روزنامه ایران

سبقت صادراتی از برجام

مرتضی عبدالحسینی
خبرنگار
جدید‌ترین آمار تجارت خارجی عنوان می‌کند که میزان مبادلات کشور به حدود 122 میلیون تن کالا به ارزش 72میلیارد و 100 میلیون دلار در نه ماهه ابتدایی سال 1400 رسیده است. در این بین میزان صادرات کالا‌های غیرنفتی بالغ‌ بر 92 میلیون تن به ارزش 35 میلیارد و 100 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل صعود 8درصدی در وزن و 40درصدی در ارزش دلاری داشته است. بررسی وضعیت صادرات نه ماهه سال‌های 1394 تا 1400 نشان می‌دهد که رشد 8 درصدی در وزن و 40 درصدی در ارزش صادرات کالا‌های غیرنفتی در نه ماهه اخیر بهترین عملکرد صادراتی از سال 1395 به بعد هم در بعد وزنی و هم در بعد ارزشی است. با وجود این و با توجه به افزایش قیمت‌های جهانی کامودیتی‌ها در سال 2021 این سؤال پیش می‌آید که جهش صادراتی تنها به افزایش ارزش دلاری کالا‌ها برمی‌گردد؟ به اعتقاد رئیس کل قبلی بانک مرکزی، عبدالناصر همتی که در صفحه شخصی خودش اعلام نمود، این جهش صادراتی تنها به رشد قیمت فرآورده‌های نفتی برمی‌گردد، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که این همه ماجرا نیست. براساس آمار‌های تفکیکی 5 گروه کالایی «چدن، آهن و فولاد»، «مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از آن»، «محصولات شیمیایی آلی»، «میوه‌های خوراکی و پوست مرکبات» و «مس و مصنوعات مسی» بیش‌ترین سهم را در ارزش صادرات کشور و رشد آن داشته‌اند. بیش از 7 میلیارد دلار از افزایش 10 میلیارد دلاری صادرات کشور در نه ماهه ابتدایی سال به این گروه‌ها اختصاص دارند که 3 مورد آنها با افزایش وزنی صادرات و دو مورد با کاهش رو به رو بوده‌اند. بنابراین در کالا‌هایی که عمده ارزش صادرات ما را نشان می‌دهند علاوه بر افزایش قیمت دلاری کالا‌ها با افزایش صادرات وزنی نیز همراه بوده‌ایم که نکته امیدوارکننده‌ای است. گمرک ایران اعلام کرده است که «انتظار داریم تا پایان سال صادرات به 47 میلیارد دلار برسد.» ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که رقم اعلام‌ شده از سوی گمرک ایران برای صادرات تا پایان سال (با احتساب میانگین صادرات در 9 ماهه امسال) محقق خواهد شد.
رشد 40 درصدی صادرات


براساس اعلام گمرک ایران، در آخرین ماه از پاییز سال 1400، رشد تجارت خارجی همچنان ادامه داشته و در نه ‌ماهه سال‌جاری بالغ‌ بر 122 میلیون تن کالا به ارزش 72 میلیارد و 100 میلیون دلار بین ایران و کشورهای جهان مبادله شده است. مقایسه آمار تجارت خارجی کشور در این مدت با زمان مشابه سال 99 حاکی از رشد 11 درصد در وزن و 38 درصد در ارزش مجموع کالاهای مبادله شده بین کشورمان با سایر شرکای تجاری است. همچنین از کل 122میلیون و 500 هزار تن کالاهای صادراتی و وارداتی در مدت مذکور، 92 میلیون و 300 هزار تن به ارزش 35 میلیارد و 100 میلیون دلار به صادرات اختصاص داشته که نسبت به‌مدت مشابه سال قبل از حیث وزن 8 درصد و از لحاظ ارزش 40 درصد رشد نشان می‌دهد. طی نه ‌ماهه امسال 30 میلیون و 100 هزار تن کالا به ارزش 37 میلیارد دلار نیز به واردات اختصاص داشته که در مقایسه با مدت مشابه سال 99 از نظر وزنی 20 درصد و از لحاظ ارزش 37 درصد است. براساس آمارهای گمرک ایران، پنج مقصد مهم صادرات کالاهای ایرانی در نه ماهه نخست امسال، شامل چین با 21 میلیون و 300 هزار تن کالا به ارزش ده میلیارد و 200 میلیون دلار، عراق با 23 میلیون و 500 هزار تن به ارزش شش میلیارد و 800 میلیون دلار، ترکیه با 12 میلیون تن به ارزش چهار میلیارد و 100 میلیون دلار، امارات با 8 میلیون و 300 هزار تن به ارزش سه میلیارد و 400 میلیون دلار و افغانستان با سه میلیون و 300 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 400 میلیون دلار بودند. همچنین پنج کشور مبدأ واردات کالا به مقصد ایران را امارات با 8 میلیون و 900 هزار تن به ارزش یازده میلیارد و 500 میلیون دلار، چین با دو ‌میلیون و 500 هزار تن به ارزش 8 میلیارد و 400 میلیون دلار، ترکیه با دو میلیون و 900 هزار تن به ارزش سه میلیارد و 700 میلیون دلار، آلمان با 593 هزار تن به ارزش یک میلیارد و400 میلیون دلار و سوئیس با یک‌ میلیون و 600 هزار تن به ارزش یک میلیارد و 300 میلیون دلار تشکیل داده‌اند.
