مراقب بازی اروپایی‌ها و منفعت جویی روس‌ها باشید

آرمان ملی- علیرضا پورحسین: مذاکرات احیای برجام از روز دوشنبه در وین از سر گرفته می‌‌شود و به نظر می‌‌رسد اوضاع بهتر از هفته‌های قبل است. جدای از شروع گفت‌وگوها حول محور پیش نویس جدید و رایزنی درباره تضمین و راستی ‌آزمایی، غربی‌ها برای ایران پیشنهاداتی هم دارند. آن طور که برخی رسانه‌ها مطرح کرده‌اند، تروئیکای اروپا از یک سو عنوان کرده‌اند که رایزنی‌ها مثبت بوده است و از سوی دیگر نیز پیشنهاد مذاکره‌ کنندگان آمریکایی حاضر در وین به صورت غیرمستقیم از طریق ۳ کشور تروئیکای اروپا و نماینده اتحادیه اروپایی، به ایران منتقل شده است که طبق آن از ایران خواسته‌اند که غنی‌سازی ۶۰ درصد اورانیوم را متوقف کند تا بخشی از دارایی‌های بلوکه ایران را آزاد کنند و برخی تحریم‌ها را ملغی کنند. فارغ از اینکه پیشنهاد مذکور چقدر برای ایران جذابیت دارد اما هنوز به نظر می‌رسد که برخی رایزنی‌ها با محوریت روسیه در وین در حال انجام است. در راستای بررسی آخرین وضعیت مذاکرات احیای برجام، «آرمان ملی» گفت‌وگویی با مرتضی مکی، تحلیلگر ارشد مسائل سیاست خارجی داشته است که در ادامه می‌خوانید.   موضع گیری طرف‌های اروپایی برجام در خصوص مثبت شدن روند مذاکرات حاکی از چه مواردی است؟ اینکه اروپا به یک باره پس از اعتراض به برنامه فضایی ایران عنوان می‌کند که ایران اقدام غیرقانونی کرده است، امروز به دنبال این است که مذاکرات را مثبت جلوه دهد، احتمالا در راستای این مورد است که می‌خواهند خوش بینی ایجاد کنند زیرا این موضع‌گیری ناگهانی نمی‌تواند طبیعی باشد و ایران باید مراقب بازی اروپایی‌ها باشد. در این میان این احتمال وجود دارد که آن‌ها به دنبال رسیدن به توافق و تنظیم مناسبات خود در خاورمیانه باشند تا در عرصه سیاسی متحمل هزینه‌های کم‌تری شوند. فارغ از این مسائل، به نظر می‌رسد که تیم مذاکره کننده ایرانی نیز می‌خواهد ادامه روند مذاکرات را با انعطاف بیشتری طی کند. اینکه تیم‌های مذاکره کننده کم‌ترین صحبت را در خصوص مذاکرات انجام می‌دهند، شاید در راستای این باشد که نمی‌خواهند موانعی بر سر احیای برجام از خارج از مذاکرات ایجاد شود. هم آمریکا و هم ایران امروز اراده جدی برای رسیدن به توافق را دارند و وضعیت نسبت به ماه‌های گذشته تغییر کرده است.   خواسته‌های حداکثری ایران به واقع در مذاکرات وین طبق برخی شنیده‌ها کنار رفته است؟ به نظر می‌رسد خواسته‌های حداکثری ایران در راستای رسیدن به توافق در حال کنار رفتن است. این صرفا از سمت ایران نیست و طرف‌های مقابل نیز، دیگر از ایران خواسته حداکثری ندارند. در خصوص احیای برجام به نظر می‌رسد که مصالحه‌ای رخ داده است و همین امر رسیدن به توافق را ممکن‌تر کرده است. باید توجه داشت که آمریکا همواره از مسیرهای مختلفی پیام خود را به ایران منتقل می‌کند. آن‌ها همچنان نگران به نتیجه نرسیدن مذاکرات احیای برجام هستند و تحریم‌ها و تنش‌های جدیدی که ایجاد کرده‌اند نیز در پاسخ به همین امر است. واقعیت این است که تحریم‌هایی که امروز ایران در حال تحمل آن هاست، تحریم‌های آمریکاست و نه تحریم‌های سراسری سازمان ملل. برای رفع تحریم‌های فعلی باید با آمریکا به مصالحه رسید و راهی جز این وجود ندارد. میانجی‌گری اروپا نیز نتیجه نخواهد داد و این در گذشته نیز به اثبات رسیده است. تا زمانی که ایران و آمریکا خود به تفاهم نرسند، این تنش‌ها و تحریم‌ها ادامه خواهد داشت. ایران امروز باید یک بازنگری در رویکرد خود در مسیر احیای برجام ایجاد کند و گفت‌وگوها با ایالات متحده را آغاز کند. اگر بخواهیم بر مواضع گذشته تاکید کنیم و نگاه صفر و صدی به احیای برجام داشته باشیم، قطعا رایزنی‌ها به مشکل برخواهد خورد و به دنبال آن نیز شاید تنش‌های سیاسی بیشتری را نیز شاهد باشیم.   این مصالحه از سوی روسیه رقم خورده است، می‌توان به نقش‌آفرینی روس‌ها اعتماد کرد؟ یک مساله را باید مدنظر قرار داد و آن این مورد است که روسیه در هر صورت منافع خود را کسب می‌کند. امروز شاید برای آن‌ها مهم باشد که مذاکرات به نتیجه برسد اما قطعا اگر مذاکرات نیز به نتیجه نرسد، روسیه از مسیرهای دیگری از کارت ایران استفاده خواهد کرد تا امتیاز از غربی‌ها به‌دست آورد. این یک بازی دو سر برد برای روسیه است. اگر توافق نیز شکل گیرد با توجه به اینکه ایران عضو سازمان همکاری شانگهای شده است، در تعامل با چین و ایران به شکلی دیگر منافع خود را به‌دست خواهد آورد. یکی از فرضیه‌ها این است که روسیه از اهرم ایران علیه غرب در خصوص بحران اوکراین استفاده کند و این امر بعید به نظر نمی‌رسد. تقلای اولیانوف و عکسی که از او در روزهای اخیر منتشر شده است که در حال گفت‌وگو با مسئول ایران در وزارت خارجه آمریکاست، شاید انتقادات زیادی را به دنبال داشته است اما به نظر می‌رسد که این شخص می‌خواهد نقش جدی‌تری از اروپا در احیای برجام ایفا کند تا در آینده نیز از آن بهره برداری خاص خود را داشته باشند. اگر برجام احیا شود، قطعا روسیه ابزارهایی نیز به دست خواهد آورد تا در مقابل تحریم‌های اروپایی‌ها ایستادگی کند. نباید فراموش کرد که ایران در مرکز انرژی جهان قرار دارد و علاوه بر آن ظرفیت‌های گسترده دیگری دارد که اگر تحریم‌ها برداشته شود، هر کشوری مشتاق است تا با ایران همکاری کند و از این ظرفیت‌ها استفاده کند و مشخصا روسیه نمی‌خواهد از این عرصه محروم بماند. حضور روسیه در خاورمیانه مساله‌ای نیست که مربوط به امروز و دیروز باشد و آن‌ها این برنامه را از سالیان دور دنبال کرده‌اند و همچنان این مساله برای آن‌ها اهمیت دارد.