روزنامه وطن امروز
1400/10/20
وین پرانتز بسته ؟
گروه سیاسی: «پرانتزهای باز رو به کاهش است»؛ این جمله علی باقری سکوت حاکم بر جلسات دور هشتم مذاکرات را شکست تا گمانه‌زنی‌ها پیرامون توافق و بلند شدن دود سفید از فراز هتل کوبورگ وین شدت بگیرد. به گزارش «وطن‌‌امروز»، مذاکره‌کننده ارشد ایران در تازه‌ترین ارزیابی خود از روند گفت‌وگوهایی که با محوریت رفع تحریم‌ها جریان دارد، بیان داشت موارد اختلاف موسوم به پرانتزهای باز رو به کاهش است. «علی باقری‌کنی» این را شنبه‌شب در پایان جلسات متعدد با نمایندگان گروه 1+4 و پیش از آنکه هتل کوبورگ را ترک کند به خبرنگاران گفت. وی همچنین تأیید کرد مذاکرات رو به جلو و در حال پیشرفت است. «میخائیل اولیانوف» مذاکره‌کننده ارشد روسیه هم فضای گفت‌وگوها را مثبت و جدی توصیف کرد. وی با انتشار پیامی در توئیتر افزود مذاکرات رو به جلو جریان دارد و بتدریج پیش می‌رود. به گفته وی سایر طرف‌های مذاکره‌کننده نیز ارزیابی مشابهی نسبت به روند مذاکرات دارند. اولیانوف البته در واکنش به توئیت علی باقری مبنی بر اینکه اختلافات در مذاکرات وین درباره تحریم‌ها در حال کاهش است، نوشت: ما هم همین ارزیابی را داریم. پیشرفت در حال انجام است اما دستیابی به راه‌حل مورد نظر مستلزم زمان و تلاش بیشتری است. حتی طرف‌های دیگری همچون فرانسه که به ایفای نقش «پلیس بد» خود بازگشته بود، از پیشرفت در گفت‌وگو می‌گوید. پس از اظهارات باقری، خبرگزاری جمهوری اسلامی گزارش داد مذاکرات لغو تحریم‌ها در وین در حالی دنبال میشود که بر اساس تازه‌ترین ارزیابی‌ها از وین، قریب به اتفاق شرکت‌کنندگان در گفت‌وگوهای وین اذعان دارند موارد داخل پرانتز یا موارد اختلافی میان هیأت‌ها رو به کاهش است. ایرنا همچنین از وین گزارش داد در روزهای اخیر رفت‌وآمد هیأت‌ها و تعداد جلسات افزایش یافته و از نظر ناظران گفت‌وگوها وارد مراحل حساس تصمیم‌گیری شده است. درست یا غلط، دست‌کم این جوی است که در خیمه خبرنگاران حاکم است و نمایندگان رسانه‌ها در گپ‌وگفت‌های دوستانه این احتمال را مطرح می‌کنند که تحول مهمی در شرف اتفاق است. بر این اساس در نشست‌های کارشناسی روز شنبه، طرف‌ها آخرین وضعیت گفت‌وگوها برای رفع موثر و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌ها را مورد ارزیابی قرار دادند که طی آن طرف‌ها سرگرم تعیین چارچوب‌ها، شاخص‌ها و ملاک‌های راستی‌آزمایی لغو تحریم‌ها و ضمانت درباره عدم تکرار اقدامات غیرقانونی ایالات متحده شدند. با این وجود، از روز گذشته اخبار و گزارشات ضد‌ونقیضی از وین مخابره شد. در یکی از آنها روزنامه الکترونیک «رأی‌الیوم» که دفتر آن در لندن قرار دارد، با انتشار خبری مدعی شد توافق در وین تکمیل شده و موانعی که در مسیر مذاکرات در دورهای قبل وجود داشت، برداشته شده است. این روزنامه با ذکر مختصاتی از این توافق ادعا کرد این دور از مذاکره به توافقی موقت و 2 ساله ختم شده تا مرحله آزمایش و اعتمادسازی باشد و به موجب آن آمریکا تمام تحریم‌های وضع شده در دوره «دونالد ترامپ» رئیس‌جمهور سابق را لغو کند. این روزنامه همچنین در ادامه، به دیدار «چوی جانگ کان» معاون وزیر خارجه کره‌جنوبی با علی باقری در وین اشاره و ادعا کرد توافق بین طرفین به منظور آغاز گفت‌وگو برای آزادی پول‌های بلوکه‌شده ایران در کره جنوبی، به درخواست آمریکا و برای اثبات حسن‌نیت بوده است. رأی‌الیوم همچنین نوشت: بها یا ضمانت‌هایی که بر سر آن در وین توافق شده این است که ایران ذخیره اورانیوم غنی شده و سانتریفیوژها و معدن اورانیوم خود را حفظ کند. ایران این ذخایر را پس از خروج آمریکا از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) تولید کرد. بر اساس توافق مذکور، این ذخایر اورانیوم به روسیه منتقل خواهد شد و در لحظه خروج دولت آمریکا از توافق، به ایران بازمی‌گردد. همچنین در صورت خروج آمریکا از توافق، ایران از همانجایی که برنامه هسته‌ای خود را متوقف کرده، دوباره شروع خواهد کرد. پس از انتشار این گزارش یک منبع آگاه نزدیک به تیم مذاکره‌کننده جمهوری اسلامی ایران در گفت‌وگو با فارس، ادعاهای مطرح شده از سوی روزنامه رأی‌الیوم درباره فرآیند مذاکرات را تکذیب کرد. وی در این گفت‌وگو با تأکید بر اینکه تمام مفاد مطرح‌‌شده در این خبر، از اساس کذب است، گفت: «به نظر می‌رسد این روزنامه با این خبرسازی اهداف دیگری را دنبال می‌کند یا جریاناتی که قصد تأثیرگذاری منفی بر روند مذاکرات را دارند، چنین متن سراسر اشتباهی را در اختیار این روزنامه قرار داده‌اند». در همین حال شبکه المیادین نیز به نقل از یک منبع مذاکره‌کننده در وین گزارش داد طرف‌های اروپایی حاضر در وین مذاکرات را آهسته پیش می‌برند. المیادین در ادامه به نقل از این منبع ایرانی افزود: مذاکرات کند پیش می‌رود و هنوز به مرحله توافق نرسیده است. وی گزارش رأی‌الیوم درباره توافق ۲ ساله را قویا رد کرده و گفته، هدف ما دستیابی به توافقی دائم است و رایزنی‌ها در این چارچوب ادامه دارد. * آمریکا ناگزیر از دادن امتیاز شرایط جاری پرونده هسته‌ای ایران که به متغیرهای کلیدی دیگر وابسته شده و همچنین حرکت تهران به سمت یک برنامه کامل غنی‌سازی با سانتریفیوژهای پیشرفته، عنصر زمان را به ضرر طرف غربی کرده است؛ بویژه اینکه دست جو بایدن و همتایانش در پایتخت‌های اروپایی از تولید و تثبیت هرگونه اهرم فشار موثر جهت فشار بر تیم ایرانی خالی است و هیأت‌های اروپایی در وین و کمی آن سوتر تیم آمریکایی به سرپرستی «رابرت مالی» با دست‌های خالی بر سر میز حاضر شده‌اند و این روزها تنها کاری که بایدن و دولتمردانش انجام می‌دهند، نکوهش تصمیم ترامپ در خروج از برجام است که آشفتگی‌های موجود را برای کاخ سفید رقم زده است. بنابراین از نقطه نظر دولت بایدن، رسیدن ایران به آستانه گریز هسته‌ای، جایی برای هیچ‌گونه تعلل از سوی واشنگتن و شرکا باقی نگذاشته است و زمان علیه آمریکا در حرکت است. طرف آمریکایی گزینه زمان را اینطور در بسته راهبردی خود برای هراس‌افکنی تهران گنجانده که سرعت حرکت مذاکرات کندتر از سرعت پیشرفت برنامه هسته‌ای ایران است و در صورت ادامه این روند، به قول آنتونی بلینکن و رابرت مالی در یک مقطع زمانی برجام دیگر در بردارنده همان «منافع منع اشاعه‌ای» در سال 2015 نخواهد بود. دولت بایدن فقط با مشکل بازگشت طرفین به برجام مواجه نیست، بلکه باید در وهله اول سرعت فعلی غنی‌سازی ایران را که وحشت تل‌آویو را به اوج رسانده، مهار کند و به این وسیله با خرید زمان زمینه را برای چانه‌زنی‌های بیشتر فراهم کند. از منظر واقع‌گرایانه، بایدن و تیمش در یک بن‌بست واقعی قرار گرفته‌اند. بنا بر وضعیت پیشروی هسته‌ای ایران که بدون مزاحمتی می‌تازد، واشنگتن باید امتیارات واقعی بدهد و حسن‌نیت خود را اثبات کند. چه اینکه رسانه‌های غربی سفر معاون وزیر خارجه کره‌جنوبی به وین و رایزنی این مقام کره‌ای با تمام طرف‌های مذاکره درباره منابع مالی بلوکه‌شده ایران را در همین جهت ارزیابی کرده‌اند. از همین رو ایران به چیزی جز امتیازهای عینی و نه روی کاغذ که اطمینان از فروش کامل نفت و بازگشت پول آن به کشور یکی از آنهاست، رضایت نخواهد داد. البته بایدن در این راه موانع داخلی مهمی از جمله مخالفت‌های کنگره و سناتورهای آمریکایی با اعطای هرگونه امتیاز یا تخفیف تحریمی به ایران را مقابل خود دارد. در سرزمین‌های اشغالی هم اوضاع چندان مساعد نیست و هر روز ندایی از مقامات ارشد سیاسی و نظامی رژیم صهیونیستی بلند میشود که هیچ علاجی برای مهار پیشرفت هسته‌ای تهران جز احیای توافق و اعمال محدودیت‌های هسته‌ای مندرج در توافق 2015 نیست. این دسته از صهیونیست‌ها به کابینه «نفتالی بنت» توصیه می‌کنند از هرگونه راهبرد و سیاست‌های اوهام‌گونه خودداری کرده و پیگیری ایده متوقف کردن برنامه هسته‌ای ایران با عملیات نظامی را کاملا گمراه‌کننده و مرگبار برای اسرائیل ارزیابی می‌کنند. با این تفاسیر تنها تجویزی که از سوی اندیشکده‌های آمریکایی و دیپلمات‌های برجسته‌ای همچون «دنیس راس» به دولت بایدن میشود، پیگیری راهبرد ترساندن ایران است تا شاید تهران از خواست‌های مشروع خود و انتفاع اقتصادی توافق صرف نظر کند، موضوعی که چند روز قبل در توصیه وال‌استریت ژورنال به توسل واشنگتن به ابزار نظامی نمایان بود. همچنین پایگاه آکسیوس هفته گذشته به نقل از منابع آگاه مدعی شد اسرائیل در تلاش است آمریکا و ۳ کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) را به افزایش فشار علیه ایران ترغیب کند و در حال حاضر، مساله امکان توسل به کلید زدن مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) را مطرح کرده است. مقام‌های رژیم صهیونیستی به پایگاه خبری آکسیوس گفته‌اند تا به حال تنها انگلیسی‌ها خودشان را پذیرای این ایده نشان داده‌اند. مطابق این گزارش، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید در جریان سفر اخیر خود به بیت‌المقدس به مقام‌های اسرائیلی گفته باید از تهدید به بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران به عنوان ابزاری برای جلوگیری از غنی‌سازی ۹۰ درصد ایران استفاده کرد. مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران از جمله اختیارات تعبیه‌شده در برجام است که هر یک از طرف‌های گروه ۱+۴ در صورت متهم کردن ایران به نقض مفاد آن، می‌توانند از آن برای بازگرداندن قطعنامه‌های تحریمی بین‌المللی استفاده کنند. آکسیوس نوشته آمریکایی‌ها به اسرائیلی‌ها گفته‌اند لازم است فشار علیه ایران با دیپلماسی متوازن باشد. آنها همچنین تصریح کرده‌اند عملیات خرابکارانه اسرائیل علیه تأسیسات هسته‌ای ایران موجب شده ایرانی‌ها به برنامه هسته‌ای خودشان سرعت ببخشند. سالیوان گفته باید از تهدید به استفاده از مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌ها و تهدید نظامی ایران برای جلوگیری از افزایش غنی‌سازی ایران به سطح ۹۰ درصدی استفاده کرد. مقام‌های وزارت خارجه اسرائیل نیز به سالیوان گفته‌اند به نظر آنها آمریکا و ۳ کشور اروپایی باید در صورت ایجاد بن‌بست در مذاکرات وین، این سازوکار را کلید زده و تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران را بازگردانند. اما در نهایت این تحرکات موضوعی نیست که بخواهد در تهران کسی را بترساند تا در دستور کار مذاکراتی در وین تجدیدنظر شود. هرگونه پیچیده‌تر کردن وضعیت، فقط شرایط را برای آمریکا و تروئیکای اروپایی سخت‌تر می‌کند. بسته فشار غرب به اتمام رسیده و دیگر نوبت عقب‌نشینی واشنگتن و شرکاست. * روایت پولیتیکو از وین پایگاه خبری «پولیتیکو» بتازگی گزارشی از مهم‌ترین محورهای اختلاف در این مذاکرات و راه‌حل‌های پیشنهادی طرف‌های غربی ارائه کرده است. به ادعای پولیتیکو یکی از محورهای اختلاف در مذاکرات وین تعیین روش‌هایی برای رساندن میزان مواد هسته‌ای انباشت‌شده ایران به سطح سال 2015 است. به نوشته این رسانه، یکی از روش‌های خلاصی از مواد هسته‌ای اضافی ایران، انتقال آن به روسیه خواهد بود. این کار زمانبر است اما راهکاری عملی است که در گذشته به اجرا گذاشته شده است. مساله‌ای که دشوارتر است و هنوز بر سر آن توافق نشده، سانتریفیوژهای پیشرفته ایران است (سانتریفیوژها دستگاه‌هایی هستند که چرخش آنها در سرعت بالا اورانیوم غنی‌شده تولید می‌کند). در توافق هسته‌ای برجام، سطح مجاز غنی‌سازی اورانیوم برای ایران 67/3 درصد در نظر گرفته شده بود که قرار بود با سانتریفیوژهای نسل اول در کارخانه غنی‌سازی سوخت نطنز انجام شود اما بعد از خروج آمریکا از برجام و عدول کشورهای اروپایی از تعهدات‌شان که ایران اعلام کرد محدودیت‌های عملیاتی برجام را کنار گذاشته است، ایران سطح غنی‌سازی خودش را به ۶۰ درصد رساند. پولیتیکو به نقل از دیپلمات‌های غربی نوشته برخی کشورها از ایران می‌خواهند سانتریفیوژهای پیشرفته خودش را تخریب کند اما ایران ترجیح می‌دهد این دستگاه‌ها را انبار کند. به نوشته این رسانه، یک راه‌حل مصالحه‌آمیز این است که زیرساخت‌های این سانتریفیوژها نظیر کابل‌ها و سایر تأسیسات الکترونیکی آنها جمع‌آوری شود. با آنکه تعهدات هسته‌ای ایران توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مورد نظارت و پایش قرار می‌گیرد، هیچ نهادی برای نظارت بر رفع موثر و واقعی تحریم‌ها توسط طرف غربی وجود ندارد و لازم است مذاکره‌کنندگان بر سر نحوه راستی‌آزمایی تحریم‌ها مذاکره کنند. آنها منتظرند ایران هفته جاری با پیشنهادهای جدیدی درباره این مساله پا به وین بگذارد. به نوشته پولیتیکو، یک گزینه برای حل این مساله می‌تواند این باشد که «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا» دستورالعملی درباره نحوه تجارت با ایران صادر کند. دیگر ابزاری که می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد، عقد قرارداد درباره میزان صادرات نفت ایران یا افتتاح حساب‌های بانکی است. یک دیپلمات غربی به پولیتیکو گفت از آنجا که آمریکا به صورت یکجانبه از برجام خارج شده، احتمالا لازم خواهد بود واشنگتن «نخستین گام معنادار» را برداشته و برخی تحریم‌ها علیه تهران را کاهش دهد. دیگر محور اختلاف، درخواست ایران برای اخذ ضمانت از طرف غربی برای ماندن در برجام است، آن هم در شرایطی که نمایندگان جمهوری‌خواه کنگره آمریکا بار دیگر تهدید کرده‌اند چنانچه به قدرت برسند، برجام را پاره خواهند کرد. ایران خواستار آن شده آمریکا با ارائه تضمین حقوقی اطمینان خاطر بدهد اتفاق دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ تکرار نخواهد شد. پولیتیکو نوشته اما «جو بایدن» رئیس‌جمهور فعلی آمریکا قادر به ارائه چنین تضمینی نخواهد بود. او همین حالا با یک کنگره دوقطبی مواجه است و حتی بعضی از هم‌حزبی‌هایش در میان دموکرات‌ها هم نظر مناسبی درباره دیپلماسی با ایران ندارند. اما در این زمینه راه‌هایی وجود دارد؛ مثلا آمریکا می‌تواند شرایطی تعیین کند که در حالت فرضی احیای تحریم‌ها توسط دولت آینده، برخی قراردادها برای مدتی تداوم داشته باشد. دولت بایدن علاوه بر این می‌تواند مشابه وعده‌ای که ماه اکتبر در حاشیه نشست گروه ۲۰ داد، تعهد سیاسی بدهد که به برجام پایبند خواهد بود. پولیتیکو مدعی شده این برای شرکت‌هایی که خواستار تعامل با ایران هستند هم مهم خواهد بود. * چین به ایران برای قبول خواسته‌های آمریکا فشار وارد نمی‌کند روزنامه «سوث چاینا مورنینگ پست» گزارش داد آخرین دور مذاکرات بر سر برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) اواخر نوامبر ۲۰۲۱ در وین آغاز شد و هفته گذشته ادامه یافت. اواخر ماه گذشته، جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا مدعی شد تنها «چندهفته» برای «تاثیر داشتن» مذاکرات زمان باقی است. این رسانه چینی افزود: آمریکا تنها می‌تواند از طریق دیگر اعضای برجام - چین، روسیه، انگلیس، آلمان و فرانسه - با ایران مذاکره کند، زیرا تهران با گفت‌وگوی مستقیم با آمریکایی‌ها مخالفت کرده است. چین که قبل از آغاز آخرین دور مذاکرات اعلام کرده بود با روسیه و ایران «به اجماع گسترده» رسیده است، از واشنگتن به خاطر خروج یکجانبه از برجام انتقاد کرده است. «وو بینگ» محقق ارشد موسسه مطالعات بین‌المللی و استراتژیک دانشگاه پکن گفت: این تحولات نقش چین در بحث مذاکرات هسته‌ای را تغییر نداده است. وی افزود: موضع چین در قبال امنیت ایران و منطقه به طور کلی همیشه منسجم بوده است اما عناصر و پیشنهادات جدیدی [به این روابط] اضافه شده است. سوال درباره اینکه چین چه کاری می‌تواند برای تحقق توافق (برجام) انجام دهد، درست نیست. چین علاقه‌مند به تقویت روابط با ایران بدون توجه به این توافق است. این تحلیلگر چینی توضیح داد: نباید کشوری را متقاعد کنیم درخواست‌هایی را که در راستای منافع ملی آن نیست، بپذیرد. کسانی که نقش چین را زیر سوال می‌برند، باید بپرسند آیا کشورهای اروپایی اقدام کافی برای متقاعد کردن آمریکا برای اصلاح خواسته‌هایش انجام می‌دهند؟ «فن هونگدا» استاد مطالعات خاورمیانه در دانشگاه مطالعات بین‌المللی شانگهای نیز در اظهاراتی گفت: نقش چین به عنوان هماهنگ‌کننده [مذاکرات] ثابت بوده است و پکن در حال حاضر انگیزه‌ای برای اعمال فشار بر ایران ندارد. وی افزود: بر اساس رفتار دیپلماتیک اخیر واشنگتن، هر چقدر هم که چین در مذاکرات کنونی وین به آمریکا کمک کند، رفتار آمریکا در مهار و هدف قرار دادن چین تغییر نخواهد کرد اما اگر چین تلاش کند به ایران فشار بیاورد، به روابط دوجانبه آسیب می‌زند و مشارکت راهبردی همه‌جانبه میان ۲ کشور به نتیجه نمی‌رسد.