صادرات 1400 در صدر
در نه ماهه سال1400، میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور (به استثنای نفت خام، نفت کوره، نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی) بالغ‌ بر 92 میلیون تن به ارزش 35 میلیارد و 100 میلیون دلار بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل صعود 8 درصدی در وزن و 40 درصدی در ارزش دلاری داشته است. نگاهی به آمارهای گمرک ایران نشان می‌دهد صادرات 35 میلیارد و 100 میلیون دلاری نه ‌ماهه ابتدایی امسال رقم بسیار حیاتی است؛ چراکه بررسی وضعیت صادرات نه ماهه سال‌های 1394 تا 1400 نشان می‌دهد رقم صادرات نه ‌ماهه ابتدایی امسال بالاترین رقم از سال 1395 به بعد است. آن‌طور که در نمودار آمده، رقم صادرات ایران در نه ماهه ابتدایی سال 1394 و 1395 و 1396 که هنوز تحریم‌های جدید امریکا علیه کشورمان کاملاً اعمال نشده بود و اتفاقاً تجارت در وضعیت امیدواری‌هابه برجام به سر می‌برد، روند پر افت و خیزی داشته و در ابتدا از 42 میلیارد دلار به 44 میلیارد دلار در سال 95 رسیده و در سال 96 به یکباره به 31 میلیارد دلار کاهش پیدا می‌کند. پس از آن نیز در سال‌های 97 و 98 تحت تأثیر تحریم‌های ظالمانه امریکا، صادرات کشور در سه فصل نخست سال به ترتیب به 33 و 32 میلیارد دلار افت پیدا می کند که این میزان با تأثیر مضاعف کرونا در سال 99 تا 25 میلیارد دلار نیز پایین می‌آید. رشد 8 درصدی در وزن و 40 درصدی در ارزش صادرات کالا‌های غیرنفتی در نه ماهه اخیر بهترین عملکرد صادراتی از سال 1395 به بعد هم در بعد وزنی و هم در بعد ارزشی است. متوسط ارزش هر تن کالای صادراتی کشور نیز در نه ماهه ابتدایی امسال 382 دلار بوده که که بالاترین رقم از سال 1395 به بعد است. با وجود این رشد نسبی در سال‌جاری اما همچنان پایین بودن صادرات کشور در مقایسه با سال 1392 و همچنین بالا بودن ارزش هر تن کالا‌های وارداتی (که نشان‌دهنده صادرات مواد خام در مقابل واردات کالا‌هایی نهایی مصرفی یا سرمایه‌ای است) نشان می‌دهد که در زمینه تجارت خارجی همچنان به گذر از تحریم‌ها و فائق آمدن بر شوک‌های کرونایی نیازمندیم.
50 درصد صادرات در اختیار 5گروه کالا
بررسی دقیق آمار تجارت خارجی کشور نشان می‌دهد، در میان گروه کالاهای عمده صادراتی ایران طی مدت مذکور، فصل «چدن، آهن و فولاد» بیشترین سهم از ارزش صادرات کالای غیرنفتی را با رقم حدود 15 درصد به خود اختصاص داده است. طی این مدت حدود 9 میلیون تن از کالا‌های این فصل به ارزش حدود 5.4 میلیارد دلار صادر شده است. فصول «مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از آن» و «محصولات شیمیایی آلی» نیز به ترتیب پس از «چدن، آهن و فولاد» با سهم 13 (4.6 میلیارد دلار) و 9 درصدی (3.3 میلیارد دلار) بیشترین سهم از صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. گروه کالا‌های «میوه‌های خوراکی و پوست مرکبات» و «مس و مصنوعات مسی» نیز براساس جدول در رتبه‌های چهارم و پنجم قرار دارند. در مجموع چیزی در حدود 50 درصد از کل ارزش صادرات کالا‌های غیرنفتی کشور به این 5 گروه کالایی تعلق داشته است.
آمار‌ها گول می زنند؟
پس از اعلام آمار‌های تجارت کشور در سه فصل نخست سال 1400 و اعلام رشد صادراتی، این ابهام به وجود آمد که چنین رشدی با تکیه بر افزایش تعدد صادرات کشور بوده یا اینکه تحت تأثیر افزایش قیمت‌های جهانی با آمار مثبت و گول‌زننده‌ای رو به رو هستم. در همین مورد عبدالناصرهمتی رئیس سابق بانک مرکزی نیز با واکنش به این موضوع در صفحه شخصی خود اعلام کرد که: «نکته مهم این است که در سال 2020 و 2021 قیمت جهانی نفت و فرآورده‌های نفتی چیزی بیش از 60 درصد رشد داشته و اگر ما هیچ تلاشی هم نمی‌کردیم، قاعدتاً با همان صادراتی که در سال قبل داشته‌ایم، می‌توانستیم در سال‌جاری با همان میزان 60 درصد رشد درآمد داشته باشیم. بنابراین سؤال مهم بنده این است که سهم تلاش دولت سیزدهم در خنثی‌سازی تحریم چه میزان بوده است». برای بررسی این ابهام که جهش صادراتی تا چه میزان به قیمت‌های جهانی و تا چه حد به عملکرد موفق صادرات غیرنفتی مرتبط بوده مجبور به بررسی آمار جزئی‌تر از کالا‌های صادراتی ایران و قیمت‌های جهانی این کالا‌ها هستیم.
راز جهش صادراتی
همانطور که در قسمت‌های قبلی گفته شد 5 گروه کالایی؛ «چدن، آهن و فولاد»، «مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از آن»، «محصولات شیمیایی آلی»، «میوه‌های خوراکی و پوست مرکبات» و «مس و مصنوعات مسی» بیش از 50 درصد ارزش دلاری صادرات کشور را به خود اختصاص داده‌اند. پس اگر این گروه‌های کالایی تنها به‌دلیل افزایش قیمت‌های جهانی‌شان با افزایش ارزش صادراتی رو‌به‌رو بوده باشند، یعنی برعکس آمار‌ها اتفاق مثبتی در واقعیت نداشته‌ایم. بررسی‌های تفکیکی نشان می‌دهد که 5 گروه مورد نظر بیش از 50 درصد از ارزش دلاری صادرات در سال‌جاری و از همه مهم‌تر 70 درصد از رشد صادراتی را توضیح می‌دهند. در واقع 7 میلیارد دلار از رشد 10 میلیارد دلاری صادرات کشور در سال‌جاری به‌دلیل عملکرد این 5 گروه بوده است. به‌صورت جزئی‌تر گروه «چدن، آهن و فولاد» سهم 28 درصدی در افزایش صادرات در نه ماه نخست سال داشته و گروه «مواد پلاستیکی و اشیای ساخته شده از آن» نیز سهم 29 درصدی از رشد صادرات را به خود اختصاص داده‌اند. گروه «محصولات شیمیایی آلی»، «میوه‌های خوراکی و پوست مرکبات» و «مس و مصنوعات مسی» نیز به ترتیب سهم 5، 4 و 7 درصدی را از رشد صادراتی کشور داشته‌اند. بررسی‌های این گزارش نشان می‌دهد که از بین این 5 گروه کالا 3 گروه با افزایش وزنی در نه ماه سال‌جاری در مقایسه با سال گذشته همراه بوده‌اند و 2 گروه با افت صادرات وزنی رو به رو بوده‌اند. «چدن، آهن و فولاد»، «محصولات شیمیایی آلی» و «مس و مصنوعات مسی» به ترتیب هر کدام 30، 150 و 40 درصد رشد وزنی داشته‌اند و افزایش صادرات آنها را تنها نمی‌توان به افزایش قیمت‌های جهانی بست. بررسی قیمت‌های جهانی این کالا‌ها نیز نشان می‌دهد که قیمت آهن در نه ماهه سال‌جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته رشد 30 درصدی و قیمت جهانی فولاد نیز به طور میانگین در همین مدت رشد 45 درصد داشته است، این در حالی است که رشد ارزش صادراتی گروه کالایی «چدن، آهن و فولاد» در مدت مذکور 110 درصد بوده است. بنابراین مشخص است که جهش صادراتی تنها با یک تحلیل ساده به افزایش قیمت‌های جهانی مربوط نبوده و لااقل بخشی از این جهش را افزایش وزنی صادرات نشان می‌دهد.
لینک منبع خبر
پربازدیدترین‌های روزنامه ها
ناکامی گناه مبهم فرشته! (خراسان) حباب «ریزپرنده- غول‌رسانه» ترکید! (جوان) اسرائیل دوباره تحقیر شد (تجارت) صد رحمت به توپ میرزا آقاسی!(یادداشت روز) (کيهان)
سایر اخبار این روزنامه
لیست ابر بدهکاران در سامانه کدال منتشر می‌شود هنر بدون پشتوانه ادبی هیچ است اصلاح نظام بانکی به نفع مردم سبقت صادراتی از برجام افزایش دقت موشک‌ها و جنگ‌افزارهای ایرانی ضربه شوکه کننده ! پای ایران به بازار خدمات انرژی اروپا باز شد تداوم سیلاب‌ و بارش برف در جنوب و غرب ایران چشمت ستاره شباهنگ ویژه‌نامه 68 صفحه‌ای «ایران» بررسی روابط اقتصادی - سیاسی ایران و روسیه بیم و امیدهای سفرهای استانی اعتبارسنجی بود، اما اراده نبود سلام ایران