومین دسته مطالبه‌های رهبر انقلاب را شامل اقداماتی دانست که باید در خارج از کشور برای آموزش و گسترش زبان فارسی انجام شوند: «مطالبه دومی که ایشان دارند از سازمان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط برای آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از کشور است. این زبان، سابقه‌ای حدود هزارسال در بستر حیات جهانی دارد و در بسیاری از کشورهای اطراف ما زبان فارسی حیات داشته و متأسفانه الان به جز در دو کشور افغانستان و تاجیکستان و دو شهر سمرقند و بخارا در ازبکستان، رواج ندارد و به دانشکده‌ها و کرسی‌های زبان فارسی عقب‌نشینی کرده‌است. اما فارسی این توان را دارد که دوباره زنده شود؛ چون ظرفیتش وجود دارد. بعضی از کشورهای اطراف ما بسیاری از نسخه‌های خطی فارسی را در کتابخانه‌هایشان دارند و دارای زبان‌آموزان و دانشمندانی هستند که سال‌ها دست به تحقیق در زبان فارسی زده‌اند. رهبر انقلاب با توجه به این ظرفیت، وظایفی برای سازمان‌های مرتبط با گسترش زبان فارسی و آموزش در خارج از کشور درنظر گرفته‌اند. ایشان در 12 اسفند 77 فرموده‌اند: «آن‌چه که مولوی، عطار، حافظ، سعدی، فردوسی و دیگر بزرگان علم و ادب فراهم آورده‌اند، تنها زمانی می‌تواند مورد استفاده کامل بشریت قرار گیرد که به زبان اصلی یعنی زبان فارسی در اختیار طالبان و پژوهندگان آن گذاشته شود». در کنار این موضوع نکته‌ای را هم متذکر شده‌اند و آن این‌که برای گسترش زبان فارسی در خارج از کشور دو کار می‌توانیم بکنیم؛ یکی این‌که هم می‌توانیم زبان فارسی را آموزش دهیم و دیگر این‌که می‌توانیم منابعی را که داریم، ترجمه کنیم. ایشان تأکید می‌کنند که خود زبان را باید آموزش داد و البته از ترجمه هم غافل نیستند، اما معتقدند اثر و کارآمدی آموزش و گسترش زبان فارسی در خارج از کشور بیشتر از ترجمه است».   
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
مناقشه حجاب، از « ايتا» تا خيابان (اعتماد) عصا بیفکن و از بیم اژد‌ها مگریز (جوان) ابعادی از ظهور قدرت ایران در عملیات «وعده صادق» (یادداشت روز) (کيهان)عاقبت فرار از خانه به‌عشق خواستگار شیشه‌ای (خراسان)
سایر اخبار این روزنامه
تغییر یارانه ارزی دارو؛ دغدغه ها و راهکارها قفل محرمانگی صلاحیت لاریجانی شکست؟!  عقده‌های روانی در جشن ‌تولدهای کثیف مادرانگی با زبان اشاره شلیک به دزدان شب رو ! روزگار کم رمقی اخلاق راهبرد ملی برای جهانی شدن زبان فارسی تاریکخانه شرکت های دولتی سبقت «حرفه ای» سیروان شغل شاعران و رشید مظاهری، یاغی جدید ؟ قالیباف: اقتصاد به گل نشسته دچار مشکل دولتی سازی است تاریخ دور بعدی مذاکرات در هاله ای از ابهام مشوق های صرفه جویی انرژی در جهان 20 پلاسکو فقط در 2 خیابان مشهد!